Беларускі казачны эпас
Выдавец: Выдавецтва БДУ
Памер: 207с.
Мінск 1976
Пашбў. Як пашбў — нема і нема ўсю ноч. Перэдаднём ідзё. Улёз у хату, кінўў мех серэд покою.
— Ух, як я замучыўсе.
Высыпаў з меха — такая куча грошы!
— Што мы будом рабіць з грошыма?
— Што ж я знаю, што мы будом рабіць!
— Будом печкі лепіць.
— Ах, мой, міленькі, ці нам жэ з дзёнюшэк печкі лепіць!
— Да дзе ж мы іх подзеном.
Як стаў лепіць, так вылепіў цэлый дом з грошы. Хто толькі едзе, дзівіцьса. Назьезджалісе купцы в дзёнешны дом, сталі той дом цэніць. Той кажэ:
— Столькі стоіць.
А другій кажэ:
— Столькі’
А ён сам стоячы кажэ:
— Майгб дому ніхтб не купіць, як наложыць грошы поўен дом, да замуруе дзьверы, так той купіць.
Як сталі ехаць, да грошы звозіць, да запаковал! дом, а самі голые асталісе. А ему весь той дом напаковалі. Продаў жэ он дом, спаковалісе з жонкой у брыкі і поехалі.
Сквапны гаспадар
8ул6 ў бацькі трысыны— двох разумных, а трэцій дўрэнь. I аны бедные былі — нема ім з чэгб жыць. Пашбўадзіну сьвет, дзе стань за паробка. Ідзё, да ідзё, да стаіць чэлавёк на вароце, путае:
■— Куды ты, чэлавёчэ, ідзёш?
— Ідў,—кажэ,—усьвет зарббіць, ці хто не найме.
— Наймісе ў менё, дам табё шэсьдзесят рублёў на гуод.
— Ну, дббрэ.
Пашлі аны. Даў емў вечэраць — повечэрэлі, полеглі спаць. Завёў он его той господар назаўтра малбціць. Малоціў да малоціў он, ужэ до поўдня. Нема госпадара, ёсьці не несё. Да по поўдні прынбсіць ведро вады — да ёсьці не даё. Ён постановіў малбціць до вёчэра. I до вёчэра нічбго ёсьці не даё. Служыў он так, служыў, да наконёц той господар нос емў адрэзаў, дай прогнаў. Зайшбў той до дому бэз носа. Пашбў другій брат у сьвет, дзе стаць за паробка. К тамў самому господару і другій попаўсе, стаў на службу. I тамў такжэ ёсьці не даў, да ведро вады занёс. Взяў назаутра дзень, і тамў нос адрэзаў, і тагб прогнаў. Пашбў І той до дому бэз носа. Кажэ дурный:
— Эй, вы такіе! Пайдў і я.
Пашбў ужэ дурный. Наняўсе ў тагб господара за паробка. Завёў той господар его ў гумно і даў емў малоціць. Дак дурный не малоці'ў, да огледзёў, што ў гумнё, а там пбўные бочкі пшэніцы, жыта, усякойпашні. Такой немалоціў, да наеўсе і водкі выпіё, да наберэ воз, до сваёй хаты занесё. У поўдня прыходзіць той пан — господар той — і несё вады. А ён кажэ:
— Эх, добрый мой хазяін, што ты несёш вады— ужэ я піць не хочу.
Так як, як помолоціў з недзелю, так поочышчаў тые бочкі і повыносіў до дому. Огледзеўсе той господар, што пустые бочкі, прышбўдохаты:
— Эй, бабо,—кажэ,—одправмб ётаго паробка— нема нічого ў гумнё — вычысціў нам бочкі. Даймо шэсьдзесяць рублёў і одправмо.
Путае дурный:
— Калі ж ты мне, паночку, одправіш?
— А калі ж? Як зяузюля закукуе.
Да ён ему, тамў дурному, даё есьці і водкі ему даў, а на бабу кажэ:
— На дворэ груша стаіць, то ты ізлёзьна грушу, я ему есьці дам, а ты закукуеш.
Баба пашла на тою грушу дай села. Аўхацехвўзея стаяла. Ён бачыць — той дурный — што баба ўзлезла да будзе кукаць, да за хвўзіею, вышбў, да бабу застрэліў. Да ўлёз у хату.
— От, паночку,— кажэ,—я зяузюлю ўбіў на грушы.
Той господар шчэпіў рукі, да кажэ:
— То ж ты бабу ўбіў!
— Не,— кажэ, — паночку, то зяузюля кукала на грушы, да я ё ўбіў.
— На табё шэсьдзесяць рублёў, і беры ету хвўзею, і адчэпісе! Ідзі ты з Богом до дому!
А ён нарыхтоваўсе, да за нож, да тамў господару нос адрэзаў так, як его братом. Да забраў тые пенендзы шэсьдзесят рублёў, і пашбў до дому. От, табё, дурный!
