Беларуска-фінскі размоўнік-даведнік
Выдавец: Выдавец Уладзімір Сіўчыкаў
Памер: 204с.
Мінск 2018
ruumis
рууміс
цяжарнасць
raskaus
раскаус
эпідэмія
epidemia
эпідэміа
Лекары • Lääkärit
акуліст
silmälääkäri
сілмаляякярі
акушэрка
kätilö
кятілё
гінеколаг
gynekologi
гюнекологі
дантыст/стаматолаг
hammaslääkäri
хаммасляякярі
дэрматолаг
ihontautilääkäri
іхонтаўтіляякярі
неўрапатолаг
hermotautilääkäri
хэрмотаўтіляякярі
педыятр
lastenlääkäri
ластэнляякярі
тэрапеўт
yleislääkäri
юлейсляякярі
Сімптомы • Oireet
атручванне
myrkytys
мюркютюс
боль
kipu/särky
кіпу/сяркю
востры
viiltäväkipu
віілтявякіпу
-у горле
kurkkukipu
курккукіпу
у грудзях
rintakipu
рінтакіпу
у жываце
maha/vatsakipu
маха/ватсакіпу
Размоўнік • Keskusteluopas
J 113
у спіне
selkäkipu
сэлкякіпу
у суставах
nivelkipu
нівэлкіпу
кашаль
yskä
юскя
сухі
kuiva
куйва
мокры
limainen
лімайнэн
насмарк
nuha
нуха
слабасць
heikkous
хэйккоус
тэмпература
kuume
куумэ
высокая
korkea kuume
коркэа куумэ
ціск
veripaine
вэріпайнэ
павышаны
korkea veripaine
коркэа веріпайнэ
паніжаны
alhainen veripaine
алхайнэн вэріпайнэ
УАПТЭЦЫ
APTEEKISSAJ
У Фінляндыі больш 900 аптэк і так званых аптэчных пунктаў. Усяго ў аптэках прадаецца 4000 розных лекаў. Прычым каля 3000 адпускаюцца толькі па рэцэптах фінскіх лекараў. Разам з надпісам «APTEEKKI» над памяшканнем заўсёды пазначаны сімвал: зялёны крыж з лекарскай чашай на ім. Супрацоўнікі не даюць кансультацый тыпу «што лепей ад галавы, а што — ад жывата». Ідучы ў аптэку, вы павінны дакладна ведаць, якія лекі вам патрэбны. Доступ да лекаў, якія адпускаюцца без рэцэпта, свабодны. Усе лекі раскладзеныя па паліцах. Дзяжурны ў зале работнік пакажа вам патрэбную. На паліцах маюцца інфармацыйныя надпісы, якія паведамляюць аб тым, якія лекі там знаходзяцца. Каб атрымаць лекі ў рэцэптурным аддзеле (Reseptiosasto), трэба ўзяць нумар з прыбора, на якім ёсць надпіс «Vuoronumero» — нумар чаргі. Аднак у Фінляндыі беларускія рэцэпты не прымаюцца. Таму лепей за ўсё, адпраўляючыся ў паездку па Фінляндыі, узяць патрэбныя лекі з сабой разам з рэцэптамі, таму што на мяжы могуць пацікавіцца, што за таблеткі ў вас. Лекі ў парашках і ампулах лепш не браць нават калі на іх ёсць адпаведны рэцэпт: могуць адбыцца непаразуменні на мяжы.
Інфармацыйныя надпісы ў аптэцы • Tiedotuskirjoituksia apteekissa
Надпісы на паліцах даносяць інфармацыю, часта называючы не лекі, а орган, для лячэння якога яны ўжываюцца, або для чаго ўжываюцца тыя ці іншыя лекі.
Allergia
Алергія
Apua arkeen
Тавары штодзённай дапамогі
Flunssa
Прастуда
Hygienia
Гігіена
Ihon hoito
Догляд за скурай
Intiimi
Тавары інтымнага ўжытку
Irti tupakasta
Тавары, якія пазбаўляюць ад тытунёвай залежнасці
Jalkojen ja käsien hoito Kalaöljyt ja hivenaineet Korvat
Догляд за нагамі і рукамі
Рыбныя тлушчы і адпаведныя тавары Вушы
Lapset
Lääkevoiteet
Дзеці
Гаючыя крэмы
Monivitamiinit
Полівітаміны
Silmät
Вочы
Suu
Рот
Suun hoito
Догляд за ротавай поласцю
Sydän Vatsa
Сэрца
Жывот
Словыіфразы • Sanoja ja lauseita
Дзе тут бліжэйшая аптэка?
Ці прыдатны тут мой рэцэпт?
Мне трэба...
- лекі ад прастуды,
- аспірын,
- болесуцяшальнае,
- кроплі для вачэй,
- кроплі ад насмарку.
Калі прымаць гэтыя лекі?
Missä on lähin apteekki? Місся он ляхін аптээккі? Käykö täällä reseptini? Кяўкё тяялля рэсэптіні?
Minä tarvitsen... Міня тарвітсэн...
