КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
I з удзячнасцю за тое нешматлікае, што ён паспеў, спазнаў, за ўсё, што зусім не цаніў учора, дзякуе Юра жыццю, якое гэтак пелітасціва ад яго адвярнулася... Прайсці яго з канца ў канец — такое пядоўгае — зусім не складана. Гэта як не па кватэры прайсціся. I Юра, канчаючы свой дзённік, свой крыжовы блакадны шлях, адчуў гэтую патрэбу — яшчэ раз, магчыма, апошпі раз абысці страшную, халодную, блакадную кватэру, у кожным куточку якой тлее ўспамін пра зусім іншы час, калі жыццё было бясконцае. Гэта апошні Новы год Юры Рабінкіпа... «Ціхі пануры смутак. Цяжка і балюча. Чорная журба і няўцешная скруха. Можа, і яшчэ што-небудзь. Толькі, калі я выходжу з кухні ў нашу кватэру, мне ўспамінаюц-. ца праведзеныя тут дні і вечары. У кухні ёсць яшчэ нейкі міраж нашага былога даваеннага жыцця. Палітычпая карта Еўропы на сцяне, хатняе начыпне, часам раскрытая для чытання кніга на стале, ходзікі на сцяпе, цяпло ад пліты, калі ў ёй паліцца... Але мне хочацца зноў абысці ўсю кватэру. Апранаеш ватоўку, шапку, падпяразваешся, нацягваеш рукавіцы на рукі і адчыняеш дзверы ў калідор. Тут мароз. 3 рота ідуць густыя клубы пары, холад забіраецца пад каўнер, міжволі пацепваешся. Калідор пусты. Адзін на адным стаяць пастаўлепыя Анфісаю Мікалаеўнаю чатыры яе крэслы ды каля сцяны павалены дошкі ад пасечанай на дровы шафы. У нас было тры пакоі. Цяпер сапраўды нашымі можна лічыць толькі два з іх. Крайні ад кухні запяты I. Пра іх няма чаго гаварыць. У іх пакоі весела патрэсквае агонь у буржуйцы, з-пад іх дзвярэй ідзе смачны пах, твары жыхароў гэтага пакоя свецяцца шчасцем, пачуццём сытасці. I побач пусты пакой, абклеены карычпевымі шпалерамі; акно разбітае, гуляе халодны вецер з вуліцы, каля сцяпы голы дубовы стол і голая этажэрка ў кутку. На сценах пыл і павуцінне... Што гэта? Гэта былая сталоўка, месца весялосці, месца вучобы, месца адпачынку для ўсіх нас. Тут калісьці (гэта, здаецца, было даўнодаўно) стаялі канапа, буфет, крэслы, на стале стаяў недаедзены абед, на этажэрцы кнігі, а я ляжаў па канапе і чытаў «Трох мушксцёраў», закусваючы іх булкаю з маслам і сырам альбо смакуючы шакалад. У пакоі стаяла гарачыня, а я «всегда доволен сам собой, свопм обедом н...», апошпяга ў мяне не было, але затое былі гульні, кнігі, часопісы, шахматы, кіно... а я перажываў, што не пайшоў у тэатр ці яшчэ куды-небудзь, як часта пакідаў сябе без абеду аж да вечара, аддаючы перавагу валейболу і сябрам... I нарэшце, ці ж лёгка ўспомніць ленінградскі Палац піянераў, яго вечары, чытальню, гульні, гістарычны клуб, шахматны клуб, дэсерт у яго сталоўцы, канцэрты, балі. Гэта было шчасце, пра якое я нават не падазраваў,— шчасце жыць у СССР, у мірны час, шчасце мець тых, хто пра цябе клапоціцпа,— маці, цётку, ведаць, што будучыні ў цябе ніхто не адбярэ. Гэта — шчасце. I наступны пакой — змрочная, панурая, цёмная клець, загружаная ўсякімі пажыткамі, што засталіся ў пас. Там стаіць камода, разабраныя ложкі, два пісьмовыя сталы адзін на адным, канапа, усё ў пыле, закрытае, запакаванае і можа ляжаць тут хоць тысячу гадоў... Халадэча выганяе нас з гэтага пакоя. Але калісьці тут была плітка, на ёй смажыўся амлет, сасіскі, гатаваўся суп, за сталом сядзела мама і доўга па начах працавала пры святле настольнае лямпы... Тут, бывала, круціўся патэ- фон, лунаў вясёлы смех, ставілася агромністая, аж пад столь, ёлка, запальваліся свечкі, прыязджала Ціна, прыходзіў Мішка, на стале ляжалі кучы бутэрбродаў (з чым іх толькі не было!), на ёлцы