КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
«21.1.42. Вялікая радасць: нарэшце атрымаў ад дзяцей ліст, датаваны 4 студзеня. Ёсць, такім чынам, надзея, што яны цяпер жывыя. Ліст стрыманы, але па сутнасці роспачны. Як гэта піша 13-гадовая дзяўчынка. Маленькія героі! Пра маці і ад маці ні слова, мабыць, яна хворая альбо злуе, думае, што я магу памагчы... «Добры дзень, дарагі тата! Твае лісты мы атрымалі ўсе. Прабач, што не адказалі. У пакоі холадна, рукі мерзпуць. Печачку нам паставілі, але палім у ёй, калі ёсць што варыць. Дроў няма. Многа я ўсё роўна не напішу, а хочацца расказаць пра ўсё. У піколу я не хаджу. Шурык вельмі схуднеў, плача ўвесь час. Валічка таксама. Думаем, што хутка будзе лепш. Хлеб выкупляем (1 кг) і адразу з’ядаем, таму што есці болыіі няма чаго. Рэдка што-небудзь гатуем. Па ваду ходзім на прыпынак. Вада за ноч замярзае. Я нічога не чытаю, і не хочацца. Пішы часцей. Калі мы атрымліваем ад цябе лі- сты, нам быццам бы становіцца цяплей. Тата, Васілій (у кватэры брат цёці Нюшы) 24.12 намёр. I Вовіп бацька (памятаеш, да Шурыка хлопчык хадзіў) таксама памёр. Пісаць болып няма пра што. Пра кепскае пісаць не хочацца, а добрага пяма. Прывітанне ад Шурыка, Іны і Валічкі. Да пабачэння. Люда. 4.1.42. Пііпы часцей». «23.1.42. Жыліп прывёз адразу два лісты ад дзяцсй і Марыі... Марыя піша: у пашым пад’ездзе памерла 18 чалавок. Жыліп кажа, што горш за ўсіх выглядаюць Шурык і Валя, астатнія мае, кажа, вытрываюць. Лсабліва спадабалася Марыя — энсргіяй і імкпеннем утрымацца. Марыя так і піша: «Чапляемся за жыццё». Так, голад аказаўся зпачпа страшнейшы за бомбы і снарады. Цяпер, можна меркаваць, справы пойдуць на папраўку. Нават пам прыбавілі 100 гр хлеба. Па-мойму, лспш прыбавілі б лспінградцам, чым нам, армія яшчэ можа цярпець». Каб адчуць цапу апошпіх слоў, трэба прачытаць запіс, зроблепы псрад тым, як прыбавілі гэтыя 100 грамаў: «17.1.42. Я спрабую хадзіць менш... два дпі, як адчуваецца агульпая слабасць. Всльмі крыўдна, калі звалюся пе ад кулі, а ад голаду...» Людзі, якія вышуквалі, прыдумвалі харчы і вітаміпы з бог ведас якіх замепнікаў; галадаючыя ўрачы, што міжволі на саміх сабе ставілі «эксперыменты» па грунтоўна забытай дыстрафіі і лячылі ад яо лепінградцаў; людзей, якія здабывалі паліва, цяпло, збсрагалі кулвтурныя, навуковыя каштоўнасці, дзіцячыя жыцці і г. д. і да т. п.,— у гераічным процістаяпні Лепінграда гэта пе было настолькі прыкметпым, як залпы Кранштата. Але гэта было процістаяпне і пе мснш важнас — дзеля выніку барацьбы па наўночным флангу бяскрашіяга фронту. Паэт Сяргей Параўчатаў, які ваяваў пад Лепіпградам, пеяк заўважыў: салдаты маглі ўтрымліваць Ленінградскі фронт, галадагочы і замярзаючы, таму што ведалі: ёсць жывыя душы ў Ленінградзе, мы не балота, мы Лепінград утрымлівалі... Памагаппі певядомай жанчыны-маці, што ратуе ў горадзе жыццё дзяцей, працягваліся і завяршаліся ў атацы танкістаў ці пяхоты, у артылсрыйскай дуэлі з фашысцкімі дзетазабойцамі... У блакадпым музеі Ленінградскага педвучылішча № 5 настаўніца Любоў Барысаўна Берагавая паказала нам арыгінал ліста з Ленінграда на фронт — трыпаццацігадовай Тапі Багдапавай бацьку. Як хочацца дзіцяці-лспінградцу, як пеабходна яму паскардзіцда салдату-бацьку і як баіцца параніць сваім болем, сваёй блізкай пагібеллю таго, хто ратуе Лепінград! А ёй жа, Тапі Багданавай, толькі трынаццаць гадоў! «Дарагі татачка! Пішу я вам гэты ліст