Беларускі казачны эпас
Выдавец: Выдавецтва БДУ
Памер: 207с.
Мінск 1976
— Э, ты дурный! Што ты навёў медзьведзі. Сам дурный.
— Дарма, бацюшко, што я дурный, да з бацюшка накпіў. Да і кабана зьеў.
— Як ты маго кабана зьеў?
— Маё медзьведзі прынесьлі.
— Я цебё прэстаўлю.
— А куды, бацюшко, мне прэставіць?
-— Я цебё ў турму всаджу.
* Сцельнік — соты мёду.
— Дай, бацюшко, сто рублёў, то жыв будзеш, а не даш, то прыдўць медзьведзі, убыЬць.
— Э, ты дурный, я іх пострэляю.
Да дўмае поп:
— Прыдўць, забьюць.
— На табё, чэлавечэ, сто рублёў, скажы нехай не ідўць.
Дурный взяў шчэ сто рублёў грошы, да і одправіў іх.
Жанщъба
ула Ў бацькі дочка, да вельмі дуровата і сьлёпая трохі. Аны бататы страшэнно Жж был!. Прышбў до іх дзецюк і сватаецса к той дзеўцэ. Подбі'ў он её.
— Я цебё вазьмў за себё.
А ана рада! Увёчэру паведзё ё на двуор і ўсё подбівае её, штобы шла за его. Ана его цалуе, обдымае, а патом улезе ў хату і хваліцса:
•— От, матко, полюбіў мне! Якій харошы! — Хто ж цебё полюбіў?
— Солдат, матко — да харошы он! Круг’лы, шэрокі, і рукамі я не обняла.
Ну, вернуусе он друп'й раз подмоўляць дзеўку, да маці не пускае.
— А куды ты, дурна! Да седзі дома. Куды табё замуж!
Полеглі бацькі, поснулі. A іх сон не берэ. Выйшла ана із хаты, пашл! аны, з клеці ўсё выносілі на воз, успаковалі. Он кажэ на её:
— Я табё хўсточку очы завяжу, бо ў нашэм селё сабакі такіе — як гледзіш, спужаешса.
Завязаў хўсточку очы і павёз кружкі села, да прывёз на той жэ двуор, да бацькоў. Дай кажэ:
— Ізлазь, да лезі ў хату. Я позношу ў клець.
Да сам завернўў дай паехаў, куды емў трэба з усім. Ана ўлезла ў хату, да на печ, дай села.
— Такая хатка, як у магб бацькі. Такая печ, як у магб бацькі.
Проспалісе бацькі і чуюць, што ана гаворыць. Путае маць:
■— А ты ж дзе ето?
— Я замуж пашла.
— А куды ж ты замуж пашла?
— А за солдата.
Да маць кажэ:
— Устань ты, дзедку, пайдзі побач, ці е што ў клеці?
Встаў той дзед, пашбў — аж клеця разчынена, нема нічэнько. Білі, білі тую дочкў, сталі путаць:
— Як жэ он цебё вёз?
— Успаковалі на воз, да завязаў очы хўсточку, дай поёхалі, а далей, як прыёхалі на двуор, он кажэ:
— Лезі ў хату! Я і ўлезла ў хату.
Здарэнне
Павет Мазырскі, вёска Камаровічы
ыў старый дзед з бабою. Взяла тая баба і померла. Плачэ той дзед:
ЖЖ— Ах, Божэ мой, Божэ! Што мне рабіць цепер. Як мне жыць на сьвеце!
Думаў, думаў:
— Буду жэнщса.
Взяў, запрўг кбніка і паехаў. Едзе да едзе, прыехаў ў аднб село. Заехаў до карчмы — там
мужыкбў назбералосе багато. Разпрашываюць его:
— Куды ты, старык, едзеш?
Ён стаў ім жаліцса: такая а такая справа, померла мне баба, так еду жонкі шукаючы. Добрые людзі, нарайце мне дзе, каб высватацса.
Дак той кажэ:
— К той ІДЗІ.
А той кажэ:
— К той ідзі.
А там якій то за плечыма стаіць, да тоукнё ў плечы:
— Не шукай бабы, да хадзі со мной, я табё бабу нараю.
Вышлі аны на двуор із тым. Путае он той дзед:
— А дзе ты, добры чэлавечэ? У етом селе?
— Да не,— кажэ,— паедом далей.
Едуць аны да едуць — вьёхалі ў такій мох, у бэзднў, у завалу, што прайщ нельга. А конь едзе і не дотыкаецса до тагб. Побачыў той дзед, што тут якая то нечыста сіла, што едуць по ётакому мху, а конь ідзё. Беда! Не туды ўлёз. Прыёхалі — серэд лесу дом такій стаіць. Выпраглі коня:
— Ведзі' ж его,— кажэ,— ў стайню.
Ввёў он у тую стайню — аж там такіе пакое, палацы! Да поўна хата такіх красавіц! Погрэлісе аны, да той кажэ:
— А што ты, дзеду, кагору хочэш взяць?