- flunssalääkettä, флунссаляякэття,
- aspiriinia, аспіріініа,
- kipulääkettä, кіпуляякэття,
- silmätippoja, сілмятіппойя,
- nuhalääkettä. нухаляякэття.
Milloin minun on Міллойн мінун он отэт-
otettava tätä lääkettä? тава тятя ляякэття?
Да яды?
Ennen ruokaa? Эннэн руокаа?
Пасля яды?
Колькі разоў на дзень?
Колькі таблетак за адзін раз?
Колькі каштуюць гэты лекі?
Ruoan jälkeen?
Montako kertaa päivässä?
Montako tablettia kerällä?
Paljonko maksaa tämä lääke?
Руоан йялкээн?
Монтако кэртаа пяйвясся?
Монтако таблеттіа кэралла?
Пал'ёнко максаа тямя ляякэ?
f MAC
AIKA
Словыіфразы • Sanoja ja lauseita
Каторая гадзіна?
Paljonko kello on?
Пал'ёнко келло он?
Якое сёння чысло?
Monesko päivä tänään on?
Монэско пяйвя тяняян он?
Калі ён/яна прыйдзе?
Koska hän tulee?
Коска хян тулээ?
Калі адыходзіць аўтобус?
Milloin bussi lähtee?
Міллойн буссі ляхтээ?
Калі пачынаецца канЦэрт?
Koska konsertti alkaa?
Коска консэртті алкаа?
Колькі часу ён доўжыцца?
Kuinka kauan se kestää?
Куйнка каўан сэ кэстяя?
Давай сустрэнемся
Tavataan tänään keski
Таватаан тяняян
сёння апоўдні.
päivällä.
кэскіпяйвялля.
Я заняты з 12 да 13.
Olen varattu kahdesta toista kolmeentoista.
Олэн варатту кахдэста тойста колмээнтойста.
Тэматычны слоўнік • Aihesanasto
Чассутак • Vuorokaudenajat
дзень
päivä
ПЯЙВЯ
суткі
vuorokausi
вуорокаўсі
ранак, з б да 9
aamu, klo 6-9
ааму
першая палова дня, з9да 12
aamupäivä, klo 9-12
аамупяйвя
поўдзень
keskipäivä
кескіпяйвя
адвячорак, з 14 да 17
iltapäivä, klo 14-17
ілтапяйвя
вечар ilta
ілта
ноч yö
досвітак, з 3 да 6 aamuyö, klo 3-6
юё
аамуюё
Днітыдня • Viikonpäivät
Пасля фінскіх назваў у дужках даюцца скарачэнні, якія заўсёды шырока ўжываюцца.
панядзелак
maanantai (ma)
маанантай
аўторак
tiistai (ti)
тіістай
серада
keskiviikko (ke)
кэсківіікко
чацвер
torstai (to)
торстай
пятніца
perjantai (pe)
пэр'янтай
субота
lauantai (la)
лаўантай
нядзеля
sunnuntai (su)
суннунтай
пачатактыдня
alkuviikko
алкувіікко
канец тыдня/вікэнд
viikonloppu
вііконлоппу
будны дзень
arkipäivä
аркіпяйвя
выхадны/святочны
pyhäpäivä
пюхяпяйвя
дзень
Месяцы і поры года • Kuukaudet ja vuodenajat
студзень
tammikuu
таммікуу
люты
helmikuu
хэлмікуу
сакавік
maaliskuu
мааліскуу
красавік
huhtikuu
хухтікуу
май/травень
toukokuu
тоўкокуу
чэрвень
kesäkuu
кэсякуу
ліпень
heinäkuu
хэйнякуу
Размоўнік • Keskusteluopas
| 119
жнівень
elokuu
элокуу
верасень
syyskuu
сююскуу
кастрычнік
lokakuu
локакуу
лістапад
marraskuu
марраскуу
снежань
joulukuu
йоўлукуу
вясна
kevät
кэвят
лета
kesä
кэся
восень
syksy
сюксю
зіма
talvi
талві
Другія выразы аб часе • Muut ajanilmoituksia
будным днём
arkipäivänä
аркіпяйвяня
гадзіна
tunti
тунті
заўтра
huomenna
хуомэнна
кожны дзень
joka päivä
ёка пяйвя
летась/у мінулым годзе
viime vuonna
віімэ вуонна
на гэтым тыдні
tällä viikolla
тялля вііколла
на мінулым тыдні
viime viikolla
віімэ вііколла
на наступным тыдні
ensi viikolla
энсі вііколла
неадкладна/зараз жа
heti
хэті
пазаўчора
toissapäivänä
тойссапяйвяня
паслязаўтра
ylihuomenna
юліхуомэнна
праз гадзіну
tunnin kuluttua
туннін кулуттуа
увесну/вясной
keväällä
кевяялля
увосень/восенню
syksyllä
сюксюлля
узімку/зімой
talvella
талвэлла
улетку/летам
kesällä
кэсялля
часам/час ад часу
joskus
ёскус
штодзённа/штодзень
päivittäin
пяйвіттяйн
ТУРЫСТЫЧНЫ ДАВЕДНІК • MATKAOPAS
Г ДАЧКА БАЛТЫЙСКАГА МОРА ITÄMEREN TYTÄR J
Так фіны называюць сваю сталіцу. Хельсінкі — невялікая сталіца невялікай дзяржавы Фінляндыя, якая знаходзіцца на ўскрайку Еўропы, аднак не на задворках сусветнай палітыкі і культуры. На першае студзеня 2017 года плошча Хельсінкі складала 715,48 км2. 3 іх суша займае 214,21 км2, а затокі Балтыйскага мора, вакол якіх размяшчаецца горад, — 500,36 км2. Унутраныя вадаёмы займаюць 0,91 км2, Зялёныя пасадкі ў Хельсінкі займаюць каля 8500 гектараў. Гэта як прыродны лес, так і спецыялна насаджаныя паркі. У горадзе 52 прыродаахоўныя зоны, на якіх строга забаронена будоўля і прамысловая дзейнасць. Прычым закон не дапускае ніякіх выключэнняў. Нават у самым цэнтры горада можна ўбачыць вавёрку, не кажучы ўжо аб розных птушках.
