КНІГІ ОНЛАЙН
Прыняць удзел у вычытцы распазнанага тэксту Падрабязней
Калі мы вырашылі ўключыць Юраў дзённік у другую частку «Блакаднай кнігі», у нас была надзея як бы паставіць помнік ленінградскаму хлопчыку, аднаму з дзесяткаў тысяч. Імкненне гэтае здавалася пам высакародным і справядлівым. Раптам паўстала пытанне: паставіць помнік — і што далей? Паставіць і вызваліцца? Паставіць, каб вызваліцца? Але ў тым вось і справа, што вызваліцца не ўдалося. Юра ўвайшоў у наша жыццё і застаўся Ў ім. Колькі іх сярод нас! Тых, чыю прысутпасць мы адчуваем. Альбо чыю адсутнасць. Помнікі, і літаратурныя ў тым ліку, патрэбны не дзеля таго, каб вызваліць. А каб прывязваць назаўсёды. 9 мая, у Дзень Перамогі, ленінградцы, тысячы іх, ідуць на Піскароўскія могілкі. Ідуць сем’ямі і па адным, старыя і маладыя. Земляныя пагоркі брацкіх магіл ужо вызваліліся ад снегу, леташняя трава выпрасталася. На цёмную яе жухлую зеляніну людзі кладуць кветкі, а некаторыя кладуць цукеркі, папяросы, хлеб, маленькі кавалачак хлеба. Недзе тут, магчыма, ляжыць Юра Рабінкін, А калі ён не тут, то ўсё роўна кожны з пахаваных тут ой як прагнуў гэтага кавалачка хлеба. Юра Рабінкін прагна хацеў жыць. Часам здаецца, што кароткае, незавершанае ягонае жыццё шукае хоць у нечым свайго працягу. I пасля ягонай гібелі гэтая жыццёвая сіла пібы лунае нерастрачанаю. Ён пе змог зразумець да канца, за што і чаму давялося яму загіпуць, не паспеў выказаць сябе, як яму здавалася, ні ў чым. Але застаўся яго дзённік і праз дзёпяік — яго пеадольная прага жыцця. Блакадны горад, дзе ён — горад страт, горад нашых пакут, з пусткамі разабраных, згарэлых дамоў, руіпаў, затоены горад пекампенсавапых страт, няздзейспелых жыццяў, непрарослага насення? Гэты горад не разгледзець. Раны залечваліся хутка, шрамаў не заставалася. Горад вяртаўся да пармальпага жыцця з энергіяю лютай, быццам бы пазапашанай за дзевяцьсот блакадных дзёя. He засталося нічога, не пакідалі нічога, пібыта вада самкнулася. Значна пазней спахапіліся — што ж паказаць дзецям, што ўбачаць унукі? Аднавілі сіпі падпіс пад Неўскім: «Гэты бок вуліцы пры артабстрэле найболып небяспечны». Пярэдпі край абаропы пазначылі помнікамі, збудавалі зялёны пояс Славы, а новыя кварталы паглыбляюцца ўсё далей і далей за былую лінію фронту. Прыкладна тое самае адбылося з памяццю пра блакаду — яна заглыбляецца ўсярэдзіну, як драўняныя колцы ў ствол дрэва. Стары асабпяк на Васільеўскім востраве, «Аўрора» па вечнай стаяпцы, белыя ночы — з чаго складаецца прыгажосць гэтага горада? Для повых пакаленпяў блакада ўвайшла ў вобраз горада, прыдала прыгажосці яго трагічпую сілу. Час збіраць камяпі, час раскідваць... Калі пастае час раскідваць каменне? Наш час — калі гаварыць таксама і пра блакадную памяць Ленінграда — гэта час (упушчаны дастаткова) збіраць. Збіраць глыбы народнай памяці. Мы таксама гэтым займаліся ўсе апошнія гады, сабранае і адабранае склалі ў тое, што назвалі «Блакаднай кнігаю». I свой раствор паклалі дзеля лепшага счаплеппя, звязкі — той, які, як вядома, заўсёды выветрываецца, рассыпаецца першым: ацэпкі людзей і часу, характарыстыкі. Адзіпае, у чым мы былі ўпэўнепы, дык гэта ў самакаштоўнасці «матэрыялу», які вызначыў і сам характар, жанр кпігі. I нават калі пабудова захістаецца, пачне асядаць і разбурацца пад націскам часу — не, пе нам пткадаваць альбо крыўдзіцца. Будучае часам кідае камяні ў мінулае. Да гэтага заўсёды трэба быць гатовымі. Гатовымі да таго, што, збіраючы «камяні» праўды пра сябе і пра свой час, парыхтоўваеш іх і сабе. Але так ужо створапы чалавек — боль праўды, усёй праўды яму ў канчатковым выніку важней, даражэй фальшывай «раскошы» няведання ці хлусні. ...