КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Я. С. Ляпін, доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар матэматыкі, які сам усё гэта і назіраў, і перажыў, выказаўся так: «Але адзін момант я ўсё-такі адзначу, бо ён адыграў для нас сваю ролю, ды і для многіх людзей таксама. Я размаўляў з урачамі ў гэты перыяд, і пасля яны гэта пацвердзілі. Нармальна ж людзі ўяўлялі сабе, што чалавек — гэта нібы печ: пакуль дровы падкладваюць, у печы будзе паліцца, калі няма дроў, іх не падкладваюць, дровы згарэлі — і ў печы патухла! Ну, а чалавеку падкладваюць там усякія калорыі, на гэтых калорыях ён жыве, дзейнічае. А калі іх няма, дык расходуецца тое, што назапашана ў арганізме: тлушчавыя адклады, мускулы. Ён усё гэта з’ядае. Калі ў яго ўсё «згарэла» (усякі фізік ведае энергасістэму), няма ад чаго рухацца — ён памірае. Але часта чалавек паміраў тады. калі ў яго арганізме нейкі яшчэ невялікі запас калорый — у фізічным, прымітыўным сэнсе — заставаўся: печ працаваць яшчэ магла, а ён паміраў. Чалавек усё-такі ж не печ. Чалавек вельмі складаная канструкцыя, надзвычай складаная. У гзтых адносінах важпую ролю іграла тое, як чалавек сябе паводзіў, паколькі ён мог змагацца. Я памятаю людзей у пачатку голаду, якія перасталі мыцца, перасталі галіцца. Калі атрымлівалі па картках, дык тут, у магазіне. усё з’ядалі адразу. Калі давалі па тры дні, яны з’ядалі ўсё ў адзіп дзень, а пасля ў іх нічога не было. I гэта пе страшныя, бязвольныя людзі, не, нармальныя, добрыя людзі. Яны сыходзілі з прьтнцыпу той самай печы: на рух чалавека трацяцца калорыі, калорый не хапае, трэба ляжаць, ляжаць столькі, колькі мож- на. He трэба варушыць пальцамі, трэба ляжаць. I гэта было памылкаю, таму што чалавек пе печ. Праўда, ідзеш па пакоі, тым болып мыешся, тым болып халоднаю вадою, траціш на ўсё гэта нейкія калорыі. А па самой справе ты працягваеш заставацца чалавечаю істотай, якая ў нейкай ступені функцыяніруе. Трэба сказаць, што многія людзі ў гэтых адносінах сталі на пазіцыю захоўвання жорсткага рэжыму, канечне, рэжыму, які адпавядаў тым умовам, што былі, але гэта было цвёрда па кожны дзень. У цяжкі перыяд блакады абед складаўся з кіпетню, у якім размочвалі пяцьдзесят грамаў не прыдатнага для яды хлеба. Елі з талеркі лыжкаю. Можна падумаць, што я пра дробязі гавару: хіба не ўсё роўна, калі з’есці свае сто дваццаць пяць грамаў, размочваць хлеб ці не, есці лыжкамі альбо так. He, і гэта таксама было важна. Трэба было стварыць нейкі рытм, падобны на жыццё нармалыіага чалавека. Гэта я ведаю па сабе, ведаю па сваіх блізкіх, ведаю і чуў ад урачоў, якія маглі пазіраць усё гэта ў масавым парадку. Канечне, гэта не гарантыя; натуральна, што ў рэшце рэшт ніякі рэжым не дзейнічае, калі чалавек пе атрымлівае ежы, рана ці позна смерць яго захопіць. Паўтараю, гэта не гарантыя, але гэта адсоўвала наколькі можна гібель. Трэба сказаць, што я свае думкі, свае пачуцці памагаўся трымаць у нормс; апускацца так, як апускаліся некаторыя людзі,— гэта было пяправілыіа і памылкова». ...