КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
«24 лістапада. Як пакутліва цягпецца час! Які ён аднастайны. Усе думкі толькі пра ежу, жадаю толькі аднаго — хутчэй вырвацца з клешчаў голаду, холаду, страху... Усе падзеі па эвакуацыю адкладзсны на доўгі час. На франтах і пад Ленінградам ініцыятыва зноў у немцаў. Яяы, напэўяа, прасунуліся яшчэ бліжэй, бо іх снарады разрываюцца на нашай вуліцы, перад нашым домам. Сёпня з паловы сёмай — у чэргах. Бяскопцыя стужкі, чароды галодных людзей... назаўсёды ўрэжуцца мне ў памяць! Нічога не дастаў, ні ў адным магазіне не было масла, круп альбо мяса. Hi ў адным. А прастаяў я ў чарзе ў магазіпах цэлыя 4 гадзіны... I зпоў трэба ў чаргу. Мама кажа, што, па-першае, Паўночная чыгунка ўжо расчышчана (паводле слоў Тураносавай), а цяпер вядзецца яе пабудова (яна была разабрана). Па-другое, з Лспіпграда, як сведчаць шматлікія прыкметы, эвакуіруюцца ўсе дзяржаўныя ўстановы і г. д. Наконт эвакуацыі мама нешта псзразумолае мармыча, але, па ўсім відаць, не будзе яе. 25 лістапада. Хадзіў да акуліста. Ён прапісаў мне акуляры, вызначыў, што ў мяпе адпо вока 0, а другое 30 % зроку. Думаю, мпе трэба будзе схадзіць у прыватпую паліклініку. Нейкія часці на Паўднёвым фропце перайшлі ў наступленне і пагналі пемцаў па 00 км пазад, разграмілі (...) стралковы корпус... Пад Уфою хлеб каштуе 2 р. 50 к., к о л ь к і х о ч а ш і без картак, а там гэта лічыцца дорага. Пічога сабе, га? Гэта ж рай... 26 лістапада. Сёння з раыіцы жудасныя артабстрэлы горада і асабліва раёна Сяшіой плошчы і нашага квартала. У дом № 30 яшчэ трапіла 2 спарады. Багата забітых і параненых. Мяпе сёппя Штакельбергава маці пазвала круглым дурнем, што я не краду ў I. «Я,— кажа,— і не паглядзела б». Замест алею даюць павідла. Чэргі. Ах, дастаць бы дзе какосавага тлушчу! Дзе-небудзь... Мама папісала заяву па месца ў самалёце для вылету з Лепінграда. Адчуваю, што гэта праваліцца; хоць нейкая патаемная надзея на вызваленне і ёсць, але ж я ўсё ж прыгпечапы рознымі благімі думкамі. У мяне мама вырашыла забраць Ірыну картку, хлебную. Хочуць пазбавіць мяне пячэпня. Ну што ж. Варта толькі Іры адзін раз паспрабаваць пячэння, і яна за яго так учэпіцца, што болып я яго і не пабачу... Зноў пойдуць гпюсныя, брудныя сцэны з дзялёжкаю, ёй менш, ёй больш... Ну, няхай, заўтра я яшчэ атрымаю пячэнне, a пачынаючы з паслязаўтра,— канец майму і так непрывабпаму жыццю. Якое ж гэта жыццё, калі мяне і пячэпня пазбаўляюць... Вось цяпер ідзі ў магазін, даставай бульбяную муку і какосавае масла альбо павідла, а япы кожны дзень будуць скардзіцца, што яны стаміліся і г. д. Ірка абедзвюма рукамі схопіцца за пячэнне... (...) становішча ні на ёту не змянілася. Наступленне па Маскву працягваецца. Пала Тула... У раёне Ціхвіна ідуць жорсткія баі. Ходзяць упартыя чуткі, што, як толькі армія прарве, яна адразу ж эвакуіруецца з Ленінграда і будзе кінута пад Маскву, а Ленінград будзе здадзены, жыхары змогуць адступаць разам з арміяй пешшу. (...) Ну і пастрой! Якія думкі!» Падобныя чуткі, вядома, яшчэ болып азмрочвалі і без таго змрочпае жыццё блакаднікаў. У гэты час армія і Балтыйскі флот рабілі ўсё, каб аснасціць, забяспечыць сувяззю, трапспартам, рамонтам лядовую дарогу цераз Ладагу. Да возера былі падцягнуты спецыяльныя часці — зепітная артылерыя, знішчальная авіяцыя, дарожныя палкі, маставыя батальёны, санітарпыя службы. 