Цяпер у горадзе налічваецца каля 650 тысяч жыхароў. А ўзрасла гэтая «Дачка Балтыйскага мора» з маленькага паселішча каля вадаспада Гельсінгфорс (Helsingfors) у вусці ракі Ванты (Vantajoki), заснаванага па ўказе шведскага караля-рэфарматара Густава Вазы 12 чэрвеня 1550 года. Ад таго і пайшла шведская назва, якая ў фінскім вымаўленні ператварылася ў Хельсінкі. Кароль думаў пабудаваць новы горад, каб перабіць ганзейскі і рускі гандаль праз Рэвель, Рыгу і Дэрпт. Таму ў новае паселішча перасялялі купцоў з Порваа, Раўмы, Таммісаары ды Улвілы. Першапачаткова ў новым горадзе набралася каля 500 чалавек, улічваючы мужчын, жанчын і дзяцей. Аднак месца было выбрана няўдала: бухта адкрытая і мелкаводная. Гандаль ледзь ліпеў, людзі ехалі неахвотна, і праз пару гадоў наваяўленыя хельсінцы атрымалі дазвол вярнуцца ў свае гарады. Жыццё ў маленькім Гельсінгфорсе ледзь цеплілася, і ў 1640 годзе каралева Хрысціна вырашыла перанесці горад з вусця Ванты на мыс пад назвай Віронніемі. Перанос сталіцы ажыццявіў выдатны дзяржаўны дзеяч і тагачасны генерал-губернатар Пэр Брагэ (Per Brahe). Ha тым месцы
і цяпер знаходзіцца цэнтр і Паўднёвы порт Хельсінкі. Новае месца было надзвычай удалым: закрытая глыбокая бухта з добрымі для пагрузкіразгрузкі берагамі. Аднак і там жыццё не вельмі ажывілася. Горад не адзін раз спусташалі эпідэміі чумы, ушчэнт вынішчалі пажары і шматлікія руска-шведскія войны так, што ў жывых заставалася 300-400 чалавек. Сапраўднае развіццё пачалося — калі ў 1748 годзе пад кіраўніцтвам графа Аўгустына Эрэнсвярда (Augustin Ehrensvärd) шведы сталі будаваць марскую крэпасць Свеабарг (Суомэнлінна). Крэпасць і Паўднёвы порт сталі базай для шведскага каралеўскага флоту. Паступова горад ператвараўся ў сапраўдны гандлёвы цэнтр краіны. Але сталіцай Фінляндыі заставаўся горад Турку (у той час Äbo).
Пасля чарговай руска-шведскай вайны 1808-1809 гадоўуся Фінляндыя ўвайшла ў склад Расійскай імперыі. А ў 1812 годзе па ўказе Аляксандра I сталіцу з Турку перанеслі ў Хельсінкі, таму што там былі больш зручныя стаянкі для рускага флоту, горад знаходзіўся бліжэй да Санкт-Пецярбурга і далей ад былой метраполіі — Стакгольма. У той час насельніцтва Хельсінкі было каля пяці тысяч чалавек. Аднак з тым пачалося і бурнае развіццё новай сталіцы аўтаномнага Вялікага княства Фінляндскага, чыім вялікім князем быў расійскі імператар. А ў 1827 годзе пасля пажару, калі ў Турку практычна не засталося ніводнага будынка, у Хельсінкі перамясцілі і Обускую Акадэмію (Äbo Akademi) і перайменавалі ў Імператарскі Аляксандраўскі ўніверсітэт. Рускія імператары надавалі вялікую ўвагу Фінляндыі таму, што гэта быў заходні фарпост імперыі. Маленькі горад імкліва ператвараўся ў сапраўдны культурны і эканамічны цэнтр Фінляндыі. Забудову гарадскога цэнтра праводзілі архітэктары Й. А. Эрэнстрём і К. Л. Энгель. Архітэктурнае афармленне Сенацкай плошчы Хельсінкі зроблена ў стылі рускага ампіру і напамінае пабудовы Пецярбурга.
КНІГІ ОНЛАЙН