віселі дзесяткі цукерак, пернікаў (ніхто іх не еў), чаго толькі не было! А цяпер тут пуста (здаецца, што так), холадна, цёмна, і няма чаго заглядваць мне ў гэты пакой. Кухпя, адна кухня — месца, дзе працякае паша хатняе жыццё. Тут мы ямо (калі ёсць што пакласці на язык), тут мы грэемся (калі ёсць чым ыапаліць пліту), тут мы спім (калі крыху менш кусаюць вошы), тут — наш куточак. Кватэра запусцела. Жыццё ў ёй зусім заціхла. Яно быццам бы застыла, ператварылася ў лядзяш, а раставаць яму толькі ў сне». Пасля гэтага запісу ў агульным сшытку ў чорным пераплёце — дзённіку Юры Рабінкіна — яшчэ тры старонкі. 3 студзеня. Ледзь не апошні запіс у дзённіку. Баюся, што і запіс... і дзённік гэты не давядзецца мне скончыць, каб на апошняй старонцы напісаць слова «канец». Ужо хто-небудзь іншы запіша яго словам «смерць». А так прагна хачу жыць, верыць, адчуваць! Але... эвакуацыя будзе толькі вясною, калі пойдуць цягнікі па Паўночнай дарозе, а да вясны мне не дажыць. Я апух, кожная клетка маёй тканкі ўтрымлівае вады болып, чым трэба. Гэта азначае, што распухлі ўсе ўнутрапыя органы. Я лянуюся перамясціцца з аднаго месца на другое, ляпуюся ўстаць з крэсла, прайсціся. Але гэта ўсё з-за лішняе вады, недахопу яды. Толькі адно рэдкае, рэдкае, рэдкае... I апух. Мама і Іра парвалі са мною. Яны пакінуць мяне, у мамы ўжо цяпср стала такая нервовая сістэма, што яна гатова паклапаціцца, і тады... Як гэта ўжо бывала, яна мне кожны дзень кажа, яны з Іраю як-небудзь выберуцца адсюль, а мне не выбрацца. Які з мяне працаўпік? Які з мяне вучань? Ну папрацую я, павучуся з тыдзень, а там і працягну ногі... Няўжо ж гэта так і будзе? Смерць, смерць проста на BaBax. I падзецца ад яе пяма куды. Ісці ў балыііцу — я ўвесь абвашывеў... Што мпе рабіць, о божа? Я ж памру, памру, а так хочацца жыць, выехаць, жыць, жыць!.. Алс, можа, хоць застапецца жыць Іра. Ох, як кепска па сэрцы... Мама цяпер такая грубая, часам б’е мяпе, і лаяпку ад яе чую няспынна. Але я не крыўдую на яе за гэта, я — паразіт, што вісіць на яе і Ірынай шыі. Так, наперадзе смерць, смерць. I няма аніякай надзеі, толькі страх, што вымусіш загінуць разам з сабою і родную маці і родную сястру. 4 студзеня... А наперадзе яшчэ цэлы месяц да паляпшэння з прадуктамі і ад’ездам. Што з намі будзе да канца гэтага месяца, у якіх жабракоў мы ператворымся, калі толькі нас не вырве адгэтуль якісьці найшчаслівейшы дар фартуны, божая літасць, нябеснае выратаванне дасць нам эвакуацыю заўтра, паслязаўтра, да сярэдзіны 2-й дэкады... Толькі нейкі бог, калі такі ёсць, можа даць нам паратунак. Няхай ён выратуе нас цяпер: ніколі, ніколі не давядзецца больш мне ашукваць маці, ніколі не давядзецца ганьбіць сваё чыстае імя, яно зноў стане ў мяне свяшчэннае, о, толькі б нам была даравапа эвакуацыя, цяпер! А я клянуся сваім жыццём, што назаўсёды пакончу са сваім гнюсным падманлівым жыццём, пачну сумленнае працавітае жыццё ў якой-небудзь вёсцы, падару маме шчаслівую залатую старасць. Толькі вера ў бога, толькі вера ў тое, што ўдача не абміне заўтра мяне і нас траіх, вера на адказ Пашына ў райкоме — «ехаць»,— толькі гэта ставіць мяне на ногі. Калі б не гэта, я б загінуў. Але я хачу застацца, праўдзівей, хацеў бы, ды не магу... Толькі заўтрашні ад’езд... Я змагу адплаціць дабром у адносінах да Іры і да мамы. Божа, толькі выратуй мяне, падары мне эвакуацыю, выратуй усіх нас траіх,— і маму, і Іру, і мяне!.. 6 студзеня... Я амаль зусім не магу ні хадзіць, ні працаваць. Ледзь не поўная адсутнасць сіл. Мама таксама ледзьве ходзіць — я нават уявіць сабе гэтага не магу, як яна ходзіць. Цяпер яна часта мяне б’е, лае, крычыць, у яе бываюць бурныя нервовыя прыпадкі, яна не можа вынесці майго кепскага выгляду — выгляду слабога з-за недахопу сіл, галоднага, змучанага чалавека, які ледзь перасоўваецца з месца на месца, перашкаджае і «прыкідваецца» хворым і нямоглым. Але ж я не сімулюю сваю немач. He! Гэта не прытворства, сілы (...) з мяне выходзяць, выходзяць, плывуць... А час цягнецца, цягнецца, доўга і марудна!.. 