22 лістапада 1941 года лядовая траса была апрабавана. Пазней яе назавуць «Дарогаю жыцця». Першыя тыдпі жыццё яе ледзь разгаралася. Па слабым лёдзе асцярожва цягпуліся толькі санныя абозы. Пасля рушылі першыя машыпы, але япы хутка выходзілі са строю... Ды і падвозіць грузы да возера было цяжка: 8 лістапада немцы запялі Ціхвіп — і апоппіяя чыгупка праз Волагду, Чарапавец, Ціхвіп і Волхаў была адрэзапа. Толькі ў снежпі, калі войскі Волхаўскага фронту вызвалілі Ціхвіп, можпа было аднавіць чыгупку і падвесці яе пепасрэдна да ўсходняга берага Ладажскага возера. Цяпер можна было везці проста да лядовай дарогі. А дагэтуль, на працягу вераспя і кастрычніка 1941 года, маленечкі ладажскі флот (некалькі буксіраў, катэраў і баржы) вырашаў непасільную задачу — дастаўляць у Ленінград харчаванне, сйарады, боепрыпасы, гаручае, змазачныя матэрыялы, эвакуіраваць людзей. Восень надарылася штармавая, перавозкі часта спыняліся, а ў дваццатых чыслах кастрычніка падяялася такая хваля, што павігацыя зусім спынілася. Да 20 лістапада 1941 года толькі асобныя судны прарываліся ў Ленінград. Дастаўка харчу самалётамі таксама была спынена: усе самалёты згодна з указаннем Старшыні Дзяржаўнага Камітэта Абароны выкарыстоўваліся на баявых заданнях — ішло змаганне за Маскву. Пра гэта піша ў сваіх успамінах A. I. Мікаян. Яго ўспаміпы, апублікавапыя ў «Военно-нсторнческом журнале», расказваюць, як аргапізоўвалася забеспячэнне Ленінграда прадуктамі з глыбіні краіны, як дастаўлялі прадукты да «Дарогі жыцця». A. I. Мікаян прыводзіць адну з прычын цяжкага харчовага становішча Ленінграда: «У самым пачатку вайны, калі нямецка-фашысцкія войскі разгортвалі наступленне, многія эшалоны з прадуктамі харчавання, што накіроўваліся на захад згодпа з зацверджаным яшчэ да вайны мабілізацыйным плапам, не маглі прыбыць да месца прызначэння, паколькі адны адрасаты апынуліся на захопленай ворагам тэрыторыі, а другія знаходзіліся пад пагрозаю акупацыі. Я даў распараджэнне перапраўляць гэтыя саставы ў Ленінград, улічваючы, што там былі вялікія складскія ёмістасці. Мяркуючы, што ленінградцы будуць толькі радавацца такому рашэнню, я гэтае пытанне з імі папярэдне не ўзгадпяў. He ведаў пра гэта і I. В. Сталін, яакуль яму не патэлефанаваў з Ленінграда A. А. Жданаў. Ён заявіў, што ўсе ленінградскія склады перапоўнены, і прасіў не накіроўваць ім прадукты харчавання звыш плану. Расказаўшы мне пра гэту тэлефонную размову, Сталіп спытаў, павошта я адрасую ў Ленінград столькі харчавання. Я растлумачыў, чым гэта выклікана, дадаўшы, што ва ўмовах ваенпага часу запасы харчавання, і перш за ўсё мукі, у Ленінградзе ніколі не будуць лішнія, тым болып што Ленінград заўсёды забяспечваўся прывазным хлебам (у асноўным з раёнаў Паволжа), а транспартпыя магчымасці яго дастаўкі маглі быць і ўскладнёнымі. Што ж датычыцца складоў, дык у такім вялікім горадзе, як Ле- нінград, выйсце можна было знайсці. Тады ніхто з нас і не думаў, што Ленінград апынецца ў блакадзе. Таму Сталін даў мне ўказанне не засылаць ленінградцам прадукты харчавання звыш належнага без іхняй згоды» *. Дзённік Юры Рабінкіна: «28 лістапада. Быў у тубдыспапсеры. Мяне накіравалі яа рэнтген і на аналізы. Што будзе далей — не ведаю. Сёпня буду на каленях прасіць маму, каб аддала мпе Ірыну картку на хлеб. Буду валяцца на падлозе, а калі яна і цяпер адмовіць... Тады ўжо не будзе мне з чаго цягаць ногі. Сёння дзённая