У нас ёсць два дзённікі — маці і сына Прусавых. Дзённік маці, Фаіпы Аляксандраўны, асабліва цікавы: медыцыітская сястра, што пісала яго, не толькі яркая асоба з трагічным мацярынскім лёсам, але таксама чалавек з літаратурным дарам. Яна і сыну падказала запісваць. Калі студэнта-медыка мабілізавалі ў армію, яна ўзяла тоўсты сшытак, сказала: «Запісвай сюды самыя цікавыя рэчьт, таму што ёсць такая фраза: «I кепскія запісы сучаснікаў каштоўвы папічадкам». Ёсць у запісах яе сына-ўрача Барыса Прусава старонкі, якія закранаюць тую самую праблему калорый — харчовых і, так сказаць, «духоўных калорый». «Мая мама Прусава Фаіна Аляксапдраўна была медыцынскай сястрою ў прафесара Грэкава ў Абухоўскай бальніцы. I пасля працавала ў хірургіі ў бальніцы Соф’і Пя- роўскай. Дзякуючы нашай маме мы і выжылі, таму што неяк яна падымала дух усіх нас. Мы не апускаліся: мы мыліся элементарна, рабілі сабе такую-сякую ванну. Прычым вельмі цікава, што ў яе была свая тэорыя, якая, дарэчы, пацвердзілася жыццём: не залежвайцеся, не залежвайцеся! Калі я, як медыцынскі работнік, спрабаваў ёй пярэчыць: «Мама! Калі ты ляжыш, дык энергіі траціцца ж менш, харчавання ж трэба менш»,— япа казала: «Гэта парадаксальна, але факт: хто ходзіць — будзе жыць і працаваць. Хадзіце!» Калі я зусім выбіўся з сіл (гэта ў сорак другім годзе) і ўжо не хацеў хадзіць у інстытут, дык сястра і маці сказалі: «Ты павінен скончыць медыцынскі інстытут. Хадзі! Калі ты не будзеш хадзіць, ты памрэш!» I я хадзіў. Я хадзіў ад Марсава поля да плошчы Льва Талстога кожны дзень туды і назад, і яшчэ рабіў кватэрныя выклікі, і прымаў хворых у бальніцы Соф’і Пяроўскай. Вось такая была мама. Хто б да нас ні прыйшоў, у пас заўсёды было чыста. Стол заўсёды быў засцелены абрусам. I неяк заўсёды было весела. Усё прыбрана, акуратна, чыста. I вось гэта самая чысціня, вось гэта самая дысцыплінаванасць маці — яна перадавалася нам. I гэта, па-мойму, дапамагло нам выжыць. Маці ніколі пе давала пам падаць духам... Паёк дзяліўся, кожнаму давалася порцыя, прычым, як яны потым ужо прызнаваліся, мама з сястрою, у самы цяжкі час болып давалі мне, не ведаю чаму. Але вось што самае цікавае: мама лічыла, што ў яе пакоі чыста, заўсёды памытая падлога, усё блішчыць, але калі ўжо знялі блакаду і яна зняла зацямненне (шторы), далі электрычнасць, яна паглядзела на шпалеры і сказала: «Божа, божа! Да чаго ж я сябе падманвала! Усё-такі ў якім брудзе я жыла...» 3 дзённіка Вольгі Яфімаўны Эпштэйн: «5 мая. Я пасля бюлетэня выйшла на працу. Завод выпускае новы ваенны заказ. Народу мала. Са старых рабочых амаль нікога няма. Вымерлі, а частка выехала. Я асвойваю новыя дэталі. Усё яшчэ хаджу ў зімовым паліто. Гэты заказ значна цікавейшы за папярэдні. Па-першае, разнастайнасць дэталяў і значна дакладнейшых, прычым з каляровага металу. Сёння прывезлі ў сталоўку ікру з макухі, мне далі адзін кілаграм. Раней я і ў рот пе ўзяла б, а цяпер мне гэта здаецца вельмі смачпым. 13 мая. Пайшла праведаць Эдзіка... Вечарам слухаю паведамленне Інфармбюро, пасля іду ў булачную, выкупляю 250 грамаў хлеба і, калі ёсць, масла. Памажу на хлеб і смакую. Потым іду на працу. Прыходжу з працы, разаграю чай, выпіваю яго і кладуся спаць. Я працую самастойна, замяняю і майстра, і кантралёра, падсобніцу, нарадчыцу і інш. Сёння мы праводзілі заводскі сход. Падвялі вынікі мая месяца. Заданне мы выканалі. Сёнпя была ўрачэбная камісія. У мяне прызналі дыстрафію першай стадыі. Пачалі адбіраць самых хворых дыстрофікаў на ўзмоцненае харчаванне. Я не магу трапіць. Дзёсны ў мяне ўжо выраўняліся. Я нават здзівілася, што я так лёгка адкараскалася, і зубы на месцы засталіся. Сёння нам далі па аднаму літру соевага малака. 10 чэрвеня. Да мяне падыходзіць парторг і кажа: «Вось табе даведка, і пойдзем хутчэй да ўрача».