Брэменскія музыкі
Браты Грым
Выдавец: Юнацтва
Памер: 302с.
Мінск 1999
Калі старая пайшла, дзяўчына устала і накіравалася да свайго любага, звалі яго Раландам, і пастукала ў яго дзверы. Выйшаў ён, а яна яму гаворыць:
— Паслухай, мілы Раланд, нам трэба хутчэй адсюль бегчы. Мачыха хацела мяне забіць, а замест мяне забіла ўласную дачку. Развіднее, яна ўбачыць, што нарабіла, і тады мы прапалі.
— Спачатку я раю табе, — сказаў Раланд, забраць у яе чарадзейную палачку, бо мы не выратуемся, калі яна кінецца нас даганяць.
Забрала дзяўчына чарадзейную палачку, потым узяла мёртвую галаву і капнула на падлогу тры кроплі крыві: адну каля ложка, другую на кухні, a трэцюю — на лесвіцы. А потым знікла са сваім любым.
Раніцою прачнулася старая ведзьма, паклікала сваю дачку, каб аддаць ёй фартух, але тая не з’явілася. Тады яна крыкнула:
— Дзе ты?
— Ды я тут, на лесвіцы, падмятаю, — адказала кропля крыві.
Выйшла старая, але на лесвіцы нікога не ўбачыла, і тады яна крыкнула яшчэ раз:
— Дзе ты?
— Ды я тут, грэюся на кухні, — адгукнулася другая кропля крыві.
Пайшла ведзьма на кухню, але і там нікога не ўбачыла. Крыкнула яна яшчэ раз:
— Дзе ты?
— Ой, ды я тут, на ложку, сплю! — адгукнулася трэцяя кропля крыві.
Увайшла старая ў пакой, наблізілася да ложка. I што ж яна ўбачыла? Сваё роднае дзіця, якое плавала ў крыві і якому сама ж галаву адсекла.
Раз’юшаная ведзьма падскочыла да акна, і паколькі бачыць магла яна далёка-далёка, то адразу заўважыла сваю падчарыцу, якая бегла са сваім мілым Раландам.
— Нічога ў вас не атрымаецца, — крыкнула ведзьма. — Як бы вы далёка не адбеглі, уцекчы ад мяне вам не ўдасца.
Сунула яна ногі ў свае сямімільныя боты, у якіх што ні крок — аж на гадзіну наперад апынешся, і ў хуткім часе нагнала абодвух. Як толькі заўважыла дзяўчына, што старая ўжо блізка, ператварыла яна з дапамогай чарадзейнай палачкі свайго любага Раланда ў возера, а сама ператварылася ў качку і паплыла на сярэдзіну гэтага возера. Спынілася ведзьма на беразе, пачала кідаць у ваду хлебныя крошкі, каб якнебудзь падманіць да сябе качку. Ды качка не паквапілася на падманку, і давялося старой вяртацца ўвечары ні з чым дамоў.
Тым часам дзяўчына прыняла разам з Раландам свой ранейшы выгляд, і пайшлі яны далей, і ішлі ўсю ноч, пакуль не развіднела. Потым ператварылася дзяўчына цудоўнай кветкай, якая раптам вырасла ў цярноўніку, а свайго Раланда ператварыла яна ў скрыпача.
Неўзабаве з’явілася ведзьма і кажа скрыпачу:
— Мілы музыкант, ці можна сарваць мне гэтую прыгожую кветку.
— Ну, зразумела, можна, — адказаў ён. — А я яшчэ табе і сыграю.
Як толькі ведзьма залезла ў зараснік калючага цярноўніка і наважылася сарваць кветку, — яна вельмі добра ведала, хто быў гэтай кветкай, — музыкант пачаў іграць, і ведзьме супроць свайго жадання давялося скакаць, бо танец быў чарадзейны. I чым хутчэй
іграў музыкант, тым усё вышэй падскоквала ў танцы старая.
Калючкі ўжо ўсю вопратку падралі на ведзьме, да крыві пакалолі яе, а музыкант усё іграў і іграў; і скакала ведзьма да таго часу, пакуль мёртвая не звалілася на зямлю.
Вось так яны нарэшце выратаваліся, і сказаў Раланд:
— А цяпер я пайду да свайго бацькі і папрашу, каб ён наладзіў нам вяселле.
— Ну а я застануся тут, — сказала дзяўчына, — буду цябе чакаць. А каб мяне ніхто не пазнаў, ператваруся ў прыдарожны слуп з чырвонага каменя.
