КНІГІ ОНЛАЙН

Беларуска-нямецкі слоўнік

Выдавец: Зміцер Колас

Памер: 608с.

Мінск 2010

372.69 МБ

Berlin, den 1. Juli 2010
Rainer Lindner
Vorsitzender der deutsch-belarussischen gesellschaft (dbg) Geschäftsführer Ost-Ausschuss der Deutschen Wirtschaft
Прадмова
Гэты Беларуска-нямецкі слоўнік утрымлівае болып за 70 ты- сяч найчасцей ужывальных беларускіх слоў, словазлучэнняў, фразеалагічных выразаў і іх адпаведнікаў на нямецкай мове. Прызначаецца тым, хто вывучае нямецкую мову, цікавіцца ёю, а таксама для перакладчыкаў.
Слоўнік адрасуецца галоўным чынам беларускамоўным ка- рыстальнікам - як тым, хто вывучае нямецкую мову. так і тым, хто ўжо валодае ёю ў дастатковай меры. Слоўнікам могуць ка- рыстацца таксама нямецкамоўныя асобы, калі яны валодаюць асноўнымі правіламі беларускай арфаграфіі, арфаэпіі, марфалогіі і сінтаксісу.
Загалоўныя словы ахопліваюць самую ўжывальную лексіку сучаснай беларускай мовы - агульналітаратурнага і размоўнага характару, а таксама значную частку найбольш пашыраных сло- вазлучэнняў івыслоўяў. Іх нямецкія адпаведнікі размеркаваны з улікам прыярытэтнага ўжывання ў сучаснай нямецкай мове, а лексіграфічныя пазнакі пры беларускіх словах, словазлучэннях і выслоўях удакладняюць іх значэнні, стылістычныя асаблівасці і сферу ўжывання. Усе словы забяспечаны граматычнымі харак- тарыстыкамі.
У слоўнік, з рэдкімі выняткамі, нс ўвайшлі словы дыялект- ныя, або ў сваім ужытку рэгіянальна абмежаваныя. Тое самае датычыцца і спецыфічных тэхнічных тэрмінаў. Гэтая акалічнасць надае яму ўніверсальны характар, робіць прыдатным для пабу- довы фраз у межах параўнаўльна шырокай побытавай і грамад- ска-палітычнай тэматыкі, зручным пры перакладзе разнастайных беларускіх тэкстаў на нямсцкую мову (мастацкай, грамадска- палітычнай, навукова-папулярнай літаратуры, агульнатэхнічных тэкстаў).
У якасці дадатку ў канцы слоўніка пададзены кароткі спіс най- больш ужывальных у беларускай мове скарачэнняў, спіс геагра- фічных назваў, спіс нямецкіх дзеясловаў моцнага і няправільнага спражэнняў і іх асноўных граматычных формаў, а таксама грама- тычныя табліцы беларускай мовы.
Гісторыя складання слоўніка пачалася ў 1992 годзе. На папя- рэднім этапе працы ўдзельнічалі: У. I. Марцінеўскі (+), А. В. Ан- тоненка, П. А. Барташ, В. В. Ермаловіч, А. А. Ждановіч, Л. М. За- рэмба, Н. М. Любчэўская, Ф. А. Піскуноў, В. В. Рудакоўскі (+), А. С. Сакалоўская, В. К. Шчэрбін, Ю. Шэлер.
На працягу 1994 2001 гадоў асноўную працу над складан- нем, рэдагаваннем і падрыхтоўкай рукапісу слоўніка выкана- лі: М. I. Кур’янка, Л. П. Баршчэўскі (укладанне і рэдагаванне), М. Кёстнэр, А. В. Серка (рэдагаванне нямецкай часткі). У на- ступныя гады была пашыраная колькасць артыкулаў, перш за ўсё
Vorwort
Das vorliegende Belarussisch-Deutsche Wörterbuch richtet sich hauptsächlich an belarussischsprachigc Benutzer: sowohl an diejeni­gen. die Deutsch lernen, als auch an die kompetenten Sprecher des Deutschen. Das Wörterbuch ist auch für deutschsprachige Nutzer ge­eignet, vorausgesetzt, sie beherrschen die Grundregeln der belarussi­schen Rechtschreibung, Aussprache, Morphologie und Syntax.
Das Wörterbuch enthält mehr als 70.000 belarussische Wörter, Wortverbindungen und idiomatische Ausdrücke und ihre deutschen Entsprechungen. Die Stichwörter erfassen sowohl den zentralen Wort­schatz der belarussischen Gegenwartssprache unter Berücksichtigung der Umgangssprache, als auch eine Anzahl von gängigen Wortverbin­dungen und idiomatischen Ausdrücken. Die entsprechenden deutschen Einträge sind nach ihrer Anwendungshäufigkeit in der deutschen Ge­genwartssprache gekennzeichnet. Die lexikographischen Angaben bei belarussischen und deutschen Stichwörtern unterrichten über Bedeu­tung, stilistische Bewertung und Anwendungsbereiche. Die Stichwör­ter haben bestimmte grammatische Angaben.