— «А навошта?» — «На ўзмоцненае харчаваппе»...» Ленінградская жанчына адчайна і бясстрашна змагалася супраць голаду. Гэта быў яе фронт. Тыя, хто выжыў у Ленінградзе, абавязаны не толькі войскам, не толькі «Дарозе жыцця», але і жаночай стойкасці, жаночаму цярпенню, вынослівасці, жапочай сіле і, нарэшце, яе любові. А як жа ёй хацелася і тады быць не самай моцнай і вынослівай, а «ўсяго толькі» жанчынаю, якую нехта б і пашкадаваў. Часам так нязносна ёй было ўяўляць з сябе і самую сытую, і самую здаровую ў сям’і... «Вось я прыгадваю такі выпадак. Давалі ў адзін час замест цукру гэтак званыя соевыя батончыкі. Ну, там было не столькі соі, колькі... я не ведаю, што там было. I я іх дзяліла паміж намі трыма. I я памятаю выпадак ці два, калі я ім сваю порцыю аддавала і выходзіла ў калідор. I адзін раз я выйшла ў калідор і заплакала. Ведаеце, увогуле я і дагэтуль даволі раўнадушная да яды: есці дык есці, не дык не. А вось тады... Дагэтуль памятаю, як я выйшла ў калідор і заплакала» (Аляксандра Барысаўна Дэн). Ёй, жапчыне, маці, жопцы, даводзілася быць мацнейшай, трывалейшай, болып мужнай за саму сябе. ЛЕНІНГРАДСКІЯ ДЗЕЦІ «— Я выходжу са свайго двара, побач з Генеральным штабам, і бачу — каля каліткі, зусім нрыціснуўшыся да яе, сядзіць хлопчык. Мне падалося, што яму гадоў шэсць. Я пытаю: «Што ты тут робіш?» Ён кажа: «А я прыйшоў сюды паміраць».— «Паміраць? Ты глядзі, які ты,— раз ты змог сюды прыйсці, ты не паміраеш! I дзе ты жывеш?» — «Я жыву на Мойцы. У нас вельмі цёмны двор і кватэра вельмі цёмная. А тут вунь як светла. (Гэта на Дварцовай плошчы.) Я прыйшоў сюды паміраць». Ну, я са сваімі дзяўчатамі ўзяла яго да сябе ў архіў. Мы яго напаілі цёплай вадою, нейкія скарыначкі яму далі. I клею сталярнага, вось гэтага самага. I ён нам сказаў: «Калі я астануся жывы, я заўсёды буду есці гэты клей». — А колькі ж яму было гадоў? — Мне здавалася, што яму гадоў шэсць. А яму аказалася адзіпаццаць. Я яго спытала: «Ну, чаму ты прыйшоў сюды? У цябе нікога не засталося?» Ён сказаў: «А хіба ты не разумееш? Калі б у мяне хто-небудзь застаўся, я не прыйшоў бы. Тата на фронце, мама памерла, ляжыць. Сястрычка памерла». Ну, я завяла яго ў дзіцячы пакой і сказала ягоны адрас (ён ведаў свой адрас), яны туды пайшлі. А больш я пра яго нічога не ведаю». (3 расказу Л. А. Мандрыкінай.) «Ленінградскія дзеці»... Калі гучалі гэтыя словы — на Урале і за Уралам, у Ташкенце і ў Куйбышаве, у АлмаАце і ў Фрунзе,— у чалавека сціскалася сэрца. Усім, асабліва дзецям, прынесла гора вайпа. Але на гэтых абрушылася столькі, што кожны з міжвольным пачуццём віны шукаў, каб хоць што-колечы зняць з іх дзіцячых плячэй, душы, перакласці на сябе. Гэта гучала як пароль — «Ленінградскія дзеці»! I насустрач кідаўся кожны ў любым куточку нашае зямлі... Да нейкага там моманту яны былі як усе дзеці, заставаліся вясёлымі, вынаходлівымі. Гулялі з асколкамі снарадаў, калекцыяніравалі іх (як да вайны калекцыяніравалі маркі ці паперкі ад з’едзеных цукерак). Уцякалі, прарываліся на перадавую, добра, што фронт побач, рукою падаць. Азартна закідвалі пяском у сваім два- ры пямецкія запалыіыя сяарады, пібыта гэта навагодпія камодыянты. «Едзем далей, да Абводнага канала,— усііамінае былы вадзіцель трамвая Ганна Аляксееўна Пятрова,—тут на мосце Нова-Каменным дзеці венікамі змятаюць бомбы ў Абводны капал, проста ў ваду...» Калягін I. В.: «Ну, хлапчук вырашыў, што калі пабягу вакол, крычаць, ніхто не пачуе. Пабягу вакол — дом загарыцца. Ёп надумаўся скакаць з вялікага дома на ніжэйшы дом.