Будзь воля Твая...
Ірына Жарнасек
Выдавец: Про Хрысто
Памер: 436с.
Мінск 2023
— Ойчанька! Мама памірае! На Божай пасцелі ўжо... Ойчанька! Яна так наказвала, каб перад смерцю ксяндза прывезлі. Колькі разоў ёй снілася, што над ейным ложкам схіляецца ксёндз у сутане і жагнае яе.
Айцец Антоні моўчкі падняўся, сказаў людзям, што стаялі ў чарзе да споведзі, каб пачакалі, потым гучна абвясціў усім, што вымушаны тэрмінова паехаць да хворага. Калі даставаў з табэрнакулюма Найсвяцейшы Сакрамэнт, чуў, як за ягонай спінаю апусціліся на калені людзі. Заўсёды адчуваў хваляванне ў гэткія хвіліны і, здавалася, ягонае сэрца б’ецца цяпер у адным рытме з сэрцамі гэтых людзей, што схілялі галовы перад Езусам у Найсвяцейшым Сакрамэнце, які спяшаўся цяпер да кагосьці з іхніх местачкоўцаў.
...Сухенькая бабуля з цёмнымі глыбокімі ямінамі вачэй на пажоўклым твары ляжала на шырокім драўляным ложку — ціхая, пакорлівая, гатовая прыняць Божую волю.
— Ужо не гаворыць, — шапнуў хтосьці з тых, што маліліся ў хаце.
Але бабуля, быццам пачуўшы тыя словы, павяла вачыма па хаце. Яе позірк спыніўся на айцу Антонію, і ў старэчых бясколерных вачах адбіўся раптам нейкі слабы бляск. Вусны варухнуліся, але гуку, як і раней, не было. Бабуля зрабіла высілак, зноў варухнула імі, і айцец Антоні пачуў ціхі, як шолах выпетранага лістападаўскага лісця, шэпт: «Вярнуў-ся-я». Айцец Антоні крэсліў пальцам крыжык на ейным халодным лобе, а яна апошнім намаганнем прашаптала: «Пахвалёны... Езус...» I, змогшыся
ад гэтага высілку, заплюшчыла вочы, аддаўшы канчатак гэтага старадаўняга хрысціянскага прывітання вечнасці.
Учора айцец Антоні не думаў пра тое, што магло азначаць гэтае «вярнуўся», якім яго сустрэла асвейская бабулька на сваёй Божай пасцелі. Сёння ж зразумеў: Хрыстус вярнуўся да яе, у ейную хату. Яна чакала Яго, сніла, сумавала па Ім. I прычакала. Ён прыйшоў па яе, і яна, усцешаная, ціхамірна паспяшалася Яму насустрач: блаславёныя, што ідуць на голас Божы.
Хрыстус вярнуўся. Ну так, вярнуўся! I людзі шчаслівыя. Нават калі і не ўсе ўсведамляюць гэта, усё адно — яны шчаслівыя. Але ж і ён, айцец Антоні, таксама шчаслівы, бо ён... ён таксама вярнуўся. Ён прагнуў гэтага вяртання — і вось яно адбылося. 3 далёкага і снежнага Харбіну ён вярнуўся на зямлю бацькоў. Святар, вядома, патрэбны ўсюды, дзе ёсць людзі, але ці не найбольшы ягоны абавязак несці Бога тым, з якіх ён сам быў пакліканы. I цяпер ён можа дапамагчы гэтым змучаным людзям у іхняй бядоце, несучы ім самога Бога, ён можа дапамагчы ім сустрэцца з Найвышэйшым і зрабіць так, каб гэтая сустрэча была шчасліваю. Многія з іх за той час, калі тут ішла вайна з Богам, аслеплі, аглухлі, знямелі, і ён можа дапамагчы ім зноў бачыць, чуць, займець спакой у душы. Гэта патрэбна і малому Гэньку, і ягонай сястрычцы, якая цяпер недзе сядзіць на печы, бо не мае валёнкаў, і іхняй маці, якая не можа падзяліць гэтыя валёнкі паміж сваімі дзецьмі, і гэтаму мужчыну, што павёз аплаткі для сваіх вяскоўцаў, і тэрціярцы Гэленцы, і вунь той кабеце, што кожнага дня прыходзіць у касцёл, каб памаліцца за сваіх сыноў якіх укруціла ў сваю жорсткую малатарню вайна.
— Айцец Антоні! — перапыніў ягоныя думкі ўсхваляваны голас клерыка Генрыха ад дзвярэй сакрыстыі.