Мы завяршылі сваю доўгую працу з дзіўным пачуццём, усё з тым самым неадступным пытаннем: навошта, дзеля чаго ажывілі мы гэтых даўно знікшых людзей, іх даўнія пакуты і боль? Мы шмат разоў адказвалі сабе на гэта пытаппе і да капца ўсё-такі не ведалі адказу, але ў адным мы перакапаліся: гэта неабходпа было зрабіць. Усё гэта было, і людзі, што жывуць, павінпы пра гэта ведаць. ЗМЕСТ ЧАСТКА ПЕРШАЯ Толькі мы самі ведаем... — — — — — — 5 Невядомае пра вядомую фатаграфію — — 14 Галасы, якія спрачаюцца — — — — 21 Заслапы ў горад — — — — — — — 35 Наёмны забойца — — — — — — — — — 45 Блакадны побыт — — — — — — — 73 На працы — — — — — — — — 91 Што можпа было зрабіць — — — — — 113 Дзень пры дні — — — — — — — — — 140 У кожнага быў свой збавіцель — — — — 155 Браты меншыя — — — — — — — — — — — — — 174 Чым людзі жылі? — — — — — — — 189 Леніпградскія дзеці — — — — — — — 197 А наперадзе яшчэ два гады... ■ — — 233 Гэта пеўміручая, гэта вечная Марыя Івапаўна! — 244 ЧАСТКА ДРУГАЯ Трое з трох мільёнаў — — — — 250 «Нікуды я з горада не паеду» — 268 Першая эвакуацыя дзяцей — — 275 «Малы радыус» Георгія Аляксеевіча Князева — — 284 Пра тых, хто быў побач — — — — — — — — — 289 «Мне —16 гадоў» — — 294 Чаму вучылі стоікі — — — — — — — — 296 Першая бамбёжка — — — 300 Дзёпнікі, дзёппікі... — — — — 312 Соты дзеаь вапны — — — — — — — — — 326 Скончылася маленства — — — — — — — — — 333 Рыса! 344 Нехта заўсёды запісвае 351 Абледзянелыя сфінксы — 355 Голад не цётка, сумленне пе сусед — — 360 Межы чалавечыя — 367 Ірына картка — 381 Выратаваць дзяцей — 390 На што абапіралася душа 402 Кола звужаецца — — 413 Апошнія старонкі — — — 428 Астацца чалавекам 443 Абавязкі гісторыка 457 «Ліхаманкава спяшаюся жыць...» 464 Выязджае 900 тысяч — 473 «...Чамусьці шапку зняў» — — — — 479 Праведныя і няправедныя 486 Цяжар кніг — — 490 Маю зямліо ты не пахіспеш — — 503 Жывому — жыць — 508 Адамовіч А., Гранін Д. A 28 Блакадпая кніга./Пер. з рус. М. Дубяпецкі,— Мн.: Маст. літ., 1985.— 524 с., 32 л. іл. У nep.: 1 р. 60 к. «Блакадная кніга» — гэта кніга пра трагічныя дні ленінградскай блакады, бяспрыкладную мужнасць і стойкасць абаронцаў горада на Няве, якія засталіся ў неіімаверна цажкіх умовах сапраўды савецкімі людзьмі, адданымі Радзіме. Аўтары, працуючы над кнігай, выкарыстоўвалі дзённікі і расказы ленінградцаў, піто перажылі блакаду. А 4702010200—132154_85 М 302(05)—85 ББК 84Р7 Р2 АЛЕСЬ АДАМОВІЧ (Аляксандр Міхаіілавіч Адамовіч) ДАНПЛ АЛЯКСАНДРАВІЧ ГРАНІН БЛАКАДНАЯ КНІГА Мннск, нздательство «Мастацкая літаратура» На белорусском языке Рэдактар A. С. Р а з а н а у. Мастак A. I. Ц а р о ў. Мастацкі рэдактар В. П. Ж ы ж э н к а. Тэхнічны рэдактар Л. М. Ш л а п о. Карэктар Я. А. Б е б е л ь. ІБ № 1902 Здадзена ў набор 26.02.85. Падп. да друку 12.07.85. Фармат 84X108'/32. Папера друк. № 1. Гарнітура звычайная новая. Высокі друк. Ум. друк. арк. 27,72+3,36 укл. Ум. фарб.-адб. 42,63. Ул.-выд. арк. 33,61. Тыраж 15 000 экз. Зак. 1205. Цана 1 р. 60 к. Выдавецтва «Мастацкая літаратура» Дзяржаўнага камітэта БССР па справах выдавецтваў, паліграфіі і кніжнага гапдлю. 220600. Мінск, праспект Машэрава, 11. Мінскі ордэна Працоўнага Чырвонага Сцяга паліграфкамбінат МВПА імя Я. Коласа. 220005, Мінск, Чырвоная, 23. 1 р. 60 к.