Брыдкія аповяды
Дзмітрый Падбярэзскі
Выдавец: Каўчэг
Памер: 198с.
Мінск 2015
10
агромністай шыкоўнай арфе — іграюць для яе, той, якая зараз танчыць на балі...
Яна нацягвае лінялыя джынсы і проста на голае цела апранае стары, тоўсты швэдар. Яна перакрыжоўвае шыю шалікам і ў зношанай куртцы збягае сходамі ў краму. Яна нарадзілася дакладна ў гэты самы дзень колькі ўжо гадоў таму і хоча святкаваць тую падзею, выдатна разумеючы, што на належнае свята грошай у яе ўсё адно не хопіць. Купляе пачак пельменяў — а можа, тым вечарам тут з’явіцца муж і па завядзёнцы пачне нешта шукаць у лядоўні? Потым у падземным пераходзе прыцэньваецца да кветак і нарэшце купляе сама сабе падарунак — чырвоную ружу на доўгай галіне і хавае яе пад курткай. На вуліцы парыў ветру выдзірае з рук парасон і нясе яго проста праз дарогу, ажно пакуль не шпурляе пад колы тралейбусу. Яна падымаецца на пяты паверх пад’езду, дзе заўсёды жывуць невынішчальныя пахі. Яна кладзе ружу на ложак, дастае бутэльку не надта дарагога віна і, ламаючы пазногці, адкаркоўвае пітво. Налівае поўную гранёную шклянку і выпівае ўсё, не спыняючыся. Віно здаецца ёй залішне кіслым. Яна глядзіцца ў цмянае люстра і моўчкі віншуе сябе з днём нараджэння. Потым пачынае спяваць. Яна спявае адной ёй вядомую мелодыю, слоў якой ужо і сама не памятае. Слёзы б’юцца аб донца шклянкі з рэшткамі віна. Але ж ёй вельмі хочацца свята, і таму яна праз колькі хвілінаў пачынае чуць высокую, урачыстую музыку, а разам з тым тое, як за шыбамі ўжо грукочуць па брукаванцы колы, іржуць коні, яна бачыць, як два жоўтатварыя лёкаі адкінулі прыступкі, што вядуць у карэту, гатовыя падаць ёй руку ў любое
11
імгненне, калі толькі яна вырашыць паехаць. Карэта будзе чакаць яе столькі, колькі трэба будзе ёй.
Яна выдатна разумее: мара — гэта заўсёды самае меншае як мэта, да якой неабходна імкнуцца. Таму яна кіруецца да шафы і пачынае пераглядаць сукні. I хутка выбірае з іх адну, тую, у якой яна некалі абавязкова паедзе на баль...
5.04.2000
ЗАСТАЕЦЦА РЭЧКУ ПЕРАЕХАЦЬ...
Журналістскае апавяданне
Гадзіннік нагадваў аб пачатку пятай вечара. Менавіта таму журналіст Падбярэзскі, закінуўшы за плячо вядомую ўсім у гэтым горадзе жоўтага колеру сумку, пабег да аўтобуснага прыпынку. Каса зачынялася праз якія пяцьдзесят хвілінаў, але ганарар ён мусіў атрымаць менавіта сёння. Ён даў слова вярнуць пазычаныя грошы якраз у дзень выплаты, a зманіць даўнім сябрам было звыш ягоных правілаў.
Аўтобус — зрэшты, адзіны, які хадзіў наўпрост да Дому прэсы з ягоным запаветным акенцам касы — здавалася, чакаў толькі яго аднаго. Журналіст ускочыў на прыступку, ухапіўся за парэнчу і, аддыхваючыся (гады ўсё ж згадвалі пра сябе), задумаўся: "Значыць, так... Хачыку трэба аддаць, Майсееву... гэты можа пачакаць, Гаўрону... абавязкова! Ну, і праставіцца. Усё ж — выратавалі хлопцы, дзякуй ім".
Аўтобус крануўся, але абвестка пра наступны прыпынак не прагучала. Журналіст не звярнуў на гэта ўвагу і кінуў позірк на гадзіннік: здаецца, усё ў парадку, ён не спозніцца. I толькі тады павярнуўся
12
тварам да салону, шукаючы кампосцер. Тое, што ён убачыў, прымусіла Падбярэзскага, па меншай меры, задумацца.
Найперш звярнула на сябе ўвагу тое, што, апрача яго ды нейкага пакамечанага з выгляду мужыка, у салоне аўтобусу нікога больш не было. Па-другое, замест звыклых падрапаных, парэзаных крэслаў у салоне скрозь знаходзіліся труны. Розных памераў, рознай аздобы і выгляду, але — труны!
Тым не менш рука журналіста аўтаматычна пацягнулася з талончыкам да кампосцеру. Але ў гэты самы момант ягоны рух перапыніў мужчынскі голас:
— Кінь тое! Дарога аплачана ўжо.
