КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Нарэшце мы даехалі, было тры гадзіны. Машына стаяла, не паехала. Высветлілася, што не толькі я, але і другія таксама спазняліся. Калі я садзілася ў машыну, мяне яшчэ раз папярэдзілі, што дарога небяспечная. Абстрэльваецца і гэтак далей. Я сказала, што ведаю і ўсё роўна еду. Праязджаючы па горадзе, у думках развітвалася з ім. Бывай, мой шматпакутлівы горад, думала я, бывайце, людзі. Па возеры таксама мяла невялікая завея. Спачатку ехалі хутка, пасля зусім павольна. Спераду ішоў чалавек, ён аглядаў дарогу і лыжаю разграбаў снег, таму што баяліся ямін, якія былі тут ад снарадаў і дзе лёд быў слабы. Пра гэту дарогу я яапісала верш: Дорогн, дорогц, вас много кругом: Шнрокнх, веселых н гулкпх, как гром. Проносятся ветры, весеннне грозы, На кромках растут тополя н березы. Я помню н знаю дорогу нную, Дорогу по Ладоге, всю ледяную, По ней вывознлн людей нз блокады... Па гэтай дарозе ў завіруху, на машыне я ехала з маленькаю дачкою і сыпам. ...Нас ехала чалавек 10—12. Толькі жанчыны і дзеці. Шафёр быў ваенны, і з ім сядзеў у кабіне таксама мужчына. Я была самая слабая. Мне здавалася, што мы едзем доўга-доўга. Машыпа была абнесена фанераю, у яе крыху збіраўся адпрацавапы газ. У мяпе галава кружылася і балела. А дзеці знаходзіліся ў паўнепрытомным стане. Мяне нудзіла, калаціла, некалькі разоў мяне ванітавала. Я адчувала, што паднялася тэмпература. Я ўся гарэла. Мне нехта даваў нейкія лекі. Клалі на галаву мокры ручнік. Я зрабілася абыякавая да ўсяго, траціла прытомнасць. Калі апамятаюся, пытаюся, дзе мы, дзе дзеці. Мне адказвалі: тут, у машыне, жывыя дзеці. Іх нехта карміў, хтосьці саджаў на начны гаршчок. Я не магу сабе ўявіць, як я магла вытрываць гэту дарогу. Знясіленая ад голаду, ад напружаных перавозак, у дадатак прастудзілася, з высокай тэмператураю. Напэўна, мацярынскі інстынкт змагаўся за жыццё дзяцей, як кажуць, да апошняга ўздыху. ...Першы прыпынак. Першы эвакуацыйны пункт. Нас сустрэлі добрыя, спагадлівыя людзі. Памаглі сысці з машыны, перанеслі дзяцей. Мяне паклалі на лаўку. Тут быў пабудаваны з новых дошак вялікі барак. Па краях лаўкі. Усярэдзіне дзве ці тры жалезныя печы, якія няспынна паліліся. Нам прынеслі яду. Дзяцей кармілі маннай кашаю на згушчоным малацэ. Мне прынеслі мясны суп з локшынаю. Але я нічога не магла есці. Увесь рот і горла печым былі абкладзены, былі шурпатыя. Я не магла глытаць, ды і апетыт прапаў. Свой абед я аддала шафёру. На другі дзень мы зноў паехалі. Мы павінны даехаць да горада Чарапаўца. Там часова стаяла мужава вайсковая часць. Па дарозе мы яшчэ раз спыняліся ў адной вёсцы Ленінградскай вобласці. Амаль уся вёска была спаленая немцамі. У адным з уцалелых дамоў мы ўсе пераначавалі. Я адчувала сябе вельмі блага і страшэнна кашляла. Тэмпература ўвесь час трымалася. Але мне давалі аспірын, які быў у адной жанчыны. Пасля быў яшчэ адзін прыпынак у горадзе Ціхвіне. Гэты горад быў двойчы ў пемцаў, і двойчы нашы яго адбівалі. Ён амаль цалкам быў зруйнаваны. ...