480 год беларускага кнігадрукавання: Матэрыялы Трэціх Скарынаўскіх чытанняў
Выдавец: Беларуская навука
Памер: 272с.
Мінск 1998
Кн. Лаврентий Зизаний. Катехизис. Гродно, 1788 г.
Лл. 2 нн., 3 нн., 4 нн. Л. 2а, За, 5а, 16а, 23а, 27а 29а, 36а, 51а, 202а, 385а і інш. — штамп: ‘7/ Женскій Монастырь // Бълая крйніца //“ (Украіна).
Кн. Каноник. “Супрасль” (Клінцы, друкарня Ф. Карташова), 1793 г.
246
На форзацы: “'ll Сия книга глаголемая Кано//ник Василия Куприянова сына I/ исъ Опурина (?) !Г. ‘7/ Сия книга глаголемая // Каноникъ Абре... мима Ивано//ва рогогозина //”.
Кн. Псалтырь. Москва. Христианская типография при Преображенском богадельном доме. 1913 г.
На форзацы: ‘7/ Чтение по покойникам // Псалтырь // Ивановых //. Ніжэй: ‘7/ Псалтыр У. Р. //”.
Кн. Брашно Духовное. Иверский монастырь, 19 окт., 1661 г.
Лл. 1—4 нн.: “Сия книга//гл[аго]лимая // Псалтырь и брашно//инокини // монастыр [яново?] д[е]веча //”.
2) Купчыя:
Кн. Дорофей авва. Цветник. “Др-ня Гродзенская”, “1790”, “(Махноўка: др-ня П. У. Селязнёва, або Янава: др-ня К. Колычава, пасля 1804)” лл. 2-24: “Сія книга Костромской губерній Чюхломского уезда села Троицы Ми-раханова Деревни Савелова крестьянина Дмитрия Иванова Зари куплена в С.-н. Петербурхе. Выплочена двадцать четыре рубля пядесять копеекъ. 1840-го года”.
3) Укладныя:
Кн. Прологь. Июнь, июль, августъ. Москва, 1910 г.
На форзацы: ‘7/ Сія книга, именуемая прологь // 1/4 июнь пожертвована въ деревне // Лоткаво молитвенный домъ старо//обрядцевъ поморскаго согласия // на поміновеніе усопшихъ родители // родителей коихъ (нрзб) и година // месяца и числа обозначена прило//женом списку сей книги // и также о здравій рабовъ Божйіхь и (нрзб) о здравій рабовъ Божійхь II Ильи, Іоанна, Стефана // Ольги Матроны Анны // лета 7422 го (1914) 9 октября //” (нрзб).
Кн. Евангелие тетр. Почаев (др-ня Пачаеўскага Успенскага манастыра), 1780 г.
Лл. 1а-8а: ‘7/ Roku 1784. M[-]cu Maja Dnia 5 // Ta Ksega Naswana Ewangelia Arkuszowa // Drukami Poczajewskiej pod (нрзб.) // Nadana do Cerkwi Horodenskiej pod Tytulem s[wja]tej Trojcy // Za staraniem (нрзб.) Piotra у Grzegorza Weiczuvkow // Ktytorow у Mieszczan Horodenskich. niech bedzie // Panu Bogu Na czesc na Chwale, a im Pomnozi // co day Bozi. Amen //” (подпіс нрзб.).
4) Запісы тэхнічнага характару, якія датычацца працэсу чытання кнігі: адсылкі, паметы.
Наир.: Кн. Книга о вере. Гродно, 1785 г., на прыкл. форзацы: “Л. 131р. Ла о пище и питии”. Л. 270а, л. 2706 — “Зри!”.
Кн. Книга о вере. “1785 г. Гродна” (Махноўка: Др-ня П. У. Селязнёва, або Янава: др-ня К. Колычава, пасля 1806 г.);
л. 70а: “Оздвижино 10”;
247
л. 74а: “Оть сложения перстовъ”.
Кн. Псалтыр — “1711”. Магілёў (2-я пал. XVIII ст.): шматлікія надпісы, якія датычацца зместу кнігі, такія. як нумар раздзелаў, асобныя словы з псалмоў: лл. 836, 926, 104а, 1096, 120а, 129а, 152а, 1966, 2006, 2136, 2196, 2246, 2276 і інш.
Кн. Лаврентий Зизаний. Катехизис. Гродно, 1788 г.
Л. 4а: “Евр. = Мр. = // кв. - а = кор -б-кд- // ст, Г.//В, кор-б-кг- // л-амод-// — // Кирил - огл - // 4ас -аі, л=лв // У Св езіа -кн, а // л...а // тріодь ца // Ва лвовъ // ахмр, года //.
л. 446: ‘7/ Исусь - л = //”;
л. 25а: ‘7/ Барон л. - соб // сод. - // Марк 3=3= // Мин. Чет. // 31 нояб. - кн // нояб. - 5 // Кирил -Л. -Л. В. //”;
л. Ша: “Кирилов, огла//шен. - л., рмд”.
