КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
У гэтай апучцы натуралізм, фізіялогія, чытаць пра яе пязносна, і пе раз уздымалася рука выкіяуць яе, прыбраць, як выкідалі мьт некаторыя падрабязнасці, жахлівыя ў сваёй бесчалавечнасці, дэталі і эпізоды кашмарпыя, якія і прыдумаць нельга і ведаць пра іх не хочацца, нічога, апрача жахлівасці і суму, япы пе выклікаюць. Але гэтая апучка пры ўсёй яе моташнасці памяталася. Яна пібыта адзначала ўзровень чалавечых пакут. He, пе ўзровепь падзення. Яны пе пераступалі маральных папяццяў — пераступалі гідлівасць, адсунулі яе, гэта запомнілася як рыса (вось дакуль дайшлі), і ўспаміпалі пра апучку не саромеючыся, не папракаючы сябе. Да таго мы галодныя былі, да гэтай аж анучкі! Чалавек часта захоўвае ў сабе, у сваёй памяці, такую адзнаку цярпеняя, мукі, мяжы пачуццяў сваіх, такую «аяучку», ці гэта памагае яна, ці служыць якім-пебудзь пупктам адліку... 3 пачатку студзепя 1942 года Маскоўскі гарком партыі і Масгарвыканком рыхтавалі калону аўтобусаў і грузавых машын для лядовай дарогі па Ладазе. Трэба было падабраць да іх вопытных шафёраў і рамонтпікаў. 40 аўтобусаў было выдзелена, каб вывозіць ленінградцаў, і 200 грузавых машыіт. Упаўнаважаны Дзяржаўнага Камітэта Абаропы A. М. Касыгіп дамовіўся, каб усе машыпы ішлі загружаныя сушаным малаком, канцэнтратамі, маслам, цукрам, тлушчам. Прадугледзеў і тое, каб забяспечыць гэтыя машыпы запчасткамі, прыдаць ім рамонтныя лятучкі. Масква давала, што магла, але гэтага было мала. A. М. Касыгін звязаўся з Яраслаўскім гаркомам партыі і з Горкаўскім. Папрасіў, каб адтуль пакіравалі ў Лепіпград грузавыя машыны з рамонтнікамі і шафёрамі. Машыпы псабходпа было падвезці да Ладажскага возера па чыгупцы. Гэта патрэбпа было абгаварыць з тагачаспым паркомам шляхоў зносін. «Падыходзілі грузавыя машыпы з Масквы, Яраслаўля, Горкага, трэба было ствараць аўтакалоны, рамонтныя службы, прымаць прадукты, наладжваць эвакуацыто,— расказваў A. С. Б о л д ы р а ў.— На падыходзе было яшчэ 250 грузавікоў, прыбывалі маладыя здаровыя шафёры з Вялікай зямлі, па два на машыну. Аўтобусы пакіпулі ў Жыхараве, на ўсходнім беразе возера...» Шлях да эвакуацыі быў адзіп — і для стапкоў, і для прыладаў, і для металаў, патрэбпых ваеппай прамысловасці, і для людзей: па чыгупцы ад Фіпляпдскага вакзала, пасля аўтамабілямі цераз Ладагу. Эвакуіраваныя на ўсход заводы мелі патрэбу ў абсталявапні, дэфіцытпых матэрыялах. Замерлая прамысловасць Леніпграда валодала вялізпым патэнцыялам. Штодня A. М. Касыгіну дакладвалі пра выяўленыя па спаралізаваных леніпградскіх заводах вальфрам, малібдэн, нікель, хром, унікалыіыя стапкі... Рыхтаваўся рэестр таго, што можпа было вывозці без шкоды для леніпградскай прамысловасці. Людзей вывозіць ці абсталяванне вывозіць? Так пытаппе не стаяла, трэба было адначасова вырашаць гэтыя задачы, абедзве разам, і выбару паміж імі не магло быць і перавагі пе было, а магчымасці дарогі былі яшчэ такія малыя... «Мы раз’ехаліся па прадпрыемствах, — згадвае A. С. Болдыраў,— якія былі намечаны да тэрміновай эвакуацыі, і туды, дзе яшчэ ішла вытворчасць абароннай прадукцыі — «абаронкі». Частка таварышаў разам з работнікамі гарвыканкома паехалі па аўтобусных парках, аўтабазах, каб выявіць, дзе ёсць машыны, вадзіцелі, вызначыць, як выкарыстаць іх для масавай эвакуацыі насельпіцтва. Разам з A. М. Касыгіным мы паехалі на Кіраўскі завод, пасля на «Электрасілу», потым на Фіпляпдскі вакзал. Мы падняліся на гарышча аднаго цэха, дзе быў наладжапы НП. Адсюль у палявы бінокль можна было разглядзець нямецкія ўмацаванні і саміх пемцаў. У іх было ціха. Нашы таксама не стралялі. Аднак па тэрыторыі завода пеабходна было перасоўвацца асцярожна. Заводскі двор прастрэльваўся снайперамі. Зайшлі ў прафілакторый. Там ляжалі рабочыя, паражоныя дыстрафіяй. Гэта было адзінае месца, дзе было цёпла. Хворым давалі ўзмоцнены паёк. Размова пайшла пра эвакуацыю. Пажылы брыгадзір зборачнага цэха сказаў: «Вывозьце лепш дзяцей, жанчын. Мы тут, як вы бачыце, на фронце. Нам адно патрэбна — каб хутчэй нас на ногі паставілі, каб маглі ваяваць». 