КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
ся, уся тынкоўка. Вось такія кучы тынкоўкі! Ну, калі троху гэта пачало асядаць, я ўбачыла, ложак стаіць. Ён быў увесь завалены, затым канапа ці атаманка, таксама ўся завалена. I ўсюды дошкі параскіданы. Я кажу: «Пачакай, Юрык, не рухайся». Таму што я пачула піск пейкі, нешта падобнае на піск, кажа, можа, прыдушыла там. Я кажу: «Пачакай, ІОрык, мы павіпны быць асцярожныя». Ну вось — і раптам зноў роў гэтай жанчыны! Яна непрытомная, параненая, пад ложкам! Яна чамусьці была зашчэмлена пад ложак. Ложак нізкі, жалезны, і яе зашчаміла туды. — Можа, ад абстрэлу запаўзла сама? — Можа, япа запаўзла сама, а хутчэй хваляю яе закінула туды. I зпоў такім самым страшпым голасам япа зараўла. Толькі таму мы ўбачылі, што нехта пад ложкам ляжыць. I раптам зпоў піск — вось такі, нібы каціпы. He ведаем, з чаго пачыпаць. Я кажу: «ІОрык, як можпа асцярожней ідзі, таму што прыціснеш». Вы ведаеце, па дыбачках прасоўваліся цераз гэтыя пліты, тынкоўку. — Якія на ложку ляжалі? — He, на ложак мы пе ступалі. На падлозе. Цяпер, значыць, стол. Ён пасярэдзіне стаяў. Але пічога там ад стала пе засталося, толькі дошкі ляжаць. Падышла я, як узяла, сярэдпяя дошка і паднялася. На маё здзіўленне (я, далібог, не ведаю, як толькі без языка не засталася!), ляжыць пібыта дзіця. Але бруднае, у пейкай вапне, у гліне, мокрае! — Голенькі? Толькі што нарадзіўся? — Але, вядома, толькі-толькі нарадзіўся, толькі што з мацярынскага чэрава. I вы ведаеце, за ім цягнецца пупавіпа. Гэта ад маці, з-пад ложка, праз усё гэта... Кашмар! Ніколі пічога такога пе бачыла. Але ў гэты час, я не ведаю, адкуль што-небудзь бралася. Я кажу: «Юрык, шукай вады. Вады і нажніцы!» Юрык пабег. Бегаў, бегаў (іх кватэра таксама наверсе). I пясе мне: «Марыя Іванаўна, не знайшоў я пажпіц. Вось пож прынёс і графіп, шыпулькамі пастоены».— «Ну,— я кажу,— ёп жа, пэўна, варам наліты. Нічога страшнага». А на ложку, ведаеце, я ўбачыла такія прыгожыя брыжы вязаныя. Ну, я выцягнула гэтыя брыжы з-пад абломкаў, пруг ад іх, так, збоку, адарвала пупок перавязаць. Усё гэта страсянула — больш пічога ж не зробіш, у нас нічога іншага няма. Падышла, брыжамі гэтымі дзіця накрыла — і на ложак у куточак. Загарнула я дзіцёнка. Ёп заяішчаў. Ад бруду задыхаецца, плакаць нават не можа, разумееце, як кацяпя пішчыць. Я кажу: «Ну вось, пупок я перавязала, трэба абрэзаць, каб не цягнуўся». А сама ле ведаю, колькі пакінуць. Пакінула саптыметраў восем, папэўна. — Вам ніколі не даводзілася прымаць роды? — Ніколі не даводзілася, капечпе, дзе ж там. He даводзілася і не бачыла нават піколі. Ну вось, я пупок абрэзала пажом. Перавязала. — I Юрык памагаў? — А ІОрык мне вось што сказаў. Я кажу: «Зараз будзем выцягваць хворую адтуль». А ён: «Марыя Івапаўпа, пяёмка мпе».— «Што ты! Мы ратуем жыцці! I ты пра нейкую пяёмкасць кажаш! А як жа ўрачы? Ды ты што? Ніякай пяёмкасці! I слухаць не хачу!» I ён узяўся мпе памагаць. I вось я гэтага дзіцёнка загарнула. Потым кажу: «Цяпер ты мне палівай». Ёп з графіна мне палівае. А я хоць загарнула, але адзіп капец пакінула (брыжы ж доўгія), і вось ён мпе на гэты капец лье. Я пачала чысціць усё з рота, каб дыхаппе адкрыць дзіцёпку. I ёп заплакаў сапраўдным голасам. A то ёп задыхаўся ад гэтага бруду. На ложку расчысцілі месцейка. Паклалі дзіця. Маўчыць. «Давай выцягваць». Як яе выцягпуць? Япа аказалася такая здаровая, такая моцпая жанчына, прычым косы распушчапыя, расплецепыя. Доўгія, піжэй