5) Запісы інфармацыйнага характару, якія пакінулі чытачы кнігі:
Кн. Альфа и Омега. Вильно, 1786 г. Л. 3016: “1963 г. прочитана вся в феврале” — роспіс.
Кн. Псалтырь. Гродно, 1789 г. “//Сия книга глаголемая псалтыр ІГ.
6) Запісы-малітвы:
Кн. Минея общая. Москва. 1 августа. 1628 г.
Л. 196: Скорапіс XVIII ст.: “За молитвы святыхъ отец нашихъ Г[оспо]-ди Йісусе”;
л. 916: “За м[о]л[и]твы с[вя]тых отецъ н[а]ших , г[оспо]ди Ійсусе Хрісте Б[о]же н[а]шь, помилуй нас; аминь”;
л. 1126: ‘7/ За молитвы святыхъ // отецъ нашихъ Г[оспо]ди Исусе // Христе Боже Нашъ помилуй насъ. Аминь //”; ‘7/ И по милости Б[о]жй[е]і і Великихъ // светителей, і вселенскихъ учите//лей, Василия Великаго, Григория // Богаслова и Иваннага Зла//таустаго патриарха Царя Града // Аще кто хощеть много зна//ти подобаеть ему мало спати //”;
л. 1236 (2 паг.), скорапіс XVIII ст.: ‘7/ По м[и]л[о]сти Б[о]жйі, великихъ московскихъ чудотворцав Петра, Але//ксея, Филиппа, Новага испо//ведни-ка, Благовернаго і Великаго князя Михаила Черниговского и бо//лярина его Феодора, Богъ с нами, // никто же на нъ. Божие (нрзб.) // человеческое содержа™ Велико имя // святыя Т[р]оицы //, пресвятая Б[огоро]д[и]це, // помоги мне, грешнаму сие Б[о]же//ственное писание неразумеющему // разу-мети. Г[оспо]ди, благослови и вразу//ми //”.
7) “Пробы пяра”:
Кн. Минея общая. Москва, 1684 г.
Л. 205 (2 паг.) — пробы пяра, даты; “1741”, “1742”, “1743”;
л. 826 (3 паг.) шматлікія запісы рознымі почыркамі XVIII ст., паўторы.
‘7/ А писалъ дьячекъ Иванъ Пименовъ сынъ // своею рукою правою. А хто такъ //”.
248
8) Запісы, якія маюць павучальны характар — прытчы, павучанні, раз-важанні:
Кн. Псалтырь, Москва, 1913 г.
Л. 225а: ‘7/ Зрите како //должн[о] жити и // почитати своих // мужей //”.
Кн. Минея общая. Москва, 1648 г.
Л. 606 (2 паг.): ‘7/ Стоит Древо в маковомъ // Свету, а на немъ сидить // Голуп (нрзб.) И" — паўтор на л. 256 (3 паг.);
л. 716 (2 паг.): ‘7/ Стои[т] человек в поле // век //. // Стоить человек в поле Погод ли //”;
л. 2166 (2 паг.): ‘7/ Стоить ч[е]л[ове]къ в воде по горло, пити прошаетъ (нрзб.), а напитися не может //”, (скорапіс XVIII ст.);
л. 35а (3 паг.): ‘7/ Стои[т] Град на пути, а пути къ нему нет. Идёт по // нем, а несёт Грамоту неписоною //”;
л. 356 (3 паг.): Скорапіс ХШ ст.: ‘7/ Нейкий чел[о]в[ь]къ на древе пове //шенъ, волуеми жилами при//вязанъ, тростию прободен // (нрзб.) д[у]хомъ испо[л]//ненъ, десеть ра[н] имеет //. От всехъ ударяемъ, Зритъ // на друга — плачет, умилно ли//ки уставляетъ. Петь // повелеваегь. Правед//нымъ от него плачь а греш//ным веселие. Скоро умирает И аки воск таеть. Век у его // коротокъ а мука долга //”;
л. 83а (3 паг.): ‘7/ Не ищи ч[е]л[о]в[е]че мудрости, 1щи ч[е]л[о]в[е]че // кротости. Аще обрящеши кротость, // одолееши мудрость. Не тот мудр...//”.
Кн. Симеон Полоцкий. Вечеря душевная. Москва, Верхняя др-ня, 1683 г.
Л. 419.: ‘7/ Аше на теле имашъ раны продо[л]жите[л]ны: // То имен на них налагали кр[ес]тное знамение. // вои[с]тину равно свидете[ль]ство-вана //”.
9) Надпісы даследчага характару:
Кн. Евангелие учительное. Вильно, 1595 г. (др-ня Мамонічаў).
На адв. пераплётнай покрыўкі: ‘7/ Братья Мамоничи // Вильна 1595 // Евангелие Учительное // Сопиковъ № 320 (очень редко) // Строевъ № 32 (издание очень редкое) //”.