Чараўнік
Павет Мазырскі, вёска Камаровічы
Sip ыў сабё чэлавёк. Пашбў он у лес, набіў у пенёк клінкбў, скінуў адзежу і стаў перэкіКдацьса церэз гэтые клінкі, да зрабіўсе воуком. Пашбўон у лес. Да сусёд ето бань^. Прыдумаў, взяў аднагб клінка, выняў і кінуў у воду. Нема его — тагб чэлавека, гуод, нема его і два. Да прыходзіць ён назад. Прышбў к тамў пню, перэкідаецса назад. Неможна. Весь чэлавек, да хвост воучый. Дўмае он, дўмае — нічога не будзе: нема клінка. Стаў адзежу надзеваць, да ўсё не так. Стаў штаны надзеваць, хвбсьцішчэ доўге. Неведомо, што рабіць! Всадзіў он етый хвост сяк-так у штаны впаковаў. Прышбў до дому, дай лёг на лаве. А той сусёд пілноваў ужэ, як он прыдзе. Як угледзёў, што уж дома, так пашбў ў карчмў і ознайміў людзям:
— Такая і такая ў нас, браткі, справа е. Такій чэлавёк, што душыць сьвіні да коні.
Сталі аны путаць як? Што? Да не вёрылі.
— Ну,—кажэ,—не імайцемне веры, прыведзіце его ў карчмў — он із знаком.
Позбералісе дзесятнікі, сбтнікі, пашлі его прывелі. Добралісе до его.
— Ты нам кепство робіш!
Взялі его раздзеваць — як поцяглі за штаны, так прыгнўў хвост, так і стаў дуба. ПовелІ его ў лес, і назбрылі, штобы он перэд усімі позабіваў тые кліны. Позабіваў кліны, як стаў перэкідацьса, так зрабіўсе вбуком. Аны кажуць:
— Перакідайсе назад, штоб стаў чэлавёком.
Перэкінуусе он назад: весь чэлавёк, да хвост воучый. Нема клінка. Што булб рабі'ць — от усё
з хвостом! Так прывелі его да хвост адсеклі. Дак ему сесьці нельга булб, пакўль онжыв быў. Хадзіў он з етым хвостом адсечоным, хадзіў да хадзіў. Дай пашбў у лес.
Найшлі на его воукі— бачуць: чэлавёк ідзё; поніЬхаюць — воуком смердзіць. Взялі — да розорвалі.
Чалавек, лісіца і мядзведзь
Павет Мазырскі, вёска Камаровічы
аехаў чэлавёк на поле сеяць рэпу. ПрыТфЖш°Ў медзьвёдзь к емў:
wK — Што ты, — кажэ, — чэлавечэ, сееш?
—тЛі— Рэпу.
— Так пасеем мы разэм, у хаўрўз — мне буДуць вершкі, а табё карэньчыкі.
Пасёялі аньі разэм. Да прышлосе прынімаць ету рэпу, так чэлавёк взяў, ўкопаў, карэньчыкі сабё взяў, а вершкі покінуў. Прышбў медзьвёдзь да стаў есьці — несмачнэ его вершкі. Знайшбў ён рэпы карэньчыкі, зьеў — смачнее. Дўмае: як прыдзе чэлавёк другій раз сеяць, так его ўбіё. Прыехаў чэлавёк.
— Што ты мне, — кажэ, — так ошукаў?
— Якжэяцебе ошукаў! Табёдаў вершкі, асабё карэньчыкі взяў.
— Ну, так пасеем мы шчэ з табою просо. Да ўжэ табё будуць вершкі, а мне будуць карэньчыкі.
— Ну, добрэ.
Пасёялі аны просо, поспело — прыехаў чэлавёк жаць просо. Да пожаў, взяў сабё верткі, а карэньчыкі покінуў. Медзьвёдзь прышбў, стаў
шукаць, несмачнэ его карэньчыкі. Знайшоў он ветку, зьеў — смачнее. Дўмае: як прыдзё чэлавёк трэці раз сеяць, так его ўбіё.
Прышбў чэлавёк на поле — збераецса его забіць. Чэлавёк кажэ:
— Почэкай, я наору два загоны, так тады забіёш мне і валы порэжэш.
— Ну, добрэ.
Чэлавёк наораў два загоны І з поля зайшоў у лес. Аж бежыць лісіца. Стаў он ей гаворыць: так і так, он хочэ менё ўбі'ць. Ана кажэ:
— Я цебё одратую. Прыдў, буду путаць, ці не бачыў медзьвёдзя, так ты, чэлавечэ, адкажы, што не бачыў.
Вороціўсе чэлавёк на поле — аж медзьвёдзь лежыць под возом. Бегне лісіца:
— Ці не бачыў ты, чэлавечэ, медзьвёдзя? Ідзё полёванье, лесьнікі ідўць.
А он кажэ:
— Не бачыў.
А ана путае:
— Да што ў цебё под возом лежыць?
Да медзьвёдзь гаворыць чэлавеку:
— Скажы, што лучына.
А лісіца адказывае:
— Да лучына на возе лежала.