На твары Генрыха нібы напісана: здарылася штосьці незвычайнае. Шпарка пайшоў у сакрыстыю і... знерухомеў на парозе. На стале — два срэбныя і два са шчодрай пазалотаю
келіхі, патэна і высокая прыгожая манстранцыя, бляск якой амаль сляпіў вочы. Маленькае яркае сонца стаяла на стале і кідала на пакалечаныя сцены сакрыстыі, на стомленыя людскія твары сваё спакойнае, упэўненае святло. А па распагоджаным, прасветленым твары сакрыстыяна Юзафа цяклі слёзы — ён прыціскаў да грудзей цёмны металічны крыж:
— Ойчанька! Мы ж яго некалі цалавалі ў часе адпустаў і вялікіх святаў! Мой Божа! Што ж за падарунак нам на свята!
Айцец Антоні беражліва ўзяў з рук Юзафа крыж і, ні слова не кажучы, пацалаваў яго. Вярнуўся! Вось і гэты крыж вярнуўся ў свой касцёл, і заўтра кожны, хто прыйдзе на Пастэрку, таксама зможа яго прывітаць.
XI
Сястра Адэля адхінула фіранку, пачала старанна хукаць на пакрытую марознай шэранню шыбіну.
— Што ты там выглядаеш? — запытала ў яе сястра Альбіна, схіленая над вышываннем. Колькі дзён таму сёстры распачалі вышываць балдахін і цяпер кожную вольную хвіліну бралі ў рукі шытво, каб зрабіць хоць бы некалькі сцяжкоў.
— Ды нібыта... прыехаў хтосьці да плябаніі, каня прывязвае... Ой, дык гэта ж айцец Антоні! — гукнула ўзрадавана.
Сястра Альбіна з недаверам узняла галаву.
— He можа быць. Ён жа ўвесь тыдзень збіраўся аб’язджаць вёскі па калядзе. Лепей паглядзі — хтосьці іншы, хіба...
У сенцах пачуўся тупат, потым дзверы расчыніліся і цераз высокі парог асцярожліва пераступіла невысокая сястра Ядвіга, несучы перад сабою бярэма дроў. 3 грукатам яна апусціла яго на падлогу каля грубкі, выпрасталася і задыхана прамовіла:
— He хачу следаваць па ўсёй хаце — прынясі мне, Адэлька, ключы. Айцец Антоні прыехаў, а ён жа перш-наперш у касцёл захоча пайсці.
— Ну во, я ж казала, — зарадавалася сястра Адэля і вокамгненна знікла ў суседнім пакоі, а сястра Альбіна адклала вышыванне і ціха прамовіла:
— Чаму ж ён прыехаў?.. Здарылася што?..
Сёстры пераглянуліся, але перамоўчалі. Яны порстка апрануліся і рушылі па вузкай сцежцы з хаты тэрціяркі Гэленкі, у якой цяпер кватаравалі, на плябанію. Працы і клопату ім хапала — і на плябаніі, і ў касцёле — толькі паспявай. Плябанія сцюдзёная, з дзіраваю, прагнілаю падлогаю: колькі яе ні грэй — усё мароз з ветрам спраўна выдзьмухаюць.
Зазвычай, калі ідзе адзін, то айцец Антоні бывае доўга ў касцёле, але сёння вярнуўся нязвыкла хутка. Зайшоў на плябанію, падаў ключы сястры Адэлі і папрасіў:
— Калі ёсць кубак цёплай гарбаты, дык выпіў бы, бо я зноў у дарогу.
Сястра Адэля здзіўлена ўзняла густыя чорныя бровы, але перамоўчала. Сястра Альбіна таксама на імгненне застыла з вілкамі ў руках, але ў наступны момант ужо моўчкі выцягвала з печы гаршчок з варывам, старанна мінаючы выбаіны на печным доле. Сёстры добра ведалі сваю справу і даўно выпрацавалі ў сабе звычку залішне не цікавіцца святарскай. Ды айцец Антоні зразумеў іхняе маўклівае пытанне — патлумачыў:
— Скажаце айцу Феліксу, што я паехаў у Дрысу.
Сястра Адэля прыкрыла даланёй рот, каб не ўскрыкнуць, а сястра Альбіна выпрасталася, памаўчала, потым павярнулася да айца Антонія, ціха прамовіла:
— А ойча ведае, што здарылася ў Дрысе?
— Там жа ксяндза арыштавалі! — не стрывала сястра Адэля.
— Ведаю, — коратка адказаў айцец Антоні.
Запала трывожнае маўчанне. На дварэ зарыпеў снег, сястра Адэля павяла плячом, зірнула скоса на вакно, потым на сясцёр.
— Конь, хіба... — ціха сказала сястра Альбіна.
Айцец Антоні правёў даланёй па твары, уздыхнуў і ўзняў вочы на сясцёр:
— Ведаю, што арыштавалі ксяндза Мечыслава... Таму і еду туды.
— Але ж... — пачала сястра Адэля і змоўкла.