0 божа, што са мною адбываецца? I цяпер я, я, я...» Нам лягчэй чытаць не пра самыя пакуты, а пра іх пераадоленне, у гэтым мы прызнаем сэнс — у барацьбе, якая выйграна, у гібелі, якая апраўдана. Але жыццё не заўсёды дорыць такое апраўданне. Юру яно не было дадзена. Мы нічым ііе можам памагчы яму, мы можам толькі спачуваць. I таму, што памагчы няма як, і таму, што Юра не знайшоў выйсця і нам няма за што папракнуць яго,— спачуванне і жаль яшчэ мацнейшыя. Мы сочым за яго барацьбою з уласнымі слабасцямі, за яго перамогамі, а яму кепска, вельмі кепска. Яму так неабходна, каб яго хто-небудзь пашкадаваў. Маці знервавалася канчаткова — на мяжы галоднага шаленства; Іра — знясіленае замучанае дзіця, ну, а суседзям I. няма да яго справы. Каму ж ва ўсім, ва ўсім свеце ён патрэбны, каму да яго справа? Юра ўжо і сам не верыць, што камусьці ён патрэбны вось такі — сонна-вялы ад вадзянкі, завашывелы, з усім яго «крымінальным» мінулым (употай з’едзеныя кавалачкі хлеба, лыжка кашы з каструлі Анфісы Мікалаеўны вырастаюць у яго свядомасці да ўчынкаў недаравальна цяжкіх). I гэты хлапчук усім, усяму свету (нават богу, «калі ён ёсць») абяцае шчыра, чулліва, што заўсёды будзе сумленны, добры, чулы, «сціпла жыць у вёсцы», а маці будзе мець шчаслівую спакойную старасць... Гэта не хітрасць істоты, якая гіне, каб толькі задобрыць некага (невядома каго), расчуліць, вымаліць у неба эвакуацыю, выратаваць жыццё. Ён шчыра пакутуе ўсведамленнем таго, што яго слабасць, пямогласць (а мы ўжо ведаем, што ён у гэтым сапраўды не вінаваты: мужчыны раней за жанчын спаўзалі да падобнага стану) загубіць і маці і сястрычку, і гатоў заплаціць уласным жыццём за іх выратаванне. Але ці ж віпаваты ён, што яму так хочацца жыць, жыць?.. Юра, як і ўсе яго аднагодкі, ніколі не лічыў, іпто трэба нечым даказаць, заслужыць права на высокія мары, надзею на шчаслівую, змястоўную будучыпю, а тым болыіт права на жыццё. Што можа быць натуральней за гэтае права? Мары — няхай, надзеі — добра, але каб і права на жыццё, проста жыць, трэба было даказаць, заслужыць! Але якраз такі час прыйшоў, такі момант падступіў: смерць, смерць на кожным кроку. Усё адабрана ў яго: цяпло, харчы, нават любоў маці, якая (як Юру здаецца) усё болып зжываецца са страшнаю думкаю, што калі яшчэ і можна выратаваць хоць Іру, то толькі задушыўшы ў сабе жаль да налітага вадзянкаю, знясіленага сына, які ўжо яяздольны нават выйсці, выехаць з горада, калі яны і атрымаюць дазвол на эвакуацыю... (Паўторым, што так здаецца Юру, так зафіксавапа ў яго дзённіку, а што сапраўды адчувала маці, як дазнаешся пра гэта?) На што, па каго яму, знясіленаму, абаперціся, як абмінуць смерць, вырвацца туды, дзе жыццё, дзе нейкая будучыня?.. I не неіікая, а вывераная неймавернымі пакутамі, найцяжэйшымі цярпеннямі! Гэту будучыню, сваё жыццё — калі яго падораць яму — Юра бачыць як служэнне іншым, як сумленнасць, сціпласць, д а б р ы н ю. Ён і цяпер гатовы — хоць так хочацца жыць, жыць! — ахвяраваць сабою, толькі б не перашкодзіць маці і Іры выратавацца...