Беларускае свята ў школе
3 вопыту работы Уздзенскай санаторнай школы-інтэрната
Выдавец: Беларусь
Памер: 149с.
Мінск 2002
Мы прыпеўкі вам спяваем, Каб смяяліся ўвесь час. Калі мы вам даспадобы, Запрашаем ўсіх да нас.
Будзем рады мы сябрам, Пачастуем ласкай.
Няхай сонца свеціць вам, Як у добрай казцы.
Ці я ў мамкі не дачка, Ці я не дачушка.
Хоць малая я расточкам, Але ж весялушка.
1-ы госць. Добры дзень у хату, Шчыра ўсіх мы вас вітаем, Добрага здароўя ўсім жадаем. Ці можна да вас на вячоркі?
Гаспадыня. Заходзыде, калі ласка.
Госці.
— Добры вечар таму, хто ў гэтым даму!
— Цераз ваш дварок цячэ ручаёк!
-— Масці кладачку, заві ў хатачку!
— Музыканты мы не хаджалыя!
— Добра мы пяём, танна бяром!
Гаспадыня. Вітаю вас, даражэнькія госці, заходзьце, калі ласка. Сядайце. Паглядзіце, мае даражэнькія, якія прыгожыя вырабы я сабрала сёння ў сваю хату, каб паказаць вам, каб парадаваць вашы вочкі такой дзіўнай прыгажосцю.
Звяртае ўвагу на выставу вышыўкі, дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва.
А паглядзіце, які прыгожы куфэрак стаіць у нас. Гэта як бы маленькая копія вялікага куфра. З’явіліся гэтыя куфры даўным-даўно, яшчэ ў дванаццатым стагоддзі. Куфар займаў самае ганаровае месца ў хаце. Па яго прыгажосці меркавалі аб гусце і майстэрстве гаспадыні. На ім маляваліся кветкі ў выглядзе букета або гірлянды. Матулі захоўвалі ў куфрах пасаг сваім яшчэ незамужнім дочкам. Гэты звычай дайшоў і да нашага часу.
Умелі людзі і працаваць і адпачываць. Давайце і мы з вамі павесялімся трошкі.
Спяваюць песню « Чыя ж то ніва, чые ж то пакосы» (гл. Дадатак/
Гаспадар. Што такое ў нашай хаце? Што за тлум? Што за шум? Што за весялосць?
Гаспадыня. Сёння свята ў нашай хаце! Гасцей цэлая хата, на вячоркі прыйшлі, а ты недзе затрымаўся.
Гаспадар. Затрымаўся я па важнай справе, даглядаў жывёлу ў сваім хляве.
Дзеці. Я якую жывёлу вы даглядалі?
Гаспадар. Адгадайце мае загадкі, тады і даведаецеся, якую жывёлу я даглядаў!
1. Пасярод двара стаіць капа.
Спераду вілы, ззаду мятла. (Карова.)
2. He кароль, а ў кароне,
He гусар, а пры шпорах,
Гадзінніка не мае, а час знае. (neecHb.)
3. Hoc пятачком, хвост кручком,
Нічога не баліць, а ўсё стогне. (Парсюк.)
4. Усіх возіць, а сам пехатою ходзіць. (Конь.)
5. 3 людзьмі сябруе, хату вартуе,
Жыве пад ганкам, хвост абаранкам. (Сабака.)
6. Белыя, як снег, цэлы дзень у рэчцы,
А на бераг выйдуць сухімі. (Гусі.)
Малайцы! Адгадалі мае загадкі і даведаліся, якая жывёла жыве ў нашым падвор’і. А зараз я магу таксама з вамі адпачываць і весяліцца.
Гаспадыня. Але ж, можа, перш чым прыступіць да працы, трэба трошкі размяцца. Ногі так і рвуцца ў танец.
Танец «Падыспань». Чуецца песня. Едуць на «кані» Лявон з Лявоніхай, пад 'язджаюць да хаты.
Лявон. Тр-р... Прыехалі! Злазь, даражэнькая, зараз гаспадыня нас будзе сустракаць. Мы і так ужо спазніліся на вячоркі.
Лявоніха злазіць, Лявон адпускае «каня».
Гаспадыня. Вітаю вас, даражэнькія Лявонка і Лявоніха!
Госці (крычаць). Дзядзька Лявон з Лявоніхаю прыехалі!
Лявон. Добрага здароўя, кумачка!
Лявоніха. Добры вечар у хату!
Госці. Добры вечар!
Лявоніха. Ой, як вас тут многа! А колькі цудоўных рэчаў сабралі вы ў сваёй хаце, шаноўныя гаспадары!
Гаспадар. А вось вырашылі паказаць сваім гасцям, што ўмелі рабіць у даўнія часы, ды і зараз робяць нашы беларускія жанчыны. Паказаць іх вялікую прагу да працы, іх захапленне працай і ўменне працаваць.
Лявоніха. Добра, вельмі добра, даражэнькія. Нездарма наш народ столькі прыказак і прымавак склаў аб працы. Вось, напрыклад: «Зямлю грэе сонца, а чалавека — праца».
Госці.
— А мы таксама ведаем прыказкі і прымаўкі аб працы.
— Без працы не будзе шчасця.
— Чалавек без працы, што птушка без крылаў.
— Хто працуе, той і мае.
— Добра працуем — павагу маем.
— Якая справа — такая і слава.
— Грэе не шуба, а праца.
— Без працы няма чаго хлеба шукаці.
Лявоніха. Лявонка, паглядзі, якія тут майстры сядзяць {уважліва разглядае работы). Бачу, нават партрэты малююць.
Лявон. Лявоніха, у нашай хаце няма ніводнага здымка, то, можа, гэты мастак і зробіць нашы партрэты?
Мастак. Я з задавальненнем выканаю вашу просьбу. Але ж чым вы плаціць будзеце?
Лявоніха. Чым скажаш, даражэнькі. Можам нават грошай табе даць.
Мастак. He, не ў грашах шчасце, а калі радасць і вяселле ў хаце. Мы любім не толькі працаваць, але ж і весяліцца, спяваць ды смяяцца. Можа, вы нас чым павесяліце? Лепшай платы мне і не трэба!
Лявоніха. Сабраўся аднойчы Лявонка брата свайго праведаць, што ў салдатах служыў, але перад гэтым заехаў на базар кабана прадаць. Прадаў кабана, пайшоў закусіць. З’еў тры міскі капусты з боханам хлеба, сала хатняга з фунт. Тут купіў яшчэ тры порцыі смажанай каўбасы і ўмяў. Пасля бульбы змамоніў міскі тры. Зноў баршчу міску ўбіў з булкай. А пасля як успомніў, што брат у салдатах, то як завязала! Чуллівы чалавек, праўда? Есці не можа, калі брату цяжка. Ой, а яшчэ ж я вам раскажу, як мы з Лявонам у госці аднойчы збіраліся.
Лявон. Навошта расказваць, давай лепш паспяваем. Эй, музыкі, браточкі, зайграйце!
Спяваюць песню «Сабірайся ў госці, мой дзядок» (гл. Дадатак/
Ох, давайце цяпер пагуляем трошкі.
Праходзіць гульня «Яшчар». Яшчар назірае, каб ніхто не засмяяўся. Хто парушыць правіла, прэзентуе фант. Фанты разыгрываюцца.
I аспадыня. Дзякуй, Лявонка, за вясёлую гульшо. За гэта, госцейкі дарагія, давайце Лявонку з Лявоніхай іх любімы танец падорым. Бачу, вашы ножкі туп-туп-тупацяць і на месцы зусім не стаяць. (Танцуюць «Лявоніху».}
Hi адны вячоркі не абыходзіліся без беларускіх народных песень. I мы з вамі сёння спяваем іх, і раней спявалі. А чаму гэтыя песні называюцца народнымі?
Хлопчык. Таму што раней людзі простыя не ўмелі ні пісаць, ні чытаць і перадавалі песні адзін аднаму ў вуснай форме. Вось таму некаторыя народныя песні некалькі адрозніваюцца ў розных кутках Беларусі.
Дзяўчынка. А я яшчэ паданне ведаю, адкуль песня беларуская ўзялася. Ішлі тры падарожнікі. Ішлі яны тры дні і тры ночы ды яшчэ паўдня. Прытаміліся. Прыселі. Раптам чуюць — нехта спявае. Прыслухаўся першы:
— Відаць, жаўранак.
— He, — кажа другі, — гэта лес шуміць.
А трэці прыпаў вухам да зямлі і прашаптаў:
— Дык гэта ж зямля наша беларуская спявае.
Несцерка (уваходзячы ў хату). Добры вечар усім! Ой, колькі вас тут! Нават і Лявон з Лявоніхаю мяне апярэдзілі.
Гаспадыня. Добры вечар, Несцерка! Як мы доўга цябе чакаем. У нас тут вячоркі ў поўным разгары, а цябе ўсё няма. Ведаем. што ты з пустым мехам не прыходзіш.
Несцерка. Паважаныя сябры, прывёз я вам смеху мяшочак і чароўны гаршчочак. Я смяшыў вашых дзядоў. Хто мяне яшчэ не ведаў? Запрашаю вас на гульні, каб павесяліцца. Тут ваш спрыт і ваша лоўкасць вельмі прыгадзяцца. Бачу, які тут сёння малады і вясёлы народ. Калі ласка, хутчэй станавіцеся ў карагод.
Дзяўчаты выконваюць песню «А ў полі вярба нахілёная (гл. Дадатак».
Водзяць карагод.
Гаспадыня. Добра пагулялі. Але ж ты, Несцерка, з дарогі. Сядай вось, адпачні ды паглядзі, як нашы госцейкі працуюць.