Нарэшце мы даехалі да горада Чарапаўца, гэта было 11 сакавіка 1942 года. Калі машына спынілася перад нейкім домам, мой муж адразу ўскочыў у машыну. Паглядзеў навокал і выскачыў. Ён нас не пазнаў, ая яго, канечне, адразу. У мяне ад хвалявання перахапіла дыханне, і я не змагла паклікаць яго. Дзеці яго не пазналі. Ён быў адзеты па-вайсковаму. Я чую, ён пытае, прыехала я ці не. Яму адказваюць, што яна з дзецьмі знаходзіпца ў машыне. Ён зноў ускочыў і пачаў глядзець. Пачаў пазнаваць, пазнаваць і хрыплым голасам: «В ы, в ы?!» — зноў выскачыў з машыпы, Ён заплакаў і чамусьці ш а пк у з н я ў. Потым, нарэшце, саўладаў з сабою і сказаў:, «Ліда! Толік!» — і зноў з вачэй паказаліся слёзы. Я нічога не магла яму адказаць. Гляджу і маўчу. У горле нібы камяк. Хачу сказаць, а язык быццам апямеў. Машына была заваленая цюкамі, і я сядзела ў самым кутку. Тады ён паклікаў: «Толік, ну ідзі ж да мяне хутчэй». Я нібы не сваім голасам: «Ён не ходзіць». Уся гэтая размова была, як я яе апісваю. Сустрэча была радасная і горкая. Яна па ўсё жыццё засталася ў мяне ў памяці. Пасля па чарзе ён пас павыцягваў і перанёс у нейкі дом. Нам на чатыры сям’і далі пусты пакой. Кожная сям’я заняла куток. ...У пакоі было цёмна. Горад Чарапавец на ноч таксама зацямнялі. Мужы здаровыя, а жонкі знясіленыя. Жонкі з мужамі ціха перашэптваіоцца, усхліпваюць. Я не магла гаварыць. Мне перашкаджаў кашаль. У мяне была гарачка, балелі грудзі, галава. Гаспадыня недзе дастала малака і гарачага дала папіць мне і дзецям. Яна сказала, што заўтра можна будзе яшчэ дастаць малака і бульбы. Я была вельмі рада. Мне не верылася. Малако, бульба — якое шчасце! Я вырашыла памяняць бялізну. Калі я распранулася, паказала сябе, голую, мужу. Глядзі, кажу, якая я зрабілася. А была я што шкілет, абцягпуты скураю. Асабліва страшныя былі грудзі — рэбры. А я ж карміла імі дзіця, калі пачыналася вайна. Ногі тонкія, крыху таўшчэйшыя за паўлітровыя бутэлькі. Вася зірнуў і зпоў заміргаў вачамі. Нічога, сказаў ён, калі косці цэлыя, будзе і цела. Ніякай блізкасці паміж памі пе было, і пе магло быць пра гэта нават гаворкі, хоць не бачыліся мы дзесяць месяцаў. У гэтым пакоі мы пражылі пяць дзён. Пасля вырашылі ехаць у Саратаў. Мужу далі водпуск на дзесяць дзён. У Саратаве ў мяне родныя — маці і дзве сястры. Мы селі ў эшалон, што ехаў з Ленінграда. Вагоны былі таварныя. Ехаць было зноў холадна і няўтульна. Пасажыры былі эвакуіраваныя з Ленінграда, такія самыя знясіленыя і худыя, як і я. 3 намі паехала жонка і сын таго лейтэнанта, што прыходзіў да нас у Ленінградзе. Яны хацелі са мною ў Саратаў. У дарозе хворыя і знясіленыя людзі паміралі. На кожным прыпынку нас кармілі, і муж з каструлькаю бегаў на вакзал. Прыносіў кашу альбо суп, я амаль пічога не ела. Мне ўсё больш і больш нездаровілася. На адным прыпынку я таксама выйшла падыхаць свежым паветрам. Муж у гэты час карміў дзяцей. Раптам поезд без усякага свістка і папярэджання рушыў. Я пабегла, задыхаючыся, да свайго вагона, гэта было недалёка, і я паспела схапіцца за дужку. Поезд набіраў хуткасць, і мае ногі, пакуль снег быў каля платформы расчышчаны, не дакраналіся да колаў. Нехта закрычаў: «Ліда на вуліцы!» У мяне перад вачымі мільганулі мужаў твар, твары дзяцей і думка як маланка: «Вось дзе я павінна памерці! He ад голаду, не ад бамбёжкі, а вось цяпер». I я страціла прытомнасць. Вася паспеў схапіць мяне за каўнер паліто. Яму той лейтэнант памог уцягнуць мяне ў вагон. Калі я ачнулася, дык убачыла, што перады ў маіх валёнках былі адрэзаны. Адзін вялікі палец на правай назе быў прыплюснуты, з яго сачылася кроў. Калі б валёнкі не былі мне завялікія — яны былі вялікага памеру, бо не мае, а мужавы,— дык, магчыма, я пазбавілася б ног — па ступні, a то і вышэй. Калі б муж хоць на секунду пазней схапіў мяне за каўнер і не адцягнуў ад колаў, мяне поезд задушыў бы да смерці. •» Пасля такога перажывання