Раланд знік, а дзяўчына стаяла чырвоным слупом каля дарогі і чакала свайго любага. Тым часам Раланд вярнуўся дамоў, але яго прывабіла другая дзяўчына, і ён забыў пра сваю любую.
Доўга-доўга стаяла бедная дзяўчына ў полі, і калі Раланд так і не вярнуўся да яе, яна засумавала, ператварылася ў кветку і падумала: «Няхай хто-небудзь наступіць на мяне і растопча...»
Але здарылася так, што на тым прыдарожным полі пасвіў сваіх авечак пастух. Ён заўважыў кветку, бо яна была вельмі прыгожая, сарваў яе, прынёс дамоў і схаваў сабе у сундучок. I з таго часу пайшлі ў доме пастуха цудадзейныя справы. Устане ён раніцою, зірне, а ўся работа ўжо зроблена: пакой падмецены, стол і лаўкі чыстыя, у печы агонь гарыць, поўнае вядро вады стаіць. А як вернецца дамоў апоўдні — і стол ужо накрыты, і посуд з рознай ежай на ім.
I ніяк не можа пастух зразумець, як гэта ўсё само сабой робіцца — у сябе ж дома ён ніколі нікога чужога не заўважаў, ды і хто б мог у маленькай хатцы схавацца? Усё гэта яму пэўна падабалася, але ж было і страшна; і тады ён накіраваўся да адной мудрай жанчыны за парадай.
Жанчына сказала:
— Тут нейкае чараўніцтва, мабыць. Ты як-небудзь на досвітку прыслухайся, ці не рухаецца што-небудзь, па хаце, а калі што заўважыш — накінь хуценька на тое самае хустку. Вось і зловіш...
Пастух так і зрабіў, як сказала яму жанчына, і на другую раніцу, толькі-толькі пачало віднець, ён убачыў: сундучок адчыніўся і з яго выйшла кветачка. Умомант падскочыў да яе пастух і накінуў белую хустку. Здарылася неверагоднае: у тую ж хвіліну перад ім вырасла цудоўная дзяўчына.
Яна расказала пастуху усё: пра тое, што была яна кветкай і ўвесь гэты час клапацілася аб яго гаспадарцы, расказала і пра свой лёс. Дзяўчына вельмі спадабалася пастуху, і ён папрасіў яе выйсці за яго замуж. Але яна адказала:
— He, я хачу застацца вернай свайму любаму, Раланду, хоць ён мяне і пакінуў.
Але яна абяцала пастуха не пакідаць і весці паранейшаму яго гаспадарку.
А якраз надышоў час вяселля Раланда. I былі па вясковай старой традыцыі запрошаны на вяселле ўсе навакольныя дзяўчаты пець у гонар жаніха і нявесты песні.
Пачула аб гэтым адданая любаму дзяўчына і так засумавала, што вось-вось сэрца разарвецца ад гора, і яна не пажадала ісці на вяселле. Але за ёю ўсё ж прыйшлі дзяўчаты і ўзялі яе з сабой.
Вось надышла яе чарга пець песню, але яна запела толькі тады, калі засталася адна, без дзяўчат. Інакш яна не магла. Як толькі пачуў яе песню Раланд, ускочыў са свайго месца і ўсклікнуў:
— Мне гэты голас знаёмы! Вось яна, мая сапраўдная нявеста, ніякай іншай я не жадаю!
I ўсё, што ён паспеў забыць, раптам зноў ажыло, вярнулася зноў у сэрца, як у родны дом.
I адсвяткавала тады адданая дзяўчына вяселле са сваім любым Раландам, зніклі яе пакуты, прыйшоў час радасці і весялосці.
ПАПЯЛУШКА
Захварэла аднойчы ў аднаго багача жонка і адчула, што канец ёй прыходзіць. Паклікала яна да сябе сваю адзіную дачку і гаворыць:
— Любае маё дзіця, будзь сціплай і ласкавай, і Бог табе заўсёды дапаможа, а я буду глядзець на цябе з неба і заўсёды буду каля цябе.
Потым закрыла яна вочы і памерла. Дзяўчынка хадзіла кожны дзень на магілу да маці і плакала, і была ціхмянай і ласкавай.
Вось надышла зіма, і снег накрыў белым саванам магілу, а калі вясной зноў засвяціла сонейка, узяў багач сабе ў жонкі другую жанчыну.
Прывяла мачаха ў дом сваіх дачок. Былі яны прыгожыя і тварам белыя, але сэрцам злосныя і жорсткія. I наступіў тады цяжкі час для беднай падчарыцы.