— А што,— кажэ,— мой салавейко, ці аны за менё — таке харошэ паненкі — пойдуць?
— Да ето ні почбм! Пойдуць. Беры.
3 аднбй зрабілі договор як взяць. Кажэ старый:
— Нам трэ к свяшчэнніку ехаць, каб повеньчаў.
— Ці шчэ ж табё свяшчэнніка трэба! Я цебё повеньчаю. Берэш, старый, ету панну?
— Берў,— кажэ.
— От і добрэ.
Сталі аны ўберацьса до его села.
— Ці багато ты мехбў маеш, чэлавечэ?
А он кажэ:
— У мне нема ні аднагб.
Загаварыў до тое дзеўкі, штоб свае мехі' клала. Стала ўкідаць мехі — укінула пяць.
— Будзе ётых.
Павёў той старыка ў комнатку.
— Дзержы, дзед, мех.
Той мех дзержыць, а той усё грошы сыпле. Насып^ пяць мехбў.
— Ну, владжайце!
Садзіласе тая панна — ўбрана, просто ўх! А он, вёдомо, старычбк. I грошы тые пяць мехбў поклалі ім. Конь здаецса невелічкі, а бегне хутко. Ехалі аны, ёхалі — подъежджаюць под тое село, дзе старый. Путае панна:
— Ці шчэ далечэ?
— От,— кажэ,— гэто село нашэ.
Як толькі огледзеўса: то була панна, а то седзіць сьвіня. Дўмае той старычбк: што он робіць! Сьвінювезё не бабу. Плачэ: як мнелюдзям показацьса! Да раздумаў сам сабё:
— Хоць я сьвіню прывёз, да грошы маё.
Позлазілі з воза — і сьвіня коціцьса з воза і пашла ў хату, да легла под палом, по-сьвінячы. Запаліў он у печы, наварыў вечэру, сам зьеў — і ёй адрэзаў хлеба і ліў страву на міску, дай поставіў под палом. Ана встала, учбўкала, дай легла. Да етой старык кажэ:
— От, улёз не ў сваё — і пропаў колі.
А далей, до однагб кажэ:
— От, я пропаў.
— А чэгб ты,— кажэ,— пропаў?
— Што паненкой рббіцса і сьвіню.
— Эх, —кажэ,— ты не вёдаеш, што рабщь.
— А што я не ведаю?
— Выжэнь ты ё на поле, а я прышлю пастуха.
Даў Бог дзень, выгнаў он её на поле.
— Ідзі, хоця подъеж, а то я цебё кормлю.
Ажбсь воўкі бегўць, бачуць тая сьвіня, што беда будзе.
Забегае воук — ана за адзін плот, то воук за другій — увільвала тая коло плоця — воук попраўляецса. Нема рады! Скінўласе ана паненкой, да атломіла жэрдзіну, да за тым воуком! Пашла ана до хаты одбіўшысе од воука.
— Романе, Романе, не ўганяй ты мне на поле — не буду такой як бул а.
— Калі будзеш ты ў менё господыню, то не буду цебё гоніць.
— Калі ты ётого пастуха — воука зловіш, то я буду ў том доме господыню.
Пашбў ён ловіць тагб воука. Зловіў поросятко, сеў на хвоі, дак поціснўў — поросятко і вішчыць.
Прыбегае воук. Як стаў он его ловіць — воук то сюды, то туды — як сцягнўў его на песок —■ зловіў ■—• дай у село цягне. Прывёў у сваю хату, дзе тая паненка.
— Эх,—кажэ ана,— ты брачухно-воучухно, ты хацёў мне заесьці.
— Э,—кажэ,—дзевіцо-сестрыцо, я не цебё да сьвіню.
— Э, —кажэ,— воучухно-брачухно, тож то я була.
— Э, —кажэ,—дзевіца-сестрыца, чэму ж ты такая хітра була?
— Так я'сердзіта була на сваіх братоў, што мне за старога оддалі.
— А што ж ты, дзевіца-сестрыца, думает, беГ1м мы навыперадкі. Калі ты мне выперэдзіш, то будзеш тут господыню.
Пабеглі аны. Воук як пабёг, то і сюды, і туды верне — бегўць аны, бегўць — нічого не вскурала. Ажбсь ідзё мужык.
— Ах, ці такжэ бегці?
Як розгорнуўсе мужык, так догнаў воўка, взяў за лапы, дай кінуў об землю. Воук без духу нежывы. Ана стала дай кажэ:
— А што, брачухно-воучухно, я табё казала, што наскочыш на свагб.
Пашла ў хату.
— Ну,—кажэ,— дзеду, уж я тут буду господыню. Да ты мене взяў, а хаджайства неякого не показаў.
Павёў он её ў свіронок, у клець.
— Да якіе ж у менё ходзайство! Я бедно жывў —• нема нічого.
