Будзь воля Твая...
Ірына Жарнасек
Выдавец: Про Хрысто
Памер: 436с.
Мінск 2023
Айцец Антоні кіўнуў і пайшоў да нрэзбітэрыя11. Пастаяў, аглядаючы ягоныя брудныя сцены, алтарны стол, засланы пажоўклымі газетамі, зазірнуў у сакрыстыю, з дзвярэй якой вытыркаліся нейкія дошкі. Наіўнае пытанне: «Чаму ты, Божа, дапусціў гэта?» айцец Ляшчэвіч не задаваў Бо тады трэба было б яшчэ пытацца, чаму Ён дазволіў здзек з самога сябе тады, на падворышчы баязлівага пракуратара, чаму не спапяліў тых, хто пляваў на Яго, біў нагамі і ўсцягваў на Ягоную галаву цярнёвую карону. Сцярпеў... Можа дзеля таго ўскрыку сотніка: «Гэта Сын Божы!»? Ды яшчэ дзеля таго, каб натоўп пасля ў страху прад Божым гневам біў сябе кулакамі ў грудзі і прасіў у Найвышэйшага літасці за ўчыненае. Хіба што гэты час надышоў і для такіх мясцінаў, як Расіца...
— А што, пане Зыгмунце, — павярнуўся айцец Ляшчэвіч да свайго маўклівага і трохі разгубленага спадарожніка, — знойдуцца тут лепшыя дошкі для алтара?
Твар Свідэрскага імгненна праяснеў:
— Няхай толькі ксёндз пакіруе — усё знойдзем! I ўсё зробім. Людзі ў нас ахвочыя да працы — не сумнявайцеся.
Гэлена таксама паспешліва падтакнула:
— Майстроў тут у нас хапае. — I наўпрост запытала пра галоўнае: — Ксёндз жа застанецца ў нас назаўсёды, праўда?
— Як Бог дасць, — коратка адказаў айцец Ляшчэвіч. — Сам я нічога не вырашаю, як Ён пакіруе, так і будзе.
11 Адасобленая алтарная частка ў каталіцкіх святынях (ад лац. presby terium).
Ці не з паўгадзіны айцец Ляшчэвіч паволі брыў па мястэчку, мінаў хаты, аточаныя густым частаколам, адказваў на прывітанні рэдкіх стрэчных, бачыў у іхніх позірках застылае здзіўленне, a то і штосьці падобнае да сполаху. Страх. Ен вісеў тут над усім: над гэтымі пачарнелымі хацінамі і збуцвелымі хлявамі пры іх, над рэдкімі яблынямі, над азярком, якое нібы ўбірала ў сябе той невымоўны сполах і трохі лагодзіла яго сваім блакітным спакоем. Страх, здавалася, блукаў недзе паблізу маўклівага касцёла, знявечаных муроў невялікай цэркаўкі, ён быццам заблытаўся ў нерухомых крылах высокага ветрака на ўзгорку, прытаіўся каля маўклівага шызага гмаху двухпавярховіка школы. Зрэшты, можа айцу Антонію ўсё гэта здавалася? Шмат чуў ён пра жыццё «ў саветах», пра тое, як немаведама куды знікалі тут людзі. Цэлымі сем’ямі. Часам забіралі гаспадара, а ягоная сям’я, асуджаная на бядоту, гадамі насіла кляймо ворагаў.
Людзі тут падзяляліся на тых, што знікалі немаведама куды, і на тых, якіх пакуль што не чапалі. Але чаго вартае было гэтае зацяглае чаканне чагосьці страшнага, што кожную хвіліну можа здарыцца і з табою! Гэтае чаканне было не для слабых. I слабыя не вытрымлівалі: альбо ператвараліся ў тых, што на кожным кроку гатовыя былі галёкаць «ура!», альбо зараблялі свой уласны спакой тым, што даносілі на суседа, з якім яшчэ зусім нядаўна жылі, як родныя браты. А потым... Няўжо хтосьці з іх мог
спакойна спаць потым, ведаючы, што ягоны сусед цяпер недзе сядзіць на турэмных нарах, альбо брыдзе па сібірскім снезе, альбо вязуць яго кудысьці ў нязнаную далеч? He, не мелі яны спакою. Ён, айцец Ляшчэвіч, гэта ўжо добра ведаў, бо начуты быў пра ўсё ад іх жа саміх. He жадаў памятаць размоў на споведзях, даўно ўжо выпрацаваў у сабе — не памятаць, не вяртацца да іх у сваіх думках нават на адзіноце. Таямніца споведзі вырашалася ў тую хвіліну, калі чалавек праз яго прызнаваўся перад Богам ва ўсіх правінах. I ўсё ж ён не мог забыцца на іншае адчуванне — як цяжэла часам ягоная рука, як дзервянелі вусны, калі ён удзяляў разграшэнне камусьці «з-за Дзвіны», з тых самых, хто не вытрымліваў чакання, невядомасці і «здаваў» кагосьці са сваіх, тым самым зарабляючы для сябе адтэрміноўку.