паджылак валасы — прыгожыя светлыя валасы. Божа мой! Мы з ім цягнулі-цягнулі яе. А ў яе так: у яе тут на галаве паранепа ўсё, відавочна, асколкам. I валасы прыліплі, з крывёю, з граззю, I яна як варухпецца, у яе моцпы боль: таму яна і крычыць. Я кажу: «Ведаеш што, Юрык, даруе япа нам, калі жывая будзе. Давай абрэжам гэта, каб яе пе трывожыла». — Валасы? — Валасы. I я нажом гэту пасму. А астатнія пасмы пакінула. Я кажу: «У бальніцы адмыюць». Ну вось мы яе выцягнулі. Выцягнулі — яна непрытомпая. Толькі зрэдку, ведаеце, нібы тыгрыным голасам раўла. Жахлівае штосьці! I вось падцягнулі яе да капапы. Мы ўсе гэтыя пліты, ведаеце, расчысцілі. Мы цяпер ужо хадзілі свабодна, таму што расчысцілі сабе дарогу. Мы яе падпягнулі да канапы, але ніяк нам яе не пакласці на канапу. Увесь бруд за ёю цягнецца. У яе месца пе выйшла, нічога, разумееце? «Юрык, ты трымай. Трошкі прыпадымем. Ты толькі трымай, пад- стаў калепа. А я тут буду захіпаць». Усё-такі паклалі! Толькі мы паспелі пакласці, яшчэ тут падбіраем усё, раптам дзяўчына бяжыць. «Марыя Іванаўпа,— крычыць,— Марыя Іванаўна! Вы жывая?» Мы ўжо і забылі тут пра абстрэл. А абстрэл пе закончыўся, яшчэ бачым успышкі, асколкі! Гэта была Муся, Смірпова яе прозвішча. 3 дома трыццаць шэсць. А кватэру не ведаю. Маладзепькая дзяўчына, таксама, папэўпа, вось такая, як Юрык, ёй гадоў шаснаццаць. Я кажу: «Жывая я, Мусепька, жывая». I яшчэ кажу: «Нам пеабходна зараз жа выклікаць машыну. Ты ідзі назад да тэлефопа. Асцярожна прабірайся!» — «Я асцярожна. I вы будзьце асцярожпей, бо ён жа сюды ўсё б’е!» I пасля яна мне паведаміла: «Марыя Іванаўна! Яшчэ разбіла дом шэсцьдзесят сёмы па Цепцялёўцы, усё прабіла адным снарадам, і печ там упала». А там ляжалі ўсе хворыя, і печ — круглая, вялікая — ім на погі. Яны ўсе і паўміралі. Я кажу: «Муся, мы таксама павіпны закончыць тут усё. Выклікай машыну. Скажы, што парадзіха, яны хутчэй прыедуць». Ну, праўда, хутка-хутка, мы не паспелі тут прыбраць па-сапраўдпаму, як машыпа прыехала. Здала я іх. — Hi прозвішча, ні імені пе памятаеце? — Імя яе Дуся. А прозвішча? Калі толькі вось зпойдзеце Юрыка гэтага Лебедзева, дык ён, капечпе, ведае. Япы ў адным доме жылі. Ён наверсе там, па другім паверсе жыў. Ён ведае добра. Нешта такое... He, не хачу, таму што магу наблытаць, так я хачу сказаць. Пасля гэтага я даведвалася. Праўдзівей як? He даведвалася. Мяне выклікалі неяк у Дом культуры (папэўна, ужо гадоў праз два пасля гэтага ўсяго, пасля вайны). Выклікалі ў Дом культуры і папрасілі расказаць асобпыя эпізоды. Там былі стэнаграфісткі. I калі я закопчыла, я кажу: «Вось чаго я пе ведаю: я забыла нават паглядзець — хлопчык гэта быў ці дзяўчыпка. Вельмі шкадую. I не ведаю цяпер, ці жывы ён». Тады паднялася нейкая жанчына з крэсла і кажа: «Марыя Іванаўна! Жывы хлопчык, і жывая яго маці». Япы атрымалі пакой, калі япы выйшлі з бальніцы. Доўга ляжала ў балыііцы, педзе каля Чорпай рэчкі, па Петраградскай. Так я пе знайшла. Усё хацела папісаць у бюро добрых паслуг — можа, яны зпайшлі б. — А Юрык пасля куды падзеўся? — Пра ІОрыка таксама не ведаю. Калі ўсё тут скончылася, ён знік. Напэўна, япы атрымалі плошчу. Лебе- дзеў Юрык. Яго брат — лётчык. Маці і бацька былі эвакуіравапы». Калі разбураўся пад цяжарам злачынстваў эфімерны «тысячагадовы рэйх» і фашысцкаму Берліну пепасрэдна пачалі пагражаць акружэппе, штурм, Гітлер раптам успомніў пра Ленінград. А ў цыркуляры рэйхсфюрэра СС Гімлера, які стаў камандуючым групай войск «Вісла», Ленінград прыводзіўся як прыклад паводзін жыхароў, абаропы горада, стварэшія непрыступнай крэпасці. Цыркуляр № 40/10 заканчваўся фразаю: «Нянавісць паселыііцтва стварыла пайважнейшую рухаючую сілу абаропы». 