КНІГІ ОНЛАЙН
Прыняць удзел у вычытцы распазнанага тэксту Падрабязней
Вось пасля ўжо, калі была спецыялыіая пастатюва Дзяржаўнага Камітэта Абароны пра эвакуацыю народа па Ладазе і прыехаў Аляксей Мікалаевіч Касыгін, у адзін канец пачалі завозіць прадукты харчавання, а ў другі — людзей вывозілі. I трэба сказаць, што са студзеня сорак другога года да кастрычніка сорак другога вывезлі больш за 900 тысяч. У мяне дзесьці была дакладная лічба... Вось япа: са студзсня сорак другога года да кастрычпіка сорак другога ўключпа ўсяго эвакуіравана 9(51 тысяча 79 чалавек. Да сорак трэцяга года засталося каля 700 тысяч. Так, у лістападзе — спежні 1943 года была ўжо толькі такая колькасць населыііцтва». Прозвішча Івапа Андрэевіча добра помніцца блакаднікам. Шчымліва чакаемыя ўсімі паведамлепні upa нормы выдачы прадуктаў замацоўваліся яго подпісам: «Андрэенка I. А.» Ён расказваў нам: «Андрэй Аляксандравіч Жданаў гаварыў: «Выкарыстоўваць патрэбна «Ленннградскую правду» і радыё. Хто ў пас пясе персанальную адказнасць за забеспячэнне? Андрэенка Іван Андрэевіч... (Я намеснікам старшыні Лепіпградскага гарадскога Савета працаваў, загадваў аддзелам гандлю). Няхай,— кажа Жданаў,— ён і паведамляе народу...» Была горкая пеабходпасць паведамляць пра ўсё новыя і повыя зпіжэпні і без таго галодных, а ў канцы ўжо і смяртэльных норм. Івап Аядрэевіч у тыя дні і тыдні (кастрычнік — спежань 1941 года) зусім не здаваўся блакадпікам добрым гепіем. I ён гэта ўсведамляў. Узпагародаю яму былі дні, калі пачалося паляпшэнпе абставін, з арганізацыяй «Дарогі жыцця». I можна было падпісваць сваім нрозвішчам зусім іншыя паведамленні... «Я памятаю, як у снежні я быў вечарам у сакратара гаркома партыі Аляксея Аляксандравіча Кузпяцова. Яшчэ раз мы праверылі наяўнасць запасаў харчавання. Зніжаць хлебную норму паселыііцтву не было ўжо куды, нельга ўжо было, народ і так паміраў. Меркавалі-меркавалі, прыкідвалі. Аляксея Аляксандравіча я і да вайны ведаў, сустракаўся з ім. Ёп быў валявым чалавекам. Шмат зрабіў дзеля таго, каб як пайбольш захаваць жыццяў лешнградцаў, але такім хмурым я яго яшчэ пе бачыў. I ўсё-такі ён пасля сказаў (пра гэта запісана ў мяне): «Ведаеш, мы не можам апускаць рукі, нельга!» I прывёў такі прыклад: «Ведаеш, што мне на Кіраўскім заводзе сказаў адзін рабочы? Каменпе будзем грызці, але Ленінград пе здадзім!» ...Пайшлі мы да таварыша Жданава, далажылі. I знізілі мы тады харчовыя пормы не насельніцтву, а вайскоўцам, маракам і салдатам. У снежпі месяцы дрэішыя ў нас былі справы. Што рабіць далей? Зніжаць пяма куды. — А завоз? Праз Ладагу? — А завоз спачатку быў такі, ведаеце,— па кроплі. Тады ў нас былі педатыкальныя запасы — сухары ў армейскіх злучэішях і мука. Зпаходзілася ўсё гэта на ваенных караблях у Крапштаце. Гэта былі педатыкалыіыя запасы. Ваеппы савет Ленінградскага фронту прыняў рашэпне выкарыстаць гэтыя сухары і гэтую муку для забеспячэн- ня маракоў, салдат і насельніцтва, таму што далей ужо ніяк нельга было памяпшаць пормы». Вось нарэшце! Пералом парэшце намеціўся... «Калі з 21, 22, 23 спежня завоз мукі пачаў перавышаць расход, тады мы ўсе сабраліся ў Лпдрзя Аляксандравіча Жданава. Пасля перапсслі разгляд гэтага пытаппя на пасяджэппе Ваенпага Савета. I прыпялі там рашэппе: з 25 снежпя сорак першага года прыбавіць рабочым 100 грамаў, значыць, замест 250—350 грамаў, а астатпім групам насельніцтва прыбавіць па 75 грамаў. Я павінеп вам сказаць, што прыбаўка, канечне, была невялікая, але як народ, разумееце вы, сустрэпе гэта?! (Тады таксама займаліся