3 дакладаў тых, хто пабываў на прадпрыемствах, карціпа складвалася певясёлая — аўтамабільны транспарт пе быў падрыхтаваны да масавай эвакуацыі людзей. На чыгуначным транспарце не былі гатовыя паравозы. He было вугалю. He было вады. Машылісты, ды і астатнія работпікі чыгункі з тых, хто застаўся жывы, былі змардавапыя, многія не маглі працаваць». 21 студзеня Аляксей Мікалаевіч Касыгін далажыў Ваеннаму савету фронту свае меркаванні наконт масавай эвакуацыі. Вечарам ёп пазвапіў у Маскву Сталіну, паведаміў, што Ваенны савет пагадзіўся з прапановаю эвакуіраваць у бліжэйшыя тры месяцы паўмільёна чалавек. На наступны ж дзень ДзКА прыпяў рашэнне аб эвакуацыі 500 тысяч чалавек з Ленінграда. A. C. Болдыраў успаміпае: «Мы ь А. Г. Карпавым пачалі рыхтаваць першую калону аўтобусаў. Разам з ёю мы павінны былі паехаць цераз возера. Задумана было правесці першы пробны рэйс з эвакуіраванымі адразу з Ленінграда да Барысавай Грывы. Гэта было б выгадна і людзям — для перасадкі, перагрузкі. Але мы пераканаліся, што масавая адпраўка людзей такім спосабам нерэальная,— надта кепская дарога, аўтобусы зношаныя, людзі ў такім стане, што пе вытрымаюць. Заставалася чыгунка. Ваенны савет дазволіў выдаць узмоцненае харчаванне машыністам, паяздному саставу, стрэлачнікам, рамонтнікам. Трэба было ў звышсціслыя тэрміны адрамантаваць паравозы і вагоны. Неадкладна пачалі падвозіць паліва да Фінляндскага вакзала — вугаль, дровы для паравоза і печачак, каб ацяпляць вагоны. Трэба было арганізаваць запраўку паравозаў. Водаправод не дзейнічаў. Вырашылі выкарыстаць пажарпыя цыстэрны. У іх набіраць ваду з Нявы і падвозіць да паравозаў. Усё гэта здабывалі, арганізоўвалі, наладжвалі не тое што тыднямі, а суткамі, лік ішоў на гадзіны. Усе разумелі, што кожны дзепь забірае жыцці тысяч ленінградцаў. Літаральна за ноч быў распрацаваны графік падвозу эвакуіраваных на вакзал, парадак пасадкі. Стварылі сістэму харчавання ў дарозе, медыцынскай дапамогі. Дамовіліся з наркомам шляхоў зносін тэрміпова даставіць самалётам у Ленінград чатыры брыгады машыністаў, саставіцеляў паяздоў і рамонтнікаў». У Маскве дзейнічаў Савет па эвакуацыі. Гэтаму Савету было даручана запяцца размяшчэпнем эвакуіраваных у гарадах, у прыватнасці ў Волагдзе. Лідзія Ахапкіна: «Неўзабаве як прывезла патэфон, я павесіла каля булачнай аб’яву, што прадаю патэфон на хлеб. На наступны дзень прыйшоў адзін вайсковец і прынёс цэлую буханку хлеба. Я прасіла яшчэ хоць трохі. Ён сказаў: «3 задавальненнем, але, на жаль, у мяне няма». Я аддала яму яшчэ некалькі пласцінак, якія ў мяне былі. У хуткім часе я павесіла аб’яву, што прадаю ручную швейную машынку. Я яе прывезла яшчэ тады, калі нас перавозілі ў верасні месяцы. Хутка прыйшла жапчына і прапапавала мне не цэлую бухапку, а крыху болып за палову. Мпе вельмі шкада было машынку, але што ж рабіць, я аддала. Гэтая жанчына выглядала не падта змардаванай. Я спытала, дзе яна працуе. Яна адказала: «А вам што да гэтага?» Вось так дорага цапіўся хлеб. А па адзенне хлеба пе мянялі. Яно нікому не патрэбна было. Болып мяняць мне не было чаго. У канцы снежня 41 года я сустрэлася з адной маладой