Будзь воля Твая...
Ірына Жарнасек
Выдавец: Про Хрысто
Памер: 436с.
Мінск 2023
Да нядаўняга балінаўскія кабеты ўсё яшчэ спадзяваліся, што агледзіцца недзе там высокае начальства, адумаецца і зразумее, што іхнія мужчыны ніколі і нікому не былі ворагамі, не жадалі і не рабілі нікому злога. Агледзіцца нарэшце тое высокае начальства і адпусціць мужоў да жанок, бацькоў да дзяцей. Ды час ішоў, а мужчыны не вярталіся. I пакрысе мізарнела надзея, а з пачаткам ваеннай завірухі яна і ўвогуле растаяла, бо калі не ўваскрэсла справядлівасць тады, то хіба ж цяпер такое магчыма?
— А мае ж вы дарагія, каб вас Бог любіў, як вы надумаліся да нас завітаць! — прыгаворвала Вэрця, Касіна маці, падліваючы сёстрам у кубкі малака, якое разам з жытнім хлебам здавалася ім цяпер найлепшым прысмакам.
Назаўтра да іх у хату пацягнуліся вяскоўцы. Кожны госць у вёсцы прыцягвае да сябе ўвагу, а тут — нейкія дзяўчаты, што збіраюцца вучыць дзяцей рэлігіі. Бясплатна, нічога не патрабуючы ўзамен...
Адразу ж пачаліