Більярд а палове дзесятай  Генрых Бёль

Більярд а палове дзесятай

Генрых Бёль
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 366с.
Мінск 1993
113.12 МБ
дняўся і зірнуў зверху на Нэтлінгера, які акурат браў з талеркі чарговы кавалак паляндвіцы.
— Мне вельмі шкада,— сказаў Шрэла,— што ты глядзіш на мой бязвінны ўчынак як на акт помсты. Я ніводнай хвілі не думаў пра помсту, але ты павінен зразумець, што я зараз хачу пайсці адсюль; у мяне няма ахвоты занадта доўга заставацца ў гэтым гасцінным горадзе, а мне сёе-тое яшчэ трэба тут зрабіць. Але ж дазволь яшчэ раз нагадаць табе пра тыя спісы...
— Вядома ж, у любы час я гатовы прыняць цябе, дома ці на службе, як ты схочаш.
Шрэла ўзяў з кельнеравых рук акуратна абвязаны белы скрутак, даў кельнеру на чай.
— Тлушч не будзе праходзіць, шаноўны пане,— усё запакавана ў цэлафан і пакладзена ў нашу фірмовую «кардонку на пікнікі».
— Да пабачэння,— прамовіў Шрэла.
Нэтлінгер, крыху падняўшы галаву, адказаў:
— Да пабачэвдя.
— Вядома ж,— тлумачыў Ехэн якраз у гэтай хвілі,— і потым вы ўбачыце шыльду: «Да рымскіх дзіцячых магілак»; там адчынена да восьмай і, калі робіцца цёмна, уключаецца асвятленне, шаноўная пані. Няма за што... дзякуй.
Ен, накульгваючы, выйшаў з-за бар’ера і падышоў да Шрэлы, якому служка ўжо быў адчыніў дзверы.
— Пане Шрэла,— сказаў ён,— я зраблю ўсё, каб даведацца, дзе можна знайсці пана доктара Фэмеля; сёе-тое я ўжо высветліў у Кронэравай кавярні; а сёмай там адбудзецца сямейная ўрачыстасць у гонар старога пана Фэмеля; там вы яго напэўна ўбачыце.
— Дзякуй,— адказаў Шрэла,— вялікі дзякуй.
Ен ведаў, што даваць на чай тут было б не да месца; усміхнуўшыся старому, ён выйшаў праз дзверы; яны крутануліся і неўзабаве сталі на месца, у абабітыя лямцам пазы.
8
Аўтабан па ўсёй яго шырыні быў перагароджаны цяжкімі шчытамі; мост, які некалі злучаў у гэтым месцы абодва берагі ракі, быў разбураны: раўнютка адсечаны выбухам ад прычалкаў, іржавыя, разбэрсаныя на канцах кавалкі тросаў звісалі з пілонаў; шыльды трохметровай вышыні абвяшчалі тое, што хавалася за імі,— «СМЕРЦЬ»; скрыжаваныя косткі, у дзесяць разоў пагрозліва павялічаны чэрап, намаляваныя асляпляльна белай фарбай на густа-чорным фоне, перасцерагалі навочна тых, каму надпісу было замала.
На гэтай мёртвай дарозе руплівыя вучні аўташкол вучыліся пераключаць хуткасці, прывыкалі да імклівай язды, мучылі каробку перадач, даючы задні ход, рабілі павароты ўлева і ўправа, прывыкаючы да гэтых паваротаў; па тым насыпе, што цягнуўся ўздоўж пляцовак для гольфу паміж невялікімі гародчыкамі, шпацыравалі таксама добра ўбраныя жанчыны і мужчыны, выраз твараў якіх сведчыў, што працоўны дзень скончыўся; яны ішлі наўпрост да берага, да пагрозлівых шыльдаў, за якімі хаваліся і, здавалася, пасмі-
халіся са смерці сціплыя баракі будаўнікоў; з-за слова «СМЕРЦЬ» цягнуўся ўвысь сіні дым ад пячурак, на якіх начныя вартаўнікі падагравалі стравы ў рандэлках з вушкамі, падсмажвалі хлеб; ад жару гэтых пячурак яны скручанымі паперкамі прыпальвалі свае піпкі. Нязграбна-шыкоўныя сходы ацалелі, не былі разбураныя, і цяпер, цёплымі летнімі вечарамі, іх выкарыстоўвалі пад сядзенне стомленыя падарожнікі; з дваццаціметровай вышыні яны маглі адсюль назіраць за тым, як ідуць работы: нырцы ў жоўтых камбінезонах павольна апускаліся ў ваду, падводзілі петлі кранавых тросаў да бетонных і жалезных абломкаў моста, і краны выцягвалі на паверхню сваю здабычу, з якой абцякала вада, грузілі гэтую здабычу на баржы. На высокіх рыштаваннях і хісткіх памостах, высока каля пілонаў у «бацяновых гнёздах» рабочыя зварвалі блакітнымі бліскавіцамі зварачных апаратаў трэснутыя сталёвыя бэлькі, пагнутыя ніты, разразалі разбэрсаныя кавалкі тросаў; слупы-быкі з іх бакавымі апорамі стаялі ў паўнаводнай рацэ, нібы пустыя вароты, утваралі рамку пад гектар блакітнай пустэчы; сірэны падавалі сігнал: «Рэчышча свабоднае», «Рэчышча занятае»; чырвоныя, зялёныя агні; ланцугі баржаў везлі вугаль і драўніну адсюль туды і адтуль сюды.
Зялёная рака, весялосць, пакатыя берагі, парослыя лазою, блакітныя бліскавіцы каля зварачных апаратаў; натрэніраваныя мужчыны, натрэніраваныя жанчыны з сур’ёзнымі тварамі, паклаўшы на плечы гольфавыя кіі, хадзілі па бездакор ным мурагу ўслед за мячыкамі — васемнаццаць ямак; з гародчыкаў падымаўся дым; лісцё бабоўніку, гарозу, старыя слупкі плота ператвараліся ў дым, на небе ён маляваў вясёлыя завіткі, што былі падобныя да эльфаў у мадэрнавым стылі, па-барокаваму скручваліся, а потым у надвячоркавым небе рваліся, робячыся знявечанымі фігурамі — пакуль верхавы вецер не раздзіраў іх на шматкі і не зганяў іх да самага далягляду; дзеці, што гойсалі на самакатах, перакульваліся на пасыпаных грубым жвірам паркавых сцежках,
разбівалі сабе да крыві локці ды каленкі і паказвалі напалоханым матулям свае драпіны і раны, прымушаючы матуляў даваць абяцанні купіць ліманаду, купіць марожанага; парачкі закаханых, што трымаліся за рукі, цягнула да набярэжных хмызоў, дзе даўно ўжо зніклі сляды паводкі: чараціны, коркі, бутэлькі і гуталінавыя бляшанкі; шкіперы сыходзілі па хісткіх трапах на бераг, у жанчын у руках былі гаспадарчыя торбы, а ў вачах — упэўненасць; бялізна лапатала над выпіараванымі баржамі ад вячэрняга вятрыскі; зялёныя нагавіцы, чырвоныя блузкі, асляпляльна-белыя прасцірадлы па-над густою чарнатой свежай смалы, што блішчала, нібы японскі лак; кавалкі моста раз-пораз вынырвалі з вады, пакрытыя глеем і багавіннем; за ўсім гэтым была відаць шэрая зграбная постаць Святога Севярына, а ў кавярні «Бэльвю» стомленая кельнерка, вымавіўшы: «Пірожных з крэмам болей няма»,— абцерла пот з грубаватага твару і пачала мацаць у скураной сумцы, шукаючы дробных грошай.
— ...Есць толькі яшчэ пясочныя... не, марожанага таксама болей няма.
Езэф выставіў далонь па дробныя грошы, засунуў манеткі ў кішэню штаноў, а купюру — у верхнюю кішэню кашулі; потым ён павярнуўся да Марыяны і расстаўленымі пальцамі правёў па яе цёмных валасах, каб скінуць з іх рэшткі чарацінак, пасля гэтага абтрос пясок з яе зялёнага швэдара.
— Ты ж гэтак радаваўся сённяшняй урачыстасці,— сказала яна,— што такое здарылася?
— Нічога не здарылася,— адказаў ён.
— Я ж адчуваю: штосьці змянілася!
— Змянілася.
— I ты не хочаш мне пра гэта сказаць?
— Пазней скажу,— адказаў ён,— можа, праз колькі год, а можа, і неўзабаве. He ведаю.
— Ці гэта мае дачыненне да нас абаіх?
— He.
— Сапраўды не?
— He.
— Да цябэ аднаго?
— Ага.
— Значыць, да нас абаіх.
Ёзэф усміхнуўся:
— Натуральна, раз я маю дачыненне да цябе.
— Нешта дрэннае?
— Ага.
— Гэта неяк звязана з тваёй працай?
— Звязана. Дай мне твой грэбень, але не круці галавою; маленькіх пясчынак рукамі я не павымаю.
Марыяна выцягнула грэбень з сумачкі і падала яго Езэфу цераз плячо; ён на хвілю затрымаў яе руку.