Кн. Симеон Полоцкий. Вечеря душевная. Москва, 1683.
На адвароце перапл. покрыўкі: ‘7/ Вечеря душевная, соч. Симеона По-лоцкаго // напеч. въ Москве, въ Верхней тип. 1683 года // См. Кастер. 497, онъ заплатилъ 40 р. н/с //.”, ніжэй — “Москва И. 1683”.
10) Рукапісныя аркушы ў кнігах:
Кн. Псалтырь, Гродно, 1789 г., апошні сшытак у канцы кнігі.
Лл. 1-16 — рукапіс: “во с[вя]тую и великую неделю пасхи”.
Кн. Симеон Полоцкий. Вечеря душевная. Москва, 1683 г.
Уклеены аркуш: ‘7/ Жизнь // Іеромонаха Симеона Полоцкаго. // Ученый Іеромонах Симеонъ Полоцкій учился несколько леть въ чужих Госу-дарствахъ. — Царь Алек//сій Михайловичъ призвалъ его ко двору, вверилъ
249
// ему своихъ детей въ ученіе и собственную совесть: // почтилъ его быть придворнымъ проповедникомъ, // советникомъ своимъ и другомъ. Царь Феодоръ // Алексеевичъ имелъ къ нему, какъ къ своему учите//лю, отличное уваженіе и полную доверенность, // даже по гражданским деламъ. Сей царев другь // и советникъ присоветовалъ Государю вместе // съ княземъ Голицинымъ уничтожить местничес//тво, завести славяно-греко-латинскую Акаде//мію и усовершить партесное пеніе. Полоцкій // имелъ іцастіе быть законоучителемъ Великаго И Петра и нехотелъ Архіерейства, чтобъ удер// жаться при дворе. Онъ первый въ Россій на//чалъ говорить проповеди изустно и старал//ся сіе ввести во всеобшій проповеднический обиход // дабы проповедники, какъ действительные // собеседники, лучше действовать на сердца // слушателей. Говорящей изустно менее покаУ/зываеть, что онъ учить, а потому и ненаси//луетъ внйманіе слушателей. После него // остались две велйкія книги проповедей, // подъ заглавіем: Обедъ и вечеря духовные. // Псалтырь имъ переложена въ стихи. Онъ // можетъ почесться Отцемъ и прародите//лемъ проповедниковъ 18-го века: особена Прокоповича, Гедеона и Платона. Сконча//лся 1699, декабря 15 дня. // 1816. Дек. 17. выписалъ // изъ Памятника Событий //”.
СУЧАСНЫ СТАН КНІГАВЫДАВЕЦКАЙ СПРАВЫ I СКАРЫНАЗНАЎСТВА
ЮРА КІПЕЛЬ (Нью-Йорк)
СКАРЫНІЯНА Ў БІБЛІЯТЭКАХ АМЕРЫКІ
абыццё кніжак у амерыканскіх бібліятэках абумоўліваецца заці-каўленасцю і патрэбамі чытачоў. Гэтак, прыкладам, у горадзе ці раёне горада, дзе вялікая колькасць жыхароў гішпанскага, нямец-кага, італьянскага і г. д. паходжанняў, кнігі на запросы публікі будуць набывацца ў іх мовах. Гэтаксама на універсітэтах, калед-
жах, дзе ёсць факультэт раманскіх моваў, германістыкі, славянскіх студый, будуць набывацца кнігі ў гэтых галінах, каб забяспечыць і прафесуру і сту-дэнтаў адпаведнай літаратурай.
Гэткі прынцып ўвогуле стасуецца і да беларускай літаратуры. Беларус-кія кнігі набываюць бібліятэкі ў гарадах з ладнымі беларускімі асяродкамі, якія даюць аб сабе знаць, карыстаюцца бібліятэкамі і ўдзельнічаюць у агуль-ным культурным жыцці горада. Прыкладам, Кліўлендская Публічная біблія-тэка мае добрую калекцыю беларускіх кніжак, Публічная бібліятэка горада Чыкага, Нью-Йоркская Публічная бібліятэка і, безумоўна, Кангрэсавая бібліятэка ў Вашынгтоне. Амаль у кожным штаце ў ЗША, ад усходняга па-бярэжжа да заходняга, ёсць беларускія кнігі — дзе болей, дзе меней, але, калі паглядзіш у каталозе любой бібліятэкі на “Беларусь” ці “Беларускі”, заўсёды нешта знойдзецца.
Як жа прадстаўлена ў амерыканскіх бібліятэках Скарыніяна — працы пра Скарыну і ягоныя творы? Вось жа, калі я начала рыхтавацца да гэтай канферэнцыі, я была, прызнацца, прыемна здзіўлена, як шмат амерыканскіх бібліятэк маюць скарынаўскую літаратуру —- 65 бібліятэк у 33 штатах. Най-больш у штатах Нью-Йорк, Каліфорнія, Пенсільванія, Агаё, Масачусетс, Мічыган.
КНІГІ ОНЛАЙН