3 якім «павуковым» спакоем імкнуліся яны задушыць, зпішчыць, сцерці з твару зямлі Лепілград. He атрымалася. Цяпер даводзілася «навукова» (з улікам лепіпградскага вопыту) ратаваць сваю сталіцу. Так, толькі ні там, ні тут іх канібальская «павука», іх самыя прадбачлівыя загады пе маглі вырашыць задачу, прывесці іх да перамогі. Трэба было штосьці болыпае, чым іх збродлівы страх перад расплатаю, за жыццё сваё страх. Трэба было пешта такое, што мацней за любыя загады, за ўсе пакуты голаду. ТІТто мацпейшае і за страх, і за смерць. Мепавіта тое, чым трымаліся леніпградцы, што жывіла волю і гераізм савецкіх людзей пад Масквою, і ў Севастопалі, і ў Сталінградзе, і ў партызанскіх краях і рэспубліках — вялікая, высокая чалавечая праўда і справядлівасць барацьбы да апошпяга дыхапня. Марыя Іванаўна, бессмяротная, вечная Марыя Іванаўна не капітуліравала. Капітуліравалі яны — тыя, што хацелі забіць яе бомбамі, снарадамі, пахаваць пад руінамі дамоў, замарыць голадам, холадам, стомай, безпадзейпасцю. Перамаглі япа і той безыменны хлопчык, які парадзіўся, здавалася б, у самым царстве смерці. Жыццё перамагло. ЧАСТКА ДРУГАЯ ТРОЕ 3 ТРОХ МІЛЬЁНАУ У першыя дні вайпы, хоць фашысцкія полчышчы прасоўваліся імкліва, піхто яшчэ не мог прадбачыць, які будзе ваеппы лёс Леліпграда і што чакае леніпградцаў. Слова «блакада», што ўвабрала ў сябе ўсе патуральныя і звыішіатуралыіыя цяжкасці, пакуты, беды, з’явілася і замацавалася ў трывожпым жыцці гараджан не адразу. Штосьці грознае адбывалася, насоўвалася, і ленінградзец прагна шукаў, дзе ж патрэбны яго асабістыя памаганні, яго самаахвярнасць, гатоўяасць змагацца, а калі трэба, дык і памерці. Толькі б пе доўжылася гэтае бездапаможнае чаканне найгоршага. Адшукаць у справе, у агульпай і галоўнай справе выйсце гневу і песпакою... Апалчэнпе! Народнае апалчэппе!.. Гэта ўстала і загучала падзеяй, упэўненасцю, пібыта выкліканае з гістарычнага мінулага парода, з гераічнага мінулага горада-рэвалюцыянера. Слова было знойдзена, япо вызпачыла і справу — для тысяч і тысяч людзей, гатовых усё аддаць, усё па сябе прыняць... 3 першага дня вайпы, з 22 чэрвеня 1941 года, да дзвярэй парткома Кіраўскага завода выстраілася чарга. I ўнізе, на першым паверсе, па ўсім калідоры працягпулася чарга да дзвярэй камітэта камсамола. Некалькі сутак абедзве чаргі пе меншалі. У іх стаялі пажылыя рабочыя і маладыя хлопцы, нават дзяўчаты і жанчыпы, камсоргі, парторгі, актывісты і ніякія неактывісты, зусім пасіўпыя, як іх дагэтуль лічылі, беспартыйпыя і пекамсамольцы. Тут жа ў калідоры, на лесвіцы, на падаконніках, пісалі заявы. Стараліся вытлумачыць, як толькі можна перакапаўча, чаму іх трэба адправіць па фропт, I ў першую чаргу. Прыпісвалі сабе ваеппыя здолыіасці. Даказвалі, што яны артылерысты, паколькі іх цэх рабіў гарматы. Высветлілася, што аярача гэтага неабходяа даказаць, што завод зможа без цябе абысціся, трэба было атрымаць дазвол ад началыііка цэха. Таму што завод працаваў на абарону, рабіў танкі, і ўсе былі патрэбны і мелі так званую бронь. У парткоме добраахвотнікам даводзілася яшчэ цяжэй, туды ішлі майстры, канструктары, інжынеры — гонар завода, пуцілаўская гвардыя. Калі б адпусціць усіх, хто рваўся па перадавую, у знішчалыіыя батальёны, завод давялося б спыніць.