і хваробы я зусім зваліла■ся. Няспынны кашаль з высокай тэмператураю мяне замучыў, і я думала, што памру ў дарозе. Поезд ехаў павольна. На адным прыпынку зайшлі санітары. Урач бегла аглядаў людзей і загадваў слабых, вельмі хворых выносіць на насілках. Калі паглядзеў на мяне, таксама загадаў забраць: «Гэтую ў бальніцу — сыпны тыф». Я сказала, што на сыпняк хварэла яшчэ ў дваццаць другім годзе, дзяўчынкаю, і што ў мяне, напэўна, запаленне лёгкіх. Ён: «У балыііцы разбярэмся». Скура на целе ў мяне была сухая, лушчылася ад вычарпання, і на ёй была быццам бы высыпка, як на абску- банай куры. Вось урач і падумаў, што ў мяне тыф. Муж мой напалохаўся. Калі мяне ў бальніцу, дык куды дзенуцца дзеці? Мы вырашылі, пакуль урача і санітараў няма, хутчэй выйсці на другі бок поезда, проста ў снег. Тая жанчына з мужам і сынам выйшла разам з намі. Поезд рушыў. Мы засталіся сядзець на сваіх рэчах на снезе. Мужы нашы пайшлі даведацца, што за станцыя, і дастаць коней з санямі, каб давезці нас да вакзала. Калі яны вярнуліся на санях, муж сказаў, што гэта станцыя Сямібратава Яраслаўскай вобласці. Мы пагрузіліся, пад’ехалі да вакзала. Мяне паклалі на лаўку, я не магла ні ісці, ні стаяць. Нас абкружылі людзі, глядзелі на мяне. Відаць, мой выгляд асабліва цікавіў іх і палохаў: «Якая худая і страшная і мае грудное дзіця», «Ды гэта, папэўна, не яе», «Гэта, можа, бабка дзіцяці». У адной з вёсак Яраслаўскай вобласці мы спыніліся. Нас доўга ніхто не рашаўся пускаць, баяліся мяне, думалі, што я заразная хворая. Пасля адяа жанчына пусціла. Муж на наступны дзень паехаў. Купіў нам мех бульбы. Дастаў з паўкілаграма вясковага сметанковага масла. На развітанне ён мяне пацалаваў у лоб. Я яму сказала, што ты мяне цалуеш, як нябожчыка. Ён тады пацалаваў у губы. Я доўга хварэла. Прыходзіў вясковы ўрач, які таксама вызначыў, што ў мяне тыф. Гаспадыня напалохалася, і мяне вынеслі ў камору, халодную і брудную. Там я праляжала два дні. Пасля, калі зноў прыйшоў урач, праслухаў мяне як трэба, дык вызначыў лёгачнае захворванне. Я папрасіла, каб ён ставіў мне банькі. Ён пачаў хадзіць і ставіць. Я хварэла болып чым месяц. Пасля стала папраўляцца. Як паправілася, пайшла працаваць у калгас калгасніцаю. 3 сіл выбівалася, каб што-небудзь зарабіць. Усё, што я прывезла з адзення, мяняла на малако дзецям. Я ніколі ў жыцці не была ў вёсцы і не ведала сялянскай працы, але жыццё навучыла. У вёсцы я пражыла тры гады». Вось такая гісторыя Лідзіі Ахапкінай. Гэта гісторыя маці, якая ратавала сваіх дзяцей, Могуць сказаць — тут нічога выключнага, гераічнага, так і павінна быць... Напэўна. Выключным было толькі шчасце маці, якая выратавала сваіх дзяцей і перамагла, здавалася, саму смерць. Лідзія Ахапкіна яшчэ не ведала, што яе Вііначка ўсё-такі памрэ ад туберкулёзу і цяжкага страўнікавага захворванпя, якое прывезла з Ленінграда. Памрэ ўжо ў эвакуацыі, як і тысячы, тысячы іншых ленінградцаў, якім здавалася, што япы вырваліся з ледзяных абдымкаў блакаднай смерці. Калі чытаеш запісы Лідзіі Ахапкінай, думаеш пра тое, як сутыкнуліся тут любоў і голад. Кажуць — «Любоў і голад правяць светам». У гэтым выказванні закладзены два вырашальныя пачуцці: то адно з іх перавышае, то другое. А тут яны сутыкнуліся ў адкрытай лютай схватцы ў сэрцы жанчыны-маці. Пэўна, трое Ахапкіных маглі памерці ў Ленінградзе ад голаду, але і гэта не было б паражэннем любові. Мацярынская любоў Лідзіі Ахапкінай выстаяла. Нішто не магло зламаць яе.