Да медзьвёдзь ему гаворыць:
— Положы мне на воз.
Он его і положыў. Да лісіца зноў путае:
— А што ў цебё лежыць на возе?
А он кажэ:
— Лучына.
— Кабы лучына, то бы вероукой була прывязана.
Дак медзьвёдзь гаворыць:
— Прывяжы мне вероукой.
Прывязаў чэлавёк медзьвёдзя вероукой. Да лісіца путае:
— Кабы лучыпа, то бы була секіра на возе.
Дак медзьведзь гаворыць:
— Убій у менё секіру.
Чэлавёк як стаў біць, так і медзьвёдзя ўбіў. Забіў он тагб медзьвёдзя — пашбў до лісіцы. А яна кажэ:
■— Што ты мне дась за гэто, што я цебё одратовала? Дай пару курэй гасьцінца.
— Добрэ, я табё пару курэй прынесў, так ты возьмеш сабё.
Ён взяў пару сабак і прынёс. Дак ана кажэ:
— Аны поуцекаюць.
— Не, — кажэ, — я полову.
Он взяў, пусціў — а аны на лісіцу! Уцекла ў нору, дай кажэ:
— Ножкі маё, як вы добрэ ўцекалі! А очкі маё, як вы добрэ глядзелі! А хвбсьцішчэ-дурнішчэ, то за пень, то за калоду, штоб сабакі схапілі менё. Цюцькі-рабкі, наце хвост дурный, чэмў не ўцекаў добрэ.
Так сабакі ё выцянулі за хвост і зьёлі.
Лісіца і воўк
Павет Мазырскі, вёска Камаровічы
ісіца несла сабё рыбу — да сустрэла воука. Путае воук:
— Дзе ты тэту рыбу наловіла?
Да лісіца кажэ:
— Я всадзіла хвост у прасечку і сказала: ловісе рыбка веліка і мала!
Воук кажэ:
— Заведзі' менё, да прасечку покажы, то і я сабё наловлю.
Завела ана его на рэку, до прасечкі, І кажэ:
— Вадзі хвост, дай кажы: ловісе рыбка веліка і мала!
А он не кажэ: ловісе рыбка веліка і мала! Да кажэ: ловісе рыбка веліка! Дак ему хвост прымёрз — неможна ніяк адарваць. Лісіца, як гэто бачыла, пабегла под акнб, гукае:
— Людзі, людзі! Бежыце воука біць, што хвост емў прымёрз.
Угледзёў той воук, што бегўць людзі. Дак рвануўсе, хвост адарваў І побёг. Кажэ воук до дзіка і медзьведзя:
— Пайдбм до забіемо, ці якбй штраф наложымо на лісіцу.
Пашлі утрох. А лісіца вёдала. Так сабё взяла ката, індыка і піуня. Ідзё біцьсазімі. Так піун ідзё і спевае — так ім здаецса, што далеко шчэ. А індык балбочэ — так ім здаецса страшно. I кажуць:
—Ну, што будзе, то будзе, а ўцекаць не будзем.
Медзьвёдзь полёз на хвою, а дзік вкопаўсе в траву, што толькі ўшы відны, а воук стаў за хвою. Ідзё кот — бачыць, што малёнькое ў траве ківаецса— думае мыш. А то ўхо дзіка ківаецса. Кінуўса просто за тое ўхо. Дзік спужаўсе, схапіўсе ўцекаць. Кот спужаўсе дзіка, што он такі велікі — так на хвою! Аж там медзьвёдзь. Медзьвёдзь погледзёў, што дзік пабёг, да бачыць, што кот бежыць по его шчэ на хвою — спужаўсе, скочыў з хвоі об землю. А воук тады ўцёк як побачыў ето дзіво. I ўсе поуцекалі.
Бяда
Павет Мазырскі, вёска Камаровічы
ЫЎ са$е дзед 3 ^бою. Жывўць аны дай жывўць, горўюць, працўюць, так працўЛЖ юць, што не дай Божэ! Ну, і нема нічогоў Горовалі аны, горовалі — нема нічого. — Штоты, бабо.вёдаеш, — дзед кажэ, — пайдў я под грушу.
Пашбў он под грушу, аж его Беда лежыць до горы ногамі, да перэбірае ногамі да рукамі лежачы. Прыходзіць он до её:
— Што ты ето робіш?
— А што! Я гуляю.
— Да хто ж ты такій?
— А хто ж я такій! Я ж твая Беда.
— Ну, то хадзім со мною — паможэш дзело рабіць.
— Хадзім.
Прывёў он её до хаты. Беда на печ, да ўсё перэбірае, іграе на язык, а дзела не робіць.
— Всёаднб,—дзед кажэ,—немаўнас, бабко, ні хлеба, ні солі, ні долі. Што ты, бабо, вёдаеш —■ паедзьмо дзе ў госьці на якую недзелю — ці не захочэ ана есьці, ці не пойдзе ад нас.
КНІГІ ОНЛАЙН