Журналіст не зразумеў:
— Гэта які маршрут?
— Твой, твой, — адказаў мужчына і павярнуўся да журналіста.
Выглядаў ён сапраўды на самага звычайнага бяздомніка: зашмальцаванае паліто на ўсе сезоны, зношаныя не адным пакаленнем джынсы, такія ж самыя красоўкі. Адно, што не пасавала ягонаму выгляду, — гэта тоўсгая амбарная кніга, занадта чыстая што да ягонай знешнасьці.
— Я на цябе спецыяльна чакаў, — патлумачыў мужчына.
— Што значыць — спецыяльна? — не зразумеў журналіст, — Я, здаецца, зусім не таксі замаўляў.
— Нашае таксі прыходзіць без замовы, — адказаў мужчына. — Ведаеш, у жыцці кожнага чалавека надыходзіць час, калі ён не мусіць сам замаўляць, куды ехаць. Проста яму звыш кажуць: час збірацца ў дарогу. Настаў час кінуць усё да рэшты і выпраўляцца.
— Мне здаецца, што я не ў той аўтобус ускочыў, — прамармытаў журналіст.
13
— А іншыя на цябе сёння і не чакалі, — усміхнуўся мужчына.
Усмешка гэтая была нейкая дзіўная. Ёсць усмешкі адкрытыя, шчырыя, калі праз іх нібыта відаць усю душу чалавека. Ёсць усмешкі крывыя, быццам даніна сітуацыі, калі за той усмешкай хаваецца не прыязнь, не гатоўнасць прыйсці да згоды, а нейкія падводныя камяні. Ёсць, зрэшты, усмешкі дзяжурныя, пратакольныя, за якімі наогул нічога не хаваецца.
Мужчына ўсміхаўся так, як бацька, бывае, усміхаецца, упершыню пабачыўшы свайго першынца.
— Спыніце аўтобус, я выйду, — запатрабаваў журналіст.
— Тое немагчыма, — развёў рукамі мужчына. — Так бы мовіць — экспрэс. Адсюль — і туды. Без прыпынкаў.
Праз шыбы аўтобусу ва ўсю біла сонца, цёплае веснавое паветра залятала ў салон праз адчыненыя вокны, і журналіст раптам адчуў усю недарэчнасць сітуацыі. Ён ведаў: аўтобусы іншых маршрутаў тут сапраўды не ходзяць, ён мусіць паспець да закрыцця касы, атрымаць ганарар, вярнуць пазычанае і, у рэшце рэшт, адзначыць гэты святы для кожнага журналіста ганарарны дзень з сябрамі ў якой знаёмай кавярні. Дык чаму тады гэты мужык загадвае яму гэтак раптоўна змяніць усе планы?!
— Так, стоп! — крыкнуў журналіст. — Што такое?! Куды мы едзем?
— Якія ж вы ўсе, людзі, дзіўныя, — мужык пачухаў патыліцу. — Дзіўныя вы людзі, калі яшчэ жывыя. А як час надыходзіць — ніяк сцеміць не можаце.
— Што — сцеміць?! — зароў журналіст, як пабачыў, што аўтобус звярнуў у зусім адваротны, чым яму было патрэбна, бок.
14
— А тое, што — усё, — неяк сумна ўсміхнуўся мужчына. — Мяне, дарэчы, Харонам завуць. Але як для цябе — Хароныч.
— Я выходжу. Хопіць жартаў, — сказаў журналіст. — Во табе прабіты талон, спыняй аўтобус і — бывай здаровы.
Хароныч засмяяўся. Смех гэты быў нейкі дзіўны: сухі, патрэсканы, але неўзабаве ён замяніўся на кашаль. Аўтобус стаяў на скрыжаванні, перад ім пераходзілі дарогу людзі, пра нешта гаманілі, маладыя нават цалаваліся, міліцыянт пасярод дарогі круціў паласатай палачкай. I ўсё гэта яшчэ больш дадавала сітуацыі неверагоднасці, нерэальнасці.
— Так, — паспрабаваў супакоіць сябе журналіст. — Давай спачатку. Мне трэба ў Дом прэсы. Там я атрымаю ганарар, вярну пазыку сябрам, з якімі мы потым возьмем па якой сотцы і разыйдземся па хатах. Узрост такі, што ўжо не па дзеўках лётаць. Што мне замінае не зрабіць гэта?
— Ды вось тое, — адказаў Хароныч і расчыніў перад тварам журналіста амбарную кнігу.
— Ведаеш, я ўвогуле не самы галоўны ў нашай канторы, — растлумачыў ён. — Я толькі выконваю тое, што мне спушчана кіраўніцтвам. А на гэты дзень сярод іншага мне дадзена каманда: журналіста Падбярэзскага даставіць па месцу прызначэння. Калі — не я вызначаю. He я і вінаваты. Я толькі выконваю тое, што мне загадалі. Вось, сам зірні.