— А мехі маё дзе, што браты далі?
Погледзела, дзе тыемехі — у сеньцах стаяць. Пашбў он, уцягнуў тые мехі — вывернула ана — аж то грошы навернула.
—• Цепёр я буду хаджайка.
Он повеселеў — хоць ана малада, я старый, будом жыць.
— Ты ж ідзі, дзеду, по гарэлку — мая маць у госьці прыедзе.
— А ці багато гарэлкі взяць?
— Беры гарцбў два.
Ажось серэд ночы стукоцяць! Грумоцяць! Едуць у хату. Найшлб іх поўнюсенька хата. Едзе імаць у госьці — ні гола, ні адзета, ні на козе, ні на сьвіні, чорт вёдае на чом! Прыёхала ў хату. Хата бу-
ла чорна, а то зрабіласе ясна, чиста. Не булб нічого ў хаце, а то і столы посталі і крысла — усё яктрэба. Пазіраедзед, што будзе. Тая маць кажэ:
— Шчэ ж прыедзе мой сын у госьці.
Прыежаетой сын. Ідзё з такою калоду, штонеможна там ні сесьці, ні стань — всё з ту калоду ходзіць. Понапівалісе ўжэ там.
— Кабы мўжыка, то бы потанцовалі.
Пашбў дзед, мўжыка прывёў. Напоілі мўжыка, іграе — аны скачуць. Да прыдўць к столу, помочуць пальца, мажуць по оку і пайдўць скакаць. Дзед той дўмае:
— Што ето! За што аны мочаюць да мажуць? Вазьмў і я помажу.
Як толькі аны загледзелісе, он помочыў пальца, да помазаў око. Так і бачуць: не то людзі, да все чэрці — і аны не ў хаце да ў карчмё, да так мужыкбў натыкаюць, штобы мужыкі білісе. Мужыкі ўжэ і побілісе. Адзін крывый чорт бэз ногі подштўрхівае, штоб білісе.Аон церпёў, церпёў да не вытрымаў, да кажэ:
— Што ту, крывый чорце, подтыкает?
— А ты, — кажэ,— нас бачыш?
— Бачу, — кажэ.
— А на каторэ око бачыш?
— А на левэ.
А той крывый скочыў, да як сунуў емў пальцом, дай выскбчыло око.
— Калі ж ты,— кажэ,—нас бачыў,то не бач нічого.
Дўмае той дзед:
— Нехай бы я лучш моўчаў.
Прышбў до тое маці:
— От, што вашэ мне наробілі — высўнулі око.
— А нашто ты мочаў пальца да іх бачыў?
Дўмае он:
Што мне рабіць!
А тут Бог его навёў:
— Плюнь ты, да кажы: злый, ліхій, адчэпісе ад мене.
I он перэжэг’наўсе да плюнуў.
— Тфу! Згінь, пропадай ты, мара!
Так тые ўсё полецелі церэз камін — і камін упаў.
Парабак і бусел
Павет Мазырскі, вёска Камаровічы
одзіць бусел по болоце. Насталі ужэ заЗ'мк*'— ён і астаўсе тўтака — не прымаюць его ўгору лецёць. Вышбў паробок з
V аднагб хаджайства быдло поіць, ужэ по сьнегу, і бачыць: ходзіць бусел по сьнегу, дай ногі подымае — то тую ногу, то тую. Так ён подышбў до его:
— Бусьлік! Бусьлік! Хадзім у хату.
Да за его, за крыла, да ведзё ў хату. Вавёў у хату, а хаджайка кросна тчэ, дай кажэ:
— Ой, бусьлік, ты змёрз!
А далей кажэ:
— А ў его чэловечэ ногці — погледжў.
А толькі ана процягла ему глядзёць на ногці, так он её дзюб! У нос. Як дзюбнўў нос, так і вырваў половіну носа. Бедуе ж ана, што бэз носа, да кажэ:
— Бусьля, бусьля! Што ты мне зрабіў ето! Ты ж менё калекою посадзіў.
Дак ён кажэ:
—■ Калі хочэш, штоб я цебё выгоіў, леці ты со мною.
— Як жэ, — кажэ,— я полечу? Я ж крыл не маю.
— Хадзём,— кажэ,—на двуор, я цебё крылом напранў, дай полечу.
Вышлі аны на двуор, он напрануў ё крылом, поднялісе і полецелі. Поускакалі ўсе з хаты, удзівленье такое! Плачуць дзеці — полецела маць. Давай аны тагб паробка лаяць:
— Нашто ты бусла прывёў!
Паробак кажэ:
— Да калі ён умёрз — на аднбй нозе стаяў.
Да аны, як полецелі, так полецелі — да на морэ. Ён у моры загоіў ей той нос, да на жонку сабе взяў. Жывўць аны дай жывўць гадбў тры, навелі' ужэ і бусьленятка.
КНІГІ ОНЛАЙН