у час маёй хваробы калі думала, што памру і пішу з-за таго што я чакаю смерць, а таму што япа прыходзіць сама нечакана і вельмі ціха. У маёй смерці прашу нікога півініць. (У тэксце нічога не правім,— A. А., Д. Г.). Прызпацца паводле сумлення вінаватая я сама, таму што нізаўсёды слухалася маму. Дарагі татачка я ведаю, што вам цяжка будзе слухаць пра маю смерць ды і мне паміраць вельмі нехацелася але нічога не зробіш раз лёс такі. Я ведаю, што цяжка вам будзе зразумець маю хваробу дык я пішу пра яе вам ніжэй. Моцна старалася падтрымаць мяне мамачка і падтрымлівала ўсім чым магла і што было. Яна нават для мяпе адрывала і ад сябе і ада ўсіх пакрыху але таму што было вельмі цяжка падтрымаць давялося таму мне памерці. Татачка хварэла я ў красавіку, калі на вуліцы было так добра і я плакала, што мне хацелася гуляць, а я немагла ўстаць з ложка дык дзякуй дарагой мамачцы яна мяпе адзела і вынесла на руках ва двор па сонейка пагуляць. Дарагі татачка вы моцна не хвалюйцеся і мне ж таксама паміраць вельмі нехацелася таму што хутка лета ды і жыццё квітнее наперадзе. Пішу я вам гэты ліст і сама плачу, але вельмі баюся хвалявацца таму што рукі і ногі пачыпае зводзіць сутарга, а як жа не заплакаць, жыць вельмі хочацца... Я вельмі старалася, што-небудзь зрабіць каб пе прыходзіць у забыццё але няма на гэта ніякага жадання ляжу і кожпы дзень чакаю вас, а калі забудуся дык вы мпе пачынаеце казацца. Я ўжо стараюся пічога не думаць, але думкі не выходзяць з галавы. Ну дарагі татачка вельмі пс хвалюйцеся і да слоў маёй смерці прашу аднесціся паспакайней. Вельмі я ўдзячна адной толькі мамачцы ды сястрычкам з брацікам за ўвесь іх клопат і догляд за мной, а асабліва мамачцы, якой я не магла выказаць словамі сваю ўдзячнасць, дзякуй вялікі ёй, бо яна ж мяпе яадтрымлівала ўсім чым магла». Салдат Багданаў вярнуўся з вайны. Але дома ў яго загінула пяцёра дзяцей. I ў іх ліку — Таня. А Сяргей Міляеў убачыў сваіх раней, чым загінуў сам. Япы жывуць і цяпер, яго дзеці. Але тады бліжэй да смерці былі яны. «19.2.42. 3 11 гадзіп рапіцы 13.2 да 5 гадзіп раніцы 16.2 дома ў сям’і. Горад смерці сустракаў і праводзіў тру- памі, цемраю, брудам, цішынёй, злавеснай цішынёю. Сустрэты слязамі і трупам Валічкі, адвёз яе па брацкія... Шурык распух, Марыя, Іпа, Люда, думаю, вытрымаюць... Праз 4—5 дзён апішу ўсё, цяпер жа такі цяжкі асадак, што няма сілы пісаць. Апрача таго, фізічпа так стаміўся, вось ужо два дні пе магу ачупяць, прайшоў за 11 гадзін 60 кіламетраў. 20.2.42. Па-ранейшаму фізічная слабасць, разумовае атупенне, добра, што заняты справаю, a то б... Пачакаем... 22.2.42. Значыць, я пачынаю «Аповесць для сябе» пра Ленінград лютага 1942 г. У перадсвітальным тумане далёка ўздымаюцца сілуэты галоўных будыпкаў прыгажупа — роднага горада. А ў 9.00 я ўжо быў па вуліцах прадмесця (2-гі Мурынскі). Першая сустрэча — трупа, санкі з трупам без трупы, карацей, саначкі з трупам. Знешне горад выглядае так, як ёп уяўляўся мне паводле слоў іпшых людзсй: гразь, сумёты, снег, холад, цемра, голад, смерць. Аднак, прайшоўшы пешшу да Ліцейпага моста па up. Валадарскага, завярнуў да Маскоўскага па пр. 25 кастрычніка, прайшоў усю Неўскую заставу і далей, усюды сустракаў змрочныя, змарнелыя, але цвёрдыя твары. 