Хароныч паднёс да твару журналіста кнігу.
— Вось, бачыш, гэты дзень, спіс людзей. Вось тваё прозвішча сярод іншых. Значыць, ты мусіш ехаць не ў Дом прэсы, а са мной.
— Куды?! — крыкнуў журналіст.
— А куды яшчэ Хароныч людзей возіць? Ці не табе ведаць, журналіст?
15
Падбярэзскі ледзь паспеў учапіцца за парэнчу, каб не ўпасці. He, сто грамаў каньяку, якія ён ужо выпіў у рэдакцыі газеты, дзе пакінуў заказаны артыкул, не маглі быць нагодай для такіх вось глюкаў. Безумоўна, узрост ужо не такі маладзецкі, каб вытвараць подзвігі, але, здаецца, чорныя коткі праз вочы яшчэ не сноўдаюць, папялушкі ў ложак не цягнуць, каб такое вось бачыць, як пры жыцці.
— Дык я што — памёр? — ледзь прашаптаў журналіст.
— Амаль, — адказаў Хароныч. — Табе засталося ўсяго нічога. Ды й ложак табе ўжо падрыхтаваны.
Ён паказаў на адну з трунаў.
— Сябры твае парупіліся. Добрую замовілі. Дрэва вытрыманае, не сырое, без праблем вынесуць. Абіўка фацэтная, немалыя грошы каштуе. Падушачка вось натуральная, не паралон табе які. Цябе й пры жыцці людзі паважалі. А таму, бачыш, усё зрабілі па поўнай праграме!
— Стоп, Хароныч! — запярэчыў журналіст. — Хлопцы што, загадзя заплацілі?
— He, ты што? — адказаў мужчына. — Ты зараз знаходзішся быццам ва ўмоўным часе. Тое, што ты бачыш, — гэта нібыта праекцыя таго, што толькі неўзабаве адбудзецца. А засталося... зрэшты, не трэба табе ведаць, колькі засталося. Яно ж можа ў любы момант...
— Блін! — журналіст закруціўся па салону аўтобусу, як вугор на патэльні. — Што гэта значыць? Стоп, маўчы, мужык! А гэта значыць тое, што мае сябры, якім я сёння не змагу вярнуць пазыку, змушаныя будуць яшчэ й дадаць свае, каб мяне пахаваць?! Ну ты зусім збрэндзіў, Хароныч!
— He. Ты памыляешся. Бо са мной яшчэ пагаманіць можна. Але вось я паглядзеў бы на цябе,
16
калі б на маім месцы апынулася тая кабета, што з касой на плячы ходзіць. Зменніца мая. Што б ты ёй казаў, як бы аргументаваў?
— Ідзі ты ў сраку, — адказаў журналіст і адвярнуўся да акна.
— Ты ў мяне сёння апошні, — растлумачыў Хароныч. — Я ведаў, што фрукт ты — той яшчэ, вось і пакінуў на дэсерт. Прабач! Можа, калі б я раней прыехаў, менш бы эмоцый было.
— Я не пра эмоцыі! — адказаў журналіст. — Я — пра ўласны гонар. Ты што, сапраўды не мог загадзя папярэдзіць? Намякнуць нечым? Ды хоць бы якім сардэчным прыступам? Лядышкай з крышы? П'яным за рулём? Ну дык уяві сабе: што пра мяне цяпер будуць думаць сябры? Маўляў, зваліў у нябыт, a даўжок не вярнуў. Тым не менш я катэгарычна не хачу пайсці ў лепшы, як нехта сцвярджае, свет несумленным чалавекам. Бо гонар маю. Спярша мушу выканаць тое, што належыць, а ўжо потым — няхай гарыць мая адрына!
— Колькі я такога наслухаўся! — уздыхнуў Хароныч і зноў разгарнуў кнігу. — Вось, глядзі. Бізнесмэн. Прапаноўваў мне вялікія грошы. Калі зразумеў, што тое не жарт, прапанаваў адразу ўтрая больш. Заўваж — наяўнымі, каб толькі яшчэ тры дні яму даў, каб ён закрыў усе справы, з кампаньёнамі разлічыўся. Ну адкуль я вазьму тыя тры дні? Вось суддзя. Працаваў не па сумленню, а так, як зверху казалі. Чорны чалавек! Столькіх засудзіў за п'яны грош! Ён наогул прасіў адзін толькі дзень, каб пакаяцца, для газеты напісаць усё, як было, назваць усіх, хто яго прымушаў засуджваць ні ў чым не вінаватых. Ты думаеш, мы там — нічога не бачым, не чуем, газет вашых не чытаем, у Сеціве не корпаемся? Усё ведаем, усё мы разумеем і помнім. Таму дзе той
КНІГІ ОНЛАЙН