тым, як парод на гэта рэагуе.) Таму што людзі пе ведалі (гэта было зроблепа ўвечар), што япы прыйдуць у булачную, у магазін, а ім нс 125 грамаў будуць даваць, a 200 грамаў. Людзі адчуюць у гэтай справс сілу пс столькі ад таго, што чалавек пачаў наядацца гэтымі дадатковымі 75 грамамі, пе, а веру ў тос, што справа ўсё-такі ідзе на тое, што мы пераможам гэтага фашыста і справімся з пытаннямі, звязанымі з забеспячэшіем». У кожпага кіраўпіка, хоча ёп таго ці пе, ёсць рэпутацыя ў пародзе. Ад суда гэтага пе схаваешся пікуды. А тым больш чалавек, які абвяшчаў вам прысуд: жыць ці пе жыць, будзе павелічэнпе ці, паадварот, памяншэппе мізэрнай хлебнай нормы... Патрабаванні да такога чалавека асабліва высокія. Тым болып што быт у тых умовах пе быў аддзслены ад работы. Усё праглядалася паскрозь. Болыпасць людзей жыла па і?азарменным. Можна ўявіць, з якой патрабавалыіасціо да сябе імкнуўся ставіцца ўсякі сумленны работнік. Да сябе і да другіх... Пра «далікатпасць» таго часу расказвае Стапіслаў Аптонавіч Пржавальскі, прыводзячы такі выпадак, прыклад: «Камапдуючы фронтам захварэў. I ад’ютапт прыехаў да мяне, ведаючы пра тое, што ў мяпе паводле распараджэння Паўлава ў саўгасе Мяглава было пакінута пяць жывых дойных кароў, прычым з запіскаю ўрача прыехаў, што патрэбпа малако. Я дакладваю Андрэенку, што вось зрабіў такую справу: выдаў пяць літраў. Ну і што я ад яго атрымаў? Ён кажа: «Разумееш, што ў ваенпы час за такія справы расстрэльваюць? Якое ты меў права без дазволу харчовай тройкі даваць? У нас ёсць харчовая тройка». Я кажу: «Я ж даў пе абы-каму, а камандуючаму, якому харчовая тройка падначалена». Ён кажа: «Незалежпа ад гэтага. Раз ёсць парадак, значыць, ён не павінен парушацца». Я кажу: «Вас жа не было, усё роўна вы не адмовілі б».— «Не. У наступны раз такіх рэчаў не рабі!» Вось вы разумееце адносіны чалавека да тых парадкаў, іпто былі вызначаны?» Усё яшчэ энергічпы, сабрапы Івап Андрэевіч, пягледзячы на блакадныя і пасляваеппыя жыццёвыя пягоды, пе страціў хуткай, жывой усмешкі. Як вялікую ўзнагароду сабе ён захоўвае ў памяці такі выпадак: «Аднойчы па адным заводзе — я не памятаю цяпер на якім — пасля выступлеішя я ішоў з дырэктарам і сакратаром парткома. Ідзём. I вось пехта басам так гаворыць: «Ну вось ён які, Андрэенка! Сам сябе накарміць не можа, куды ж яму агульным катлом кіраваць?!» А я быў вельмі худы. Калі б я быў поўны, канечне, сказалі б: «Усё зразумела!» Але за мяне заступіліся жанчыны, яны назвалі таго: «Вяпрук ты! Значыць, ён не паядае тваё, а паядаў бы тваё, дык ён во які быў бы!».„» ...Калі вывучаеш умовы жыцця, працы ў блакіраваным горадзе, калі думаеш пра людзей, якія павіпны былі прымаць няпростыя, цяжкія рашэнні, пепазбежна прыходзіш да гэтага — узаемаацэнак кіраўнікоў і падначаленых. Кіруеіп людзьмі так, як разумееш, як бачыш, як цэніш іх. У Івана Апдрэевіча Андрэенкі погляд на лепінградца-блакадніка зусім не спрошчаны, не абстрактна-рамаптычны — звярталіся людзі розпыя ў самыя крытычныя моманты жыцця, ратуючы сябе і сваіх блізкіх... У расказах Івана Андрэевіча нямала добрага пра людзей тых гадоў, ён разумеў цану праяўленняў — прытым масавых праяўленняў — свядомасці, дысцыпліны, дабрыні чалавечай. Ва ўмовах, якія, здавалася б, павінны былі развязаць самыя эгаістычныя і грубыя інстынкты: масавы голад — становішча крытычнае!.. «— Быў такі выпадак, Гэта было дзесьці ў лістападзе ці снежні сорак першага года — у самы цяжкі час. У адпу з булачных у Валадарскім раёпе (цяпер гэта Неўскі раён) зайшоў мужчына такога моцнага целаскладу. Ён не падобпы быў на ўсіх пакупнікоў і прадаўцоў (яны таксама мала чым адрозніваліся ад пакупнікоў). Ён, значыць, паглядзеў так і адразу пайшоў да паліцы і сказаў: «Паслухайце, што я вам скажу. Нас хочуць замарыць голадам!» I пачаў гэтыя батоны хлеба, гэтыя самыя цагліпкі шпурляць. «Бярыце, кажа, і ешце!» Разумееце? Але народ не браў. Прысутных там было чалавек дванаццаць. 