— Я ж заўсёды глядзела, як ты вечарамі, калі рабочых ужо не было, хадзіў уздоўж высокіх штабеляў навюткай цэглы, абмацваў яе, толькі дакранаўся да цаглін... а ўчора і пазаўчора, бачыла, ты не рабіў гэтага; я ж ведаю твае рукі; і сёння ўранні ты гэтак рана ад’ехаў.
— Я купляў падарунак дзядулю.
— Ты паехаў не дзеля падарунка; дзе ты быў?
— У горадзе,— сказаў ён,— рама пад фота ўсё яшчэ не была гатовая; і я мусіў чакаць; ты ж памятаеш гэты здымак, дзе маці трымае мяне за руку, на другой руцэ сядзіць Рут, а дзядуля стаіць за намі? Я папрасіў яго павялічыць і ведаю, што дзядуля вельмі ўсцешыцца.
А потым я пайшоў на Модэстгасэ і дачакаўся, калі бацька — высокі і выпрастаны — выйшаў з канторы, і я пайшоў услед за ім да самага гатэля; паўгадзіны я прастаяў каля гатэля, але ён так і не выйшаў; а заходзіць і пытацца пра яго мне не хацелася; я хацеў адно бачыць яго — і ўбачыў: элегантнага пана ў росквітным узросце.
Ен адпусціў Марыяну, схаваў грэбень сабе ў кішэнь, паклаў рукі дзяўчыне на плечы і сказаў:
— Калі ласка, не абарочвайся; гэтак мне зручней гаварыць.
— Зручней маніць?
-— Магчыма,— адказаў ён,— ды лепш сказаць: замоўчваць.
Над яе вухам і цераз тэрасу кавярні ён мог бачыць сярэдзіну ракі, і ён зайздросціў рабочаму, які амаль на шасцідзесяціметровай вышыні вісеў у жалезным кашы каля пілона і крэсліў зваркаю ў небе блакітныя бліскавіцы; скавыталі сірэны; унізе каля кавярні ўздоўж адхону хадзіў марожаншчык, выкрыкваючы: «Марожанае! Марожанае!», а потым змаўкаў, накладваючы порцыі ў крохкія вафлі; за ракою была відна шэрая постаць Святога Севярына.
— Гэта мусіць быць нешта вельмі дрэннае,— сказала Марыяна.
— Напэўна,— пацвердзіў ён,— гэта досыць дрэнна, a можа, і не — яшчэ не ведаю.
— Нейкія ўнутраныя ці знешнія акалічнасці?
— Унутраныя,— адказаў ён.— Ва ўсякім разе я сёння апоўдні паведаміў Клубрынгеру, што адмаўляюся ад працы ў яго; не абарочвайся, інакш не скажу больш ніводнага слова.
Ен зняў далоні з Марыяніных плеч, абшчапіў рукамі галаву дзяўчыны і павярнуў яе ў бок моста.
— А што скажа твой дзядуля, калі даведаецца пра тваю адмову? Ен гэтак ганарыўся табою, кожная Клубрынгерава пахвала была яму нібы мёд да вуснаў; і ён так прывязаны да абацтва; нельга яму сёння казаць пра гэта.
— Мабыць, яму скажуць, перш чым мы ўбачымся з ім; ты ж ведаеш, што яны з бацькам паедуць у абацтва піць каву перад урачыстай вечарынаю.
— Ведаю,— сказала яна.
— Мне шкада дзядулю; ты ведаеш, як я яго люблю; сёння пасля поўдня ён абавязкова пабывае там пасля таго,
як наведае бабулю; а пакуль што я не магу болей бачыць цэглу і нюхаць муравальны раствор.
— Пакуль што?
— Ага.
— А што скажа твой бацька?
— О,— сказаў ён хутка,— яму будзе прыкравата толькі перад дзядулем; ён ніколі не цікавіўся стваральным бокам архітэктуры, а толькі формуламі; стой, не абарочвайся.
— Значыць, гэта мае дачыненне да твайго бацькі — я адчуваю гэта; з вялікай цікаўнасцю чакаю, калі нарэшце ўбачу яго; па тэлефоне я з ім колькі разоў ужо размаўляла; гледзячы па ўсім, ён мне спадабаецца.
— Ен табе спадабаецца. I ты ўбачыш яго не пазней як сёння ўвечары.
— Мне таксама трэба ісці з табою на вечарыну?
— Абавязкова. Ты сабе не ўяўляеш, як узрадуецца дзядуля: ён жа недвухсэнсоўна запрасіў цябе.
Яна паспрабавала вызваліць галаву, але ён засмяяўся, ухапіўся за яе скроні яшчэ мацней і сказаў:
— He варушыся. Гэтак мне куды зручней размаўляць з табою.
— I маніць.
— Замоўчваць,— сказаў ён.
— Ты любіш свайго бацьку?
—