Яны здраджвалі суседу, брату, бацьку. Здраджвалі Богу... He ўсе, вядома. Былі і трывалыя, такія, як Гэлена, як Свідэрскі... Ціха й непрыкметна, але на дзіва трывала яны трымаліся Бога. Ужо таму айцу Антонію трэба быць з імі. I не толькі дзеля іх. Але і дзеля тых, хто змірыўся, што касцёл можа служыць клубам і ў ім можна пасміхацца з Пана Бога, дзеля тых, хто па дурноце сваёй танцаваў у ім ды слухаў байкі агітатараў пра шчаслівую будучыню без «перажыткаў мінулага».
He заўважыў, як апынуўся ажно на ўскрайку мястэчка. Выйшаў на праходку, каб паглядзець на тутэйшае жыццё, думаў, можа, з кім стрэчным пагамоніць, а атрымалася, што амаль нікога і не бачыў, адно перад вачыма стаяў знявечаны гмах велічнага некалі касцёла. Ён стаўся для айца Ляшчэвіча сімвалам жыцця тутэйшага люду. Веліч святыні была змязджурана. Людзям тым самым, мабыць, хацелі ўбіць у галовы, што галоўныя дзеі іхняга жыцця адбываюцца на зямлі, а таму і няварта ўзносіць пагляд сваёй душы ў неба. Зрэшты, якой душы? Па-іхняму ж, і душы ніякай няма. Людзі без душаў. Так сабе — істоты, што хочуць есці, піць,
спаць. А таму і галоўны сэнс жыцця — пад’есці, напіцца, выспацца. Божа, як гэта ўсё сумна! Як сумна і... страшна!..
Высозны стары дуб з разложыстай кронай стаяў на ўзбочыне дарогі. Падышоў бліжэй і апынуўся ў засені ягонай густой кроны. Правёў рукой па бугрыстай шэрай кары, у глыбокіх рытвінах якой бегалі руплівыя мурашы. He, не ўсё так лёгка знішчаецца. Можна здзерці вежы, зруйнаваць найпрыгажэйшую святыню, арыштаваць і замучыць у турме святара, але ўсё адно хтосьці будзе маліцца да Бога, хрысціць дзяцей з дапамогай гэткай вось ахвярнай Гэлены, хтосьці, наблізіўшыся да крэсу свайго жыцця, пакліча да сябе гэтую самую Гэлену, каб прызнацца перад ёй у сваіх грахах... Бо гэта — позірк у вечнасць, прадчуванне вечнасці. I што такое ў параўнанні з гэтым самая магутная і бязглуздая ўлада? Што такое яна перад усемагутнасцю Таго, Хто прыцягвае да сябе нябачнай, але ўсёўладнай сілай? Людзі ж... Яны часам, як гэтыя мурашы: могуць займацца толькі сваімі справамі і дбаць толькі пра тую саломіну, якую валакуць на сваіх згорбленых плячах, але іхнія шляхі прабягаюць па сцежках, якія дало ім гэтае магутнае дрэва.
«Ці ж Ён не бачыць дарог маіх, ці ж не лічыць маіх крокаў?» — узгадаліся словы біблійнага Ёва.
Бачыць, усё бачыць. I сённяшнюю дарогу, якая прывяла айца Антонія з Друі ў гэтае прыгожае, але такое сумнае мястэчка, таксама бачыць. I разумее. I, напэўна, прымае, бо яна ў імя Яго, па Кім засумаваў тутэйшы люд. Яшчэ раз, развітваючыся з магутным дрэвам, быццам дзякуючы яму за ягоную трываласць і моц, айцец Ляшчэвіч правёў даланёй па шурпатай кары, потым лёгка адштурхнуўся і пайшоў назад — у мястэчка.
Будзе шмат працы, думаў ён і ўсцешана ўсміхаўся. Ён любіў працаваць, не баяўся гэтага цяжару і заўсёды ахвотна, нават нецярпліва падстаўляў пад яго свае плечы.
Вяртаўся шпарка, быццам тая праца, патрэбная і такая важная, на якую ён ужо згадзіўся ў душы, ужо цяпер, у гэтыя хвіліны чакала яго. Але каля вялікага шэрага калгаснага хлява, які стаяў трохі воддаль ад дарогі, яго запынілі гучныя дзіцячыя галасы. 3-пад шырокіх дзвярэй, на якіх вісеў вялізны замок, адзін за адным вёртка вылазілі малыя жэўжыкі і кідаліся кожны ў свой бок. Адзін басаногі варванец у кароткіх, да калена штоніках, залапленых зялёнымі латкамі, з крыкам бег проста на айца Антонія, але за некалькі крокаў нібы спатыкнуўся — спыніўся і спадылба ўтаропіўся на незнаёмага.