Das Wörterbuch enthält mit wenigen Ausnahmen keine Dialekt­ausdrücke, keine regional verwendeten Wörter und keine speziellen technischen Fachausdrücke (Termini). Dies verleiht dem Wörterbuch einen universellen Charakter, macht es geeignet sowohl zum Aufbau von deutschen Sätzen, als auch zum Übersetzen von belarussischen Texten ins Deutsche. Ein besonderer Wert wird jedoch auf die Lexik des Außenhandels und der Außenwirtschaft gelegt.
Als Anhang sind ein Verzeichnis der im Belarussischen gebräuch­lichsten Abkürzungen, ein Verzeichnis der geographischen Namen, die Liste der deutschen starken und unregelmäßigen Verben mit ihren grammatischen Grundformen und die grammatischen Tabellen des Belarussischen angegeben.
Die Geschichte dieses Wörterbuchs begann im Jahre 1992. An den Anfängen haben mitgewirkt: Uladsimir Marzineuski (+), Anatol Antonenka, Pjotr Bartasch., Wassil Jermalowitsch, Nina Ljubtscheus- kaja, Wiktar Rudakouski (+), Fjodar Piskunou, Ala Sakalouskaja, Ljudmila Saremba, Ala Shdanowitsch, Julia Scheller, Wjatschaslau Schtscherbin.
Die grundlegenden Arbeiten für das Wörterbuch - vom Verfassen über das Redigieren bis hin zur Druckvorlage - haben in den Jahren 1994-2001 Mikalai Kurjanka, Ljawon Barschtscheuski (Verfassen und Redigieren der Artikel) sowie Monika Köstner und Aljaksej Ser- ka (Überarbeiten des deutschsprachigen Parts der Artikel) durchge­führt. In den folgenden Jahren wurde das Wörterbuch weiter ergänzt, und die Anzahl der Artikel wurde vergrößert, insbesondere durch Wirtschaftslexik sowie Neologismen. Desto mehr freut es uns, nach fast zwei Jahrzehnten intensiver Arbeit in Person von Smizer Kolas
за кошт неалагізмаў, а таксама знсшнегандлёвай і эканамічнай лексікі. Пасля амаль двух дзесяцігоддзяў руплівай працы неацэн- най падтрымкай сталася згода выдаўца Зміцера Коласа ўзяцца за падрыхтоўку слоўніка да выдання.
Падзяка аўтараў належыць філолагу і настаўніку М. К. Буслу за зробленыя крытычныя заўвагі. Аўтары ўдзячныя таксама Ана- стасіі Скабцовай і Юліі Кацюры. Бсз іх рупнай працы па наборы электроннай версіі слоўніка на працягу апошніх двух гадоў гэтае выданне наўрад ці магло б пабачыць свет акурат цяпер. Адмы- словая падзяка належыць Мікалаю Карэліну за карысныя парады пры падрыхтоўцы набору.
Асаблівую падзяку аўтарскі калектыў выказвае Зміцеру Ко- ласу за дзейсную падтрымку і нястомную працу над тэхнічным рэдагаваннем слоўніка, а таксама Томасу Вайлеру за канчатковую вычытку нямецкай часткі.
Аўтары слоўніка добра ўсведамляюць, іпто першапраходніцкі характар гэтай працы так ці інакш не мог не адбіцца на якасці распрацоўкі як слоўнікавых артыкулаў, так і слоўніка ў цэлым, і будуць удзячныя за любыя парады, скіраваныя на яго паляпшэн- не пры наступных выданнях.
Мінск, жнівень 2010
Ад аўтараў - Кур'янка М. I.
Як карыстацца слоўнікам
Беларускія лексемы пададзеныя ў алфавітным парадку. ад якога дапускаюцца толькі нязначныя адхіленні. Дыграфы дж, дз пры размяшчэнні слоў у алфавітным парадку разглядаюцца па- асобку, адпаведна як д, ж і д, з. Літара ў на пачатку загалоўных слоў не ўжываецца і паўсюдна замянясцца на у. Апостраф пры алфавітным размяптнні слоў пад увагу нс прымаецца.
Словы аднаго кораня ў шэрагу выпадкаў аб’ядноўваюцца ў адзін артыкул, калі яны ідуць адно за адным паводле алфавіта, напрыклад, з дзеясловам закончанага і незакончанага трывання.