1 было тры прадаўцы. Яны скемілі, і хоць былі яны не надта моцныя, але ўзялі яго сваёй колькасцю — яны яго павалілі. I яшчэ школьнікі прынялі ўдзел у гэтай справе — пабеглі ў аддзяленно міліцыі (тэлефопа ж не было). Прыйптлі, яго забралі. Ён аказаўся правакатарам. — А паогул дысцыпліна была? — У Ленінградзе ў той час, я памятаю, у гэтых адпосінах было добра. Ну, спачатку народ прывыкаў. Я ўжо пра гэта гаварыў: як мы прывыкалі, так і астатпія прывыкалі. Выпадкі абрабаваппяў былі адзіпкавыя. Ну, тады можна было што? Вы ж ведаеце, што за кілаграм хлеба можпа было залаты гадзіппік купіць. — А хто ж па рынку займаўся гэтым гапдлем? — Розныя людзі прыходзілі туды. Я магу прывесці вам такі прыклад. Таксама па барахолку, разумееце, хлопец прыйшоў. У сям’і засталіся толькі два хлопчыкі — адзін падлетак ужо, другі яшчэ малы. Карткі ў іх ёсць. Бацька па фропце. Маці загінула ад голаду. I яны прыйшлі па рынак прадаваць бушлат. Япы прыйшлі туды. У іх мужчыпа купіў бушлат за трыста грамаў хлеба. Ну, вось прыйшлі дамоў і хлеб з’елі. А на другі дзень прачнуліся — бушлат, значыць, яны праелі, а карткі дзе? А карткі засталіся ў бушлаце. Хлопец, які прадаваў, запамятаў пакуппіка па бародцы. I гэты мужчына з бародкаю прыйшоў да іх. Па картках — там адрас быў папісаны — знайшоў, прынёс і аддаў. Бачыце? — А як вы даведаліся пра гэты выпадак? — Ну як, былі ж данясенні. Па Ленінградзе заўсёды збіраліся ўсякія праявы і адмоўпага і стапоўчага характару. Адмоўных было мала, але былі, а стапоўчых, канечне, было больш. — А данясенні ішлі вам па якой ліпіі? — У Ленінградскі Савет. Наконт продажу прадуктаў харчавашія ў мяпе ёсць яшчэ такі выпадак. Ішла машына з хлебам. У машыну трапіў снарад. Шафёра забіла. Гэта сапраўды было так. Цёмна. Народ сабраўся — хапай і бяжы! Але гэтага ж н е з р а б і л і, усё захавалі да крошкі. Выклікалі міліцыю, усё пагрузілі і павезлі... Альбо, разумееце, такі выпадак з дзвюма школьніцамі. Загарэўся магазін... He, іх чатыры школьніцы было. Дык вось чатыры школьніцы кінуліся ў гэты магазіп і пачалі цягаць разам з работнікамі цукар і яшчэ крупы, ці што. I адначасова адна з іх пабогла і далажыла, каб прыехала, значыць, пажарная каманда. Так выратавалі вельмі шмат прадуктаў харчавання, якія падлягалі раздачы. Такі выпадак... Але я вам яшчэ не сказаў, што, як гэта ні дзіўна, хоць было вельмі туга, а ўсё-такі Ленінградскі Савет, наіп выканком пры падтрымцы Ваеппага Савета Леніпградскага фронту, гарадскога і абласнога камітэтаў партыі, прынялі рашэнне аб арганізацыі школьных ёлак з першага па дзесятае студзеня сорак другога года. У мяне ёсць адзін дакумент. Вось ён: «Наладжваць навагодпія ёлкі ў памяшканпях, забяспечапых бамбасховішчамі». Ленгалоўрэстаран аргапізаваў абслугоўвапне ўдзельнікаў навагодпім абедам боз выразкі талонаў з прадуктовых картак і ёлачпымі падарункамі. Вось прыйшлі леніпградцам мандарыны з Грузіі. Тады вырашылі, што гэтыя самыя мапдарыны трэба даставіць у Лепінград да Новага года, і дастаўку гэту даручылі шафёрам трыста дзевяностага аўтабатальёна. I япы былі дастаўлены. Калі праводзілі павагоднія ёлкі, давалі дзецям гэтыя падарункі».