— Няўжо гэтая дурніца будзе сядзець у нас у пакоі? — сказала мачаха. — Хто хоча есці хлеб, няхай яго спачатку заробіць. Ану, хутчэй на кухню, будзеш гаспадыняй.
Адабралі яны ў яе прыгожае адзенне, надзелі на яе старую зрэбную кашулю і далі ёй драўляныя чаравікі.
— Паглядзіце вы на гэтую гордую прынцэсу, бачыце, як убралася ў строі, — гаварылі яны, смеючыся, і адвялі яе на кухню.
I павінна была яна там з раніцы да вечара выконваць чарнавую работу: падымацца раненька-рана, насіць ваду, паліць у печы, кухарыць і мыць. Акрамя таго, зводныя сёстры ўсяляк імкнуліся як можна мацней яе засмуціць — насміхаліся над ёю, высыпалі
rapox i сачавіцу ў попел, і ёй трэба было сядзець і выбіраць іх адтуль.
Вечарам, калі яна ад працы вельмі стамлялася, ёй даводзілася класціся спаць не ў ложак, а на падлогу, побач з печчу, на попеле. I таму, што была яна заўсёды ў попеле, у пыле і гразі, празвалі яе сёстры Папялушкай. Давялося аднойчы бацьку збірацца ехаць на кірмаш, і спытаў ён у сваіх падчарыц, што прывезці ім у падарунак.
— Прыгожыя строі, — сказала адна.
— Жэмчуг і каштоўныя камяні, — папрасіла другая.
— Ну, а ты што, Папялушка, хочаш?
— Прывязі мне, тата, галінку, што на зваротным шляху першая зачэпіць цябе за шапку.
Накупляў бацька сваім падчарыцам прыгожых сукенак, жэмчугу і самацветных каменьчыкаў, і калі вяртаўся дамоў праз лясок, галінка арэхавая сцебанула яго, ды так моцна, што і шапку ў яго з галавы збіла. Ён адламаў гэтую галінку і ўзяў яе з сабой. А дома падарыў падчарыцам тое, што яны прасілі, а Папялушцы аддаў арэхавую галінку.
Падзякавала яму Папялушка, пайшла на магілу да маці і пасадзіла там арэхавую галінку. I так моцна плакала, што слёзы ручаём цяклі з яе вачэй, і шчодра палілі гэтую галінку. Вось вырасла галінка і стала прыгожым дрэвам. Тройчы на дзень прыходзіла Папялушка да дрэва, плакала і малілася; і кожны раз прылятала да дрэва белая птушка; і, калі Папялушка загадвала якое-небудзь жаданне, птушка скідвала ёй тое, што яна прасіла.
Але вось аднойчы сталася так, што кароль наладзіў банкет, які павінен быў доўжыцца ажно тры дні, і склікаў на яго ўсіх прыгожых дзяўчат краіны, з тым, каб сын яго мог выбраць сабе жонку. Калі зводныя сёстры даведаліся, што ім таксама трэба з’явіцца на банкет, яны паклікалі Папялушку і кажуць ёй:
— Прычашы нам валасы, наваксуй туфлі і зашпілі нам засцежкі, ды як можна мацней, бо мы ідзём у каралеўскі палац на агледзіны.
Папялушка паслухалася іх, але заплакала: ёй таксама вельмі хацелася пайсці патанцаваць; яна пачала прасіцца ў мачахі, каб тая пусціла і яе.
— Ты ж, Папялушка, — сказала ёй мачаха, — уся ў попеле ды ў гразі, куды ж табе ісці на банкет! У цябе ж ні сукенкі няма, ні туфляў, а ты хочаш яшчэ танцаваць.
Перастала Папялушка яе прасіць, а мачаха ёй. і кажа:
— Вось высыпала я міску сачавіцы ў попел. Калі збярэш за дзве гадзіны, тады можаш ісці разам з сёстрамі.
Выйшла Папялушка чорным ходам у сад і сказала так:
— Вы, галубкі ручныя, вы, галубкі, птушкі паднебныя, ляціце, дапамажыце мне сабраць сачавіцу.
Лепшыя каліўцы — у гаршчок, Горшыя — у валлячок.
I прыляцелі да кухоннага акенца два белыя галубкі, а за імі і галубка, і нарэшце пазляталіся ўсе птушачкі паднебныя, селі на попел. Схілілі галубкі свае галоўкі і пачалі кляваць: тук-тук-тук-тук, а за імі і астатнія таксама: тук-тук-тук-тук, і хутка сабралі ўсе зярняткі ў місачку.
КНІГІ ОНЛАЙН