У беларускіх і нямецкіх словах паказаны націск, які абазна- чаецца косай рыскай ( ') над націскным галосным, напрыклад: настаўнік u Lehrer т.
У нямецкіх словах, у якіх націск прыходзіцца на галосны гук з умляўтам, ён адсутнічае, але ў выпадках, калі ў слове ёсць два галосныя з умляўтам, націск стаіць над тым з іх, які знаходзіцца ў націскным складзе, напрыклад: überprüfen. У складаных ня- мсцкіх словах паказаны толькі адзін галоўны націск, які падае звычайна на першы кампанент складанага слова, напрыклад: Mehrwert. Калі націск падае на дыфтонг, то рысачка ставіцца над першай літарай дыфтонга, напрыклад: laufen.
Калі пры нямецкім дзеяслове факультатыўна (у круглых дуж- ках) маецца прыстаўка, на якую падае націск, то на гэтым слове стаяць два знакі націску (адзін на прыстаўцы, другі на корані слова), і тады, калі дзеяслоў ужывасцца з прыстаўкай - то другі націск не прымаецца да ўвагі, напрыклад: (ab liegen (трэба чы- таць: äblegen або legen). Знак націску адсутнічае: 1) на адна- складовых словах; 2) пры выдзяленні слова курсівам; 3) калі пры нямецкіх словах маецца транскрыпцыя націскнога галоснага.
Пры нямецкіх словах, вымаўлсннс якіх не падпарадкоўва- ецца агульным правілам (звычайна гэта словы замежнага пахо- джання), у прамых дужках падаецца фанетычная транскрыпцыя ўсяго слова або той яго часткі, якая можа выклікаць цяжкасці пры чытанні. Косая рысачка ('), якой абазначаецца галоўны націск, стаіць пры транскрыпцыйным напісанні зверху перад націскным складам, а рысачка знізу - перад другарадным на-
einen Verleger für das Ihnen nun vorliegende Wörterbuch gefunden zu haben.
Dem Philologen und Lehrer Mikola Bussei gilt der Dank der Au­toren für seine kritische Lektüre des Manuskripts. Die Autoren bedan­ken sich herzlich auch bei Anastasija Skabtsowa und Julia Katsiura. Ohne ihre Sorgfalt bei der Vorbereitung der elektronischen Vorlage in den letzten zwei Jahren wäre das Erscheinen des Wörterbuches zum jetzigen Termin kaum möglich gewcscn.Weiterer Dank geht auch an Mikalai Karelin für hilfreiche Ratschläge bei der Umwandlung des Schreibmaschinenmanuskripts in die elektronische Druckvorlage.
Ganz besonderer Dank gilt Smizer Kolas für seine wichtige und tatkräftige Unterstützung bei der Finalisierung der Druckversion (technische Redaktion), sowie Thomas Weiler für seine freundliche Hilfe bei der Schlusskorrektur des deutschsprachigen Teils des Wör­terbuches.
Den Autoren des Wörterbuchs ist bewusst, dass der Pioniercharak­ter dieser Arbeit möglicherweise sowohl auf die Qualität der Wörter­bucheinträge, als auch auf das Wörterbuch insgesamt gewisse Auswir­kungen hat. Deshalb sind wir für jegliche Verbesserungsvorschläge für die nächsten Wörterbuchauflagen herzlichst dankbar.
Minsk, August 2010
Mikalai Kurjanka und andere
Hinweise für deutsche Benutzer
Die belarussischen Lexeme sind bis auf unbedeutende Abwei­chungen alphabetisch geordnet. Der Doppelbuchstabe дж wird in der alphabetischen Ordnung wie д und ж, der Doppelbuchstabe дз wie д und з behandelt. Der Apostroph (’) wird in der Reihenfolge nicht be­rücksichtigt. Man muss auch im Auge behalten, dass die belarussischen Buchstaben y und ў am Anfang der Stichwörter nicht unterschieden und nur als y angegeben werden. Etymologisch zusammengehörende Wörter werden oft unter einem Stichwort alphabetisch zusammenge­fasst, z. B. mit vollendeten und unvollendeten Verben (Aktionsart). Bei den belarussischen und deutschen Wörtern wird die Betonung mit einem Betonungszeichen (') über dem betonten Vokal gezeigt, z. B. Lehrer.