трывога зноў доўжылася нешта каля трох гадзін. Магазіны зачыненыя, а дзе мне дастаць бульбяное мукі і павідла? Пайду пасля трывогі пашпыраю. Наконт эвакуацыі я страціў надзею. Усё гэта адны размовы... Вучобу ў школе кіну — не ідзе навука ў галаву. Ды і як ёй пайсці? Дома голад, холад, сваркі, плач, а побач — сытыя I. Кожны дзень так да дзіва падобны на папярэдпі аднастайнасцю, думкамі, голадам, бамбёжкамі, артабстрэламі. Цяпер выключылася электрычнасць, дзесьці, я чую, гудзе самалёт, б’юць зеніткі, а вось дом скалынуўся ад выбуховай хвалі: недзе непадалёку разарвалася бомба... Цьмянае, шэрае надвор’е, белыя, мутныя, нізкія воблакі, снег на дварэ, і на душы акурат такія несамавітыя шэрыя думкі. Думкі пра ежу, пра цяпло, пра ўтульнасць... Дома не толькі ані кавалка хлеба (хлеба даюць цяпер 125 г на чалавека ў дзень), але ж і ніводпае хлебнае крошачкі, нічога, што можна з’есці. I холад, стынуць рукі, замярзаюць ногі. Сёння прыйдзе мама, забярэ ў мяне Ірыну хлебную картку — ну добра, ахвярую яе дзеля Іры, няхай хоць яна застанецца жывая з усёй гэтай пякельнай (...), а я ўжо як-небудзь... Толькі б вырвацца адсюль... Толькі б вырвацца... Які я эгаіст! Я ачарсцвеў, я... Кім я стаў! Хіба я падобны па таго, якім быў 3 месяцы назад?.. Пазаўчора лазіў лыжкаю ў каструлю Анфісы Мікалаеўпы, крадком цягаў масла і капусту са схавапых запасаў на дэкаду, прагна глядзеў, як мама дзеліць кавалачак цукеркі (...) і Іраю, падымаю лаянку з-за кожнага кавалачка, з-за кожнае крошкі ежы. Кім я стаў? Я адчуваю, каб стаць ранейшым, мне патрэбпа надзся, упэўненасць, што я з сям’ёю заўтра * Воеппо-псторнческнй журнал, 1977, № 2, с. 45—46. ці паслязаўтра эвакуіруюся, хапіла б мне, але гэтага не будзе. He будзе эвакуацыі, і ўсё ж пейкая патаемпая надзея ў глыбіні маёй душы ёсць. Каб но яна, я б краў, рабаваў, я пе ведаю, да чаго дайшоў бы. Толькі да аднаго я пе дайшоў бы — н е з д р а д з і ў б ы. Гэта я цвёрда ведаю. А да ўсяго астатняга... Больш ііе магу пісаць — застыла рука». ІРЫНА КАРТКА Чытаць запар дзённік Юры Рабінкіна цяжка. He хапае паветра. Нрастора надта абмежаваная, ён і сам гэта адчувае. Блакада адрэзала не толькі горад ад краіны, яна блакіравала многія сем’і, абарваліся звычныя сувязі — з працаю, з сябрамі, са светам. Па Юру відаць, як ён пераставаў адчуваць агульны ход вайны, лютасць барацьбы, якая нарастала, памагала забывацца пра цяжкасці. Адзін з нас ваяваў у гэтыя зімовыя месяцы 1941/42 rofla на Ленінградскім фронце і памятае вялізнае маральнае ўражанпе ад той першай пашай вялікай перамогі — разгрому немцаў пад Масквою. Мы сядзелі пад Пушкінам. Асобны паш артылерыйскакулямётпы батальён займаў участак за чыгункаю, на голай заснежанай нізіне. Участак быў западта вялікі для батальёна. Папаўяенне амаль не паступала. Зачастую ва ўзводах заставалася пяць — сем чалавек. He хапала людзей стаяць па пастах, баявую ахову не ўдавалася падмяняць. А трэба было кожны дзень чысціць ад снегу хады зпосін. I акопы. I расчышчаць сектар абстрэлу. Трэба было недзе здабываць дровы, цягаць, цягаць іх у зямлянкі, паліць печы, чысціць зброю, паколькі мы яшчэ ж і стралялі, стаялі на пастах, валаклі ранепых за чыгуначны насып... Апрача ўсяго гэтага, мы іюўзалі на досвітку на нейтралку здабываць з-пад снегу капусту, таму што былі галодныя. Кожны дзень каго-небудзь адпраўлялі ў шпіталь — альбо абмаражэпне, альбо ацёчпасць.