Несцерка. Таленавітыя госці ў вас: што працаваць, што гуляць — усё адно.
Гаспадар. Так, так, але ж давайце яшчэ паспяваем.
Гучыць песня «Ой. аралі хлопцы ніву» (гл. Дадатак/
Госць. А што гэта мы ўсё спяваем ды скачам? Нічога смешнага не расказваем. Вось я вельмі люблю анекдоты.
Расказваюць па чарзе анекдоты.
1. — Разумееце, не можам прыняць вашага сына ў музычную школу. — Чаму?
— Слыху няма.
— А божачкі ж! Няўжо аглух? Учора ж ён яшчэ ўсё чуў.
2. — Вось каб мне такія доўгія вушы, як у зайца, тады б я вельмі лоўка падхопліваў усе падказкі, — заўважыў Коля.
-— He, не згодзен, — запярэчыў Вася. — Доўгія вушы трэба доўга мыць.
3. Сын:
— Тата, сёння я адзін ва ўсёй школе мог адказаць настаўніку.
Бацька:
— А што ён пытаў, сынок?
Сын:
— Хто разбіў акно?
4. — Паважаны грамадзянін, ваш сабака ўкраў у мяне цэлы кілаграм мяса.
— Дзякуй, што вы гэта мне паведамілі. Я сёння не дам яму есці.
5. Хлопчык прыйшоў у магазін і падае прадаўцу бідончык:
— Мама прасіла, каб вы адпусцілі поўную пасудзіну малака.
— Які разумны хлопчык, памагае маці, — хваліць прадавец. — Вось табе малако. Мама, відаць, дала табе і грошы на малако?
— Дала. Я паклаў іх на дно бідончыка, каб не згубіць.
6. Маленькі Рыгорка пытаецца ў свайго сябрука:
— Васька, а ты ведаеш, чаму ў зайца вушы доўгія?
— А-а, здагадаўся! Заяц, калі быў маленькі, не слухаўся свайго бацькі.
7. — Ты смелы? — пытаецца Цішка ў Колі.
— Смелы, — адказвае той.
— To чаму ж ты зайца спалохаўся, калі мы ў лес хадзілі?
— Дык я ж не ведаў, што гэта заяц.
Лявоніха. Лявон, бачыш, колькі ўсяго смешнага нарасказалі. А што ты маўчыш? Можа, ты дзе быў, дзіва сустракаў? Ці што смешнае бачыў?
Лявон. Бачыў.
Лявоніха. А карову, што люльку курыла, бачыў?
Лявон. Бачыў.
Лявоніха. А ці бачыў авечку, што несла яечкі?
Лявон. Бачыў.
Лявоніха. Бачыў камара, які поле араў?
Лявон. I гэта бачыў.
Лявоніха. Ну дык цябе нічым не здзівіш.
Несцерка. Сябры, наш край вельмі багаты сваімі талентамі. Наш народ шмат усяго ведае: казак, лебыліц, прымавак, прыпевак. Я мяркую, што і сярод прысутных ёсць такія таленты. Таму зараз пачынаем конкурс новы — падыходзьце, хто гатовы. Гэй, смялей, хлопцы і дзеўкі, пачынаем прыпеўкі!
Гучыць вясёлая музыка, спяваюць прыпеўкі.
Лявон (да Лявоніхі). Пайшлі мы першыя, можа, які прыз атрымаем.
Лявон. А ў кругу не размінуцца, Танец каруселіцца.
I прыпеўкі не здаюцца, Самасеем сеюцца.
Лявоніха. Папрашу цябе — не руш, Баба я бядовая.
Гарадскі твой капялюш — Галава садовая.
Лявон. На гары стаіць бяроза, Дробны ліст угору ўе. Што за жонка ў Лявона — Разгуляцца не дае.
Спяваюць усе па чарзе.
Стары заяц сена косіць, А ліса зграбае, Муха сена к возу носіць, А камар скідае.
Ой, купіў сабе штаны —
He дам ніяк рады: Як зашыю спераду, Яны рвуцца ззаду.
Пагарэлі хамуты, Хай гараць і лямцы. Як такі з цябе танцор, Лепш сядзець на лаўцы.
He глядзіце на дзяўчат, Што ў дзяўчат за брошкі, А вазьміце паглядзіце, Ці памыты ножкі.
Ой, праду, праду я кужаль 3 белага павесна.
Прысядзь бліжэй, мілы-любы, Нам не будзе цесна.
Гусі жыта паглумілі, Хто-та будзе жаці? Хлопцы дзеўку сцалавалі, Хто захоча ўзяці?
Вецер кветачку калыша, А я песенькі пяю.
Скора міленькі запіша На фамілію сваю.
Лявон. Ой, Лявоніха, паглядзі, нашы партрэты ўжо гатовы.
КНІГІ ОНЛАЙН