— Раз, два, тры, чатыры, пяць, я ўжо іду шукаць! — данеслася з хлява, і ў той жа момант з-пад дзвярэй з’явілася калматая русявая галава, а следам за ёй жвава, па-пластунску вынырнуў хлапчук гадоў дзесяці.
— А-а, Гэнька, — загарлаў ён і застукаў кулаком па дзвярах. — Знайшо-оў цябе! — але потым, мабыць, убачыўшы айца Антонія, малы знерухомеў і ўжо больш не пабег шукаць іншых.
3-за вугла хлява, з-за вялізнага валуна, невялікага стажка саломы, з зарасніку аеру маленькай высахлай сажалкі вытыркаліся кудлатыя галовы і моўчкі ўглядаліся на незнаёмага. Айцец Антоні заўсміхаўся хлапчукам, прамовіў да таго, што быў найбліжэй да яго:
— Ну што, Гэнюсь, не паспеў схавацца? Вось і давядзецца быць шукайлам.
Малы не адказаў, стаяў усё гэтак жа, раскрыўшы рот, і не адводзіў ад айца Антонія вачэй. Раптоўную цішу парушыў той, што па грудзі стаяў у аеры і быў найдалей ад айца Антонія:
— А ты хто, цётка альбо дзядзька? — піскнуў ён і зноў прысеў у аер.
— Што-што? — не зразумеў айцец Антоні.
Але малы не азваўся з зарасніку. Затое пасмялеў хтосьці з тых, што выглядвалі з-за вугла.
— Калі ты дзядзька, то чаго ў бабскай спадніцы? — заверашчаў адзін з іх і на ўсялякі выпадак даў лататы за далейшы вугал.
Айцец Антоні нарэшце зразумеў, што малых уразіла ягоная сутана. Ён засмяяўся:
— Дык, а каму ж я буду тлумачыць, калі вы ўсе пахаваліся хто куды. Хадзіце бліжэй, калі вам цікава.
Яшчэ нейкі час стаяла нерухомая ціша, потым над аерам паказалася калматая галава. Хлапчук агледзеўся, свіснуў у два пальцы і выпрастаўся ва ўвесь рост. Малыя паволі, асцярожліва набліжаліся. Айцец Антоні падбадзёрыў іх:
— Ды не бойцеся вы — не кусаюся!
Падышлі і спыніліся за пару крокаў.
— Ну во, так і пагаманіць можна, — прамовіў айцец Антоні. — Значыць, вам цікава, чаму я так апрануты?
Той, што вылез з аеру, паскроб адной шэрай ад глею нагой аб другую, шмаргануў доўгім шырокім рукавом па носе:
— Ну, чаму?
— Таму, што я ксёндз.
— А хто гэта такі? — коратка зыркнуў на яго спадылба Гэнюсь.
— Ну-у, як вам сказаць... — паволі пачаў айцец Антоні, але яго перапыніў малы ў доўгай, да каленяў кашулі:
— Ага, сам не ведаеш!
Айцец Антоні засмяяўся:
— Ды не, хлопча, я ведаю. Але напачатку скажыце мне, ці ведаеце вы, хто самы галоўны ў гэтым свеце? I на зямлі, і на небе, і на сушы, і на моры?
Старэйшы хлапчук з густым рабаціннем на твары ступіў крок наперад, радасна выгукнуў:
— Я ведаю — Ленін!
— Шт-то? — ажно папярхнуўся айцец Антоні.
— Ленін! Ён самы галоўны, а потым — Сталін!
— А вось і не: Сталін самы галоўны, — заверашчаў малы ззаду.
Мурзатыя, перапэцканыя гразёй, што ўвачавідкі абсыхала на іх, амаль усе ў падраных кашулях і портках, яны з гонарам глядзелі, пазадзіраўшы галовы, на незнаёмага дзядзьку ў дзіўным адзенні, які, як яны здагадаліся, не ведаў ні Леніна, ні Сталіна. Айцу Антонію і сапраўды спатрэбіўся час, каб ачомацца і зноў загаварыць да гэтых мурзатых знаўцаў:
— Ды не, дзеткі, самы галоўны над цэлым светам Бог.
Малыя маўчалі.
— Чулі пра Яго?
— Чулі, чаму не, — неспадзявана голасна гукнуў Гэнька. — А толькі пра Яго няможна гаварыць.
КНІГІ ОНЛАЙН