11.00 я каля дзвярэй свайго пакоя, з трывогаю ў сэрцы стукаю і кажу: «Дзеці, адчыніце». Там радасныя воклічы: «Тата» і адразу ж роў, слёзы. Марыя: «Валічка памерла». Самао страшнае — снежань 1941 — студзень 1942. Люты ўжо быў месяцам надзеі на самае лепшае: хутчэйшы разрыў блакады (праўда, люты прайшоў, засталося 5 дзён, і кальцо яшчэ канчаткова не разарвана, і імкпенне да «слаёпага пірага» пе вызваляе немцам чыгуначііага пуці да горада і можа хутка павярпуцца сумна, калі Ладага пачне пеніцца веснавою бездаражжу). 500 гр. рабочым, 400 служачым, 300 утрыманцам і дзецям, крыху дабавілі мяса, круп, сухой гародніны... Я прывёз 1 кг добрага мяса, крыху рыбы, круп, хлеба. Прагпа варылі і елі тры дпі. Сам я адлежваўся, даваў адпачыць нагам, рыхтаваў іх да 60-кіламетр. пераходу, хадзіў толькі па ваду і крыху пілаваў дровы. Дымаход у печачкі кепскі, у йакоі дымна, холадна, непрыемна. Радыё працавала ўсе дні да ночы на 16.2 (я выйшаў з дому ў 5.00. 16.2.42. у напрамку да Фіпляндскага вакзала), дрэнпа саграваўся. Першыя мае словы пры ўваходзе дадому: «Жывыя! Родныя!» I гэтае пачуццё, што ў асноўным дарослыя мае і жонка жывыя — гэта супакойліва бадзёрае адчувайне но пакідала мяне ўвесь час. Людачка хадзіла па маёй просьбе ў кніжпа-капцылярскія магазіны. Кніг няма (зачыпепа), паперу, блакпоты, алоўкі купіла, кажа, што 99 прац. магазінаў зачыпепа. Дарэчы пра гандаль: гандлююць на рьшках. Валюта: хлеб, тытунь. За хлеб і тытунь (апошні становіцца даражэйшы за хлеб) усё, літаральпа ўсё можна купіць. Марадзёры, спекулянты... Злосць разбірае, калі ўспомпіш, што таксама, як Н., падлюгі ўладкаваліся ў горадзе і, вядома ж, не галадагоць... Дзень першы майго побыту ў горадзе 18.2 прамільгнуў хутка. Паелі юшку, чайку папілі, палілі ў печачцы, падымілі, леглі спаць і ўсю ноч у размовах пе заснулі. Перада мною разгарнулася карціна шчамілаўскага побыту ў гэтыя жахлівыя для Леніпграда дпі: жах перад смерцю, барацьба тытанічная за жыццё... Гэта як у Гейпэ: «I пакуль пе зразумееш смерць для жыцця новага — панурым вандроўнікам жывеш на зямлі суровай...» Шмат агіднага. Але такое жыццё; маці 4 дзяцей адымае ад грудзей немаўлятка, каб пе памерці самой. Немаўлятка гіне. Але затое жывыя яшчэ трое, якія без маці памерлі б. Дык справядлівае рашэнне маці? Безумоўна, так. Маці. Марыя купляла крадзеныя карткі на хлеб, нравільна рабіла, так яна ратавала жыццё трох дзяцей. Шурык стаў «старэнькім», «гномам», і яшчэ тысячу эпітэтаў і мянушак яму давалі ў сям’і за яго пануры выгляд, за сядзепне каля агпіо і нежадашіе нават прайсціся па пакоі, за яго размовы толькі пра яду, у якіх ён даходзіў аж да таго, што патрабаваў «выдзеліць мой хлеб асобпа», за сою і ваду, якую ён употай піў і еў і ў выніку гэтага ўжо тройчы апухаў. Вось і цяпер ён у паліто, апухлы, бледны, скура ды косці, толькі дзве чорныя пацерачкі-вочкі гавораць яшчэ пра ранейшага ружовага Шурыка. Людзін пастрой: «Не чытаю і яшчэ 1—2 месяцы пе буду. He магу». Целы ў Марыі і дзяўчыпак ад голаду брудныя, ад дыму і адсутнасці лазпі вось ужо 3 мес. У пакоях ленінградцаў гаріпкі і вёдры... каб пасля выліць у люк каналізацыі. Гэта ўдзепь і ўначы, прыбіральні не функцыяніруюць. Мяркуючы па «Лепправде», у горадзе шмат дамоў ужо пусцілі каналізацыю і адагрэлі водаправод і ацяплялыіую сістэму. Можа, хутка гэта будзе і на Шчамілаўцы? Святла няма, дасталі газалін, гарыць добра. Я ж тут прызвычаіўся да газоўкі. Электрычнасці хутка ые чакаюць. I калі чысцяць трамвайныя рэйкі, пуці, дык размовы такія: «Пусцяць два-тры паравозікі з прычэпам па 4—5 вагонаў — вазіць рабочых на працу».