жанчынаю, калі мы стаялі ў чарзе па хлеб, яна выклікала мяне з чаргі і папрасіла, каб я ёй выкупіла хлеб, таму што яна стаяла далёка, а я бліжэй. У яе таксама былі тры карткі — дзве дзіцячыя і ўтрымальніцкая, як у мяне. Зрабіць гэта трэба было адной вагою, бо дзве вагі ў адны рукі не давалі. Я пагадзілася, выкупіла, хлеб падзялілі папалам. Пасля мы разгаварыліся. Яна таксама жыла на 14-й лініі Васільеўскага вострава, муж у яе таксама быў на фронце. Яна сказала, што ў яе ёсць яшчэ дровы (а ў мяне ўжо не было), і прапанавала пераехаць да яе. Я згадзілася і ў гэты ж дзень перацягнула дзяцей і неабходныя рэчы. Яна была вельмі нецярплівая і калі атрымлівала хлеб, адразу яго з’ядала. А я дзяліла на тры часткі, каб есці яго раніцаю, днём і вечарам. У сталоўку на абед мы хадзілі разам, а па хлеб па чарзе. Дзень яна, дзень я. Адзін раз пад вечар спахапілася, гляджу, майго хлеба няма. Хлеб я свой клала ў маленькі партфельчык і высока вешала яго над канапаю, на якой мы ўсе трое спалі. Толік дастаць не мог. А вешала я яго туды таму, што пацукі ўсюды маглі яго дастаць і з’есці. Я спытала: навошта ты ўзяла мой хлеб? Яна адмовілася. У хуткім часе адно яе дзіця — дзяўчынка — памерла *. У канцы студзеня месяца, 27-га чысла, дагэтуль памятаю гэтае чысло, Жэня, гэтак звалі яе, пайшла па хлеб, а я засталася з дзецьмі і па жалезнай печачцы, якую мы купілі ў абмен на хлеб, грэла ваду. Гадзіны праз дзве яна прыходзіць і кажа, што згубіла мае карткі. Я ад хвалявання ўся пабялела і кажу: дык як жа мы цяпер будзем дзяліць хлеб? А яна сказала, што ніяк. Ты мне прабач, кажа, але з-за цябе я паміраць не збіраюся. У мяне, праўда, засталася адна дзіцячая, таму што мы хлеб бралі наперад і я пакінула на 31 студзеня хоць адну картку. Я кажу; «Дай мне хоць адну. Гэта ж несумленяа, што ты будзеш * У вусным расказе Лідзія Георгіеўпа ўдакладніла: суседка ёй параіла, атрымаеш, маўляў, тры карткі і выбірай, каго ратаваць, каго хаваць — хлопчыка ці дачушку, інакш усе загінеце. Сама яна так і зрабіла. Выбрала і пачала ратаваць старэйшага — хлопчыка. Дзяўчынка плакала некалькі дзён, Лідзія Георгіеўпа не магла чуць гэта, падкормлівала, але што яна магла са сваімі грамікамі. жыць па тры ўдваіх, а я па адной утраіх». Яна адмовілася. Тады я сказала, што пайду ад яе. Яна: «Ну і ідзі!» I вось я зноў перацягпула дзяцей і свае рэчы ў свой халодны пакойчык, вузкі, як дамавіпа. У кватэры пікога не было. Роза, пасля майго пераезду да гэтай жанчыны, таксама з’ехала некуды. У пакоі ў нас быў нязносны холад. На сценах іней, на падаконніку снег. Божа, думала я, як жыць у такой халадэчы, ды яшчэ пяць дзён амаль без хлеба. Я зайшла ў пакой да былой прафесаркі, узяла ў яе два крэслы, наламала іх і запаліла ў печы. Пасля пабегла ў падвал і назграбала крыху вугалю. Збегала ў сталоўку па абед. Ноччу я не магла заснуць. Мяне праследавалі цяжкія думкі пра смерць. Я ледзь не звар’яцела ад думак і гора. Пяць дзён без хлеба. Яго ж і так не хапае. Я ўстала і кіпулася на калепі і пачала маліцца, маліцца са слязьмі. Іконы не было, ды я і не ведала ніводнае малітвы. Дзеці мае былі няхрышчаныя, ды і сама я пе верыла ў бога. Праўда, у час трывогі я калі-нікалі ў думках шаптала: «Божа, выратуй, не дай загінуць». Але ў гэты раз я да бога звярталася з іншай просьбаю і з іншымі словамі. Я горача шаптала: «Божа, ты бачыш, як я пакутую, якая галодная і якія галодныя мае дзеці. Няма болып моцы. Божа, я прашу, пашлі нам смерць, толькі каб мы памерлі адразу ўсе. Я не магу больш жыць. Ты бачыш, як я пакутую. Божа, пашкадуй ні ў чым пе віпаватых дзяцей» — і да таго падобныя словы.