— Менавіта, — усміхнуўся ксёндз Антоні — ніякіх «але». Заўтра нядзеля — парафію без святой Імшы не пакінеш.
— Небяспечна гэта, — шапнула сястра Адэля.
Айцец Антоні ўзняў на яе стомленыя вочы і сумна ўсміхнуўся:
— Вядома, небяспечна, але хіба ты, сястра, ведаеш іншае выйсце? — памаўчаў і дадаў больш цвёрда: — А дзе, скажыце, няма небяспекі? Можа, тут, у Расіцы? Ці ў Асвеі? Ці ў Зашчырыне? Замошшы? Зрэшты, у Друі таксама. Вайна, яна ўсюды вайна: сёння тут ціха, а чаго чакаць заўтра — хто ведае? Ну, што прымоўклі? Страшна? Але ж мы маем Бога! Падумайце, наколькі страшней цяпер тым, хто Яго не ведае і не спадзяецца на Яго. Ну? — усміхнуўся амаль весела. — Дасцё вы мне нарэшце кубак гарбаты ці так давядзецца ехаць?
Яны схамянуліся, атрасаючы з сябе раптоўнае страхавітае здранцвенне. Сястра Альбіна паспешліва наліла ў міску капусты, адрэзала лусту хлеба — падала на стол.
— О, тут не толькі гарбата, — удавана зарадаваўся айцец Антоні. — Добра, на дарогу, можа, не зашкодзіць і накапусціцца.
Сёстры зрэагавалі на жарт змушанымі ўсмешкамі — маўчалі. Ён таксама болын не гаварыў: моўчкі паеў, перажагнаўся, падзякаваў і толькі тады зноў узняў на іх вочы:
— Дык скажаце айцу Феліксу, што я ў Дрысе, — паўтарыў, памаўчаў яшчэ крыху і падняўся: — Бывайце здаровыя. Заставайцеся з Богам! I не вешаць мне носа! Ну?
Яны зноў адказалі яму змучанымі ўсмешкамі, у якіх застыла маўклівая трывога. Разам выйшлі на двор, дзе сястра Ядвіга страсала снег з перабіранкі, якой было за-
слана сена на санях. Айцец Антоні паблаславіў сясцёр, апрануў паверх паліто шырокую доўгую бурку, кульнуўся на сані, крануў лейцы:
— 3 Богам!
— 3 Богам, — рэхам азваліся сёстры. Яны яшчэ доўга стаялі на дварэ, праводзячы вачыма павозку, пакуль тая не схавалася за ўзгоркам.
— Трэба ісці грубку запаліць. Айцец Фелікс хутка вернецца. Каб было дзе абагрэцца, — прамовіла сястра Альбіна ціхім, бясколерным голасам, але з месца не рушыла — усё стаяла і глядзела ў той бок, дзе за пагоркам знікла павозка айца Ляшчэвіча.
— I за што немцы арыштавалі ксяндза з Дрысы? — голасна запытала раптам невядома ў каго сястра Адэля. — Ніяк не магу зразумець і змірыцца не магу. Што ён ім зрабіў? Ваяваў ён з імі? Страляў па іх? Што ён увогуле зрабіў кепскага?
Сёстры не адказалі — моўчкі рушылі на плябанію.
Тым часам айцец Ляшчэвіч таксама задаваў сабе тое ж пытанне: за што арыштаваны ксёндз Багаткевіч? Сёстры яшчэ не ведаюць, бо ён ім гэтага не сказаў, каб не сеяць большага страху, што арыштаваны не толькі ксёндз Мечыслаў з Дрысы, але і яшчэ два святары з Іказьні. Чым правініліся яны перад новай уладай, якая, як і кожная жорсткая ўлада, не церпіць іншадумства? Напэўна ж, менавіта гэтым і правініліся — іншадумствам. Мой Божа! Ды як жа мажліва згаджацца з усімі гэтымі царамі ірадамі, што змяняюць адзін другога і практыкуюцца ў здзеках над людзьмі?!
Ехаў, а перад вачыма ўсё стаяў усмешлівы, лагодны твар ксяндза Мечыслава, калі яны тыдзень таму размаўлялі з ім каля сар’еўскага касцёла. Ксёндз Мечыслаў задзіраў голаў прыкладваў да лоба далонь, выгнутую стрэшкай, і ўсё дзівіўся, не мог надзівіцца з прыгожай, велічнай святыні.
— Іншы раз нават не верыцца, што такі цуд можна зрабіць са звычайнай цэглы, той самай, з якой робяць печы.
— Ну-у, не зусім ужо й такой, — запярэчыў айцец Антоні. — Касцёлы заўсёды будавалі з найтрывалейшай цэглы.
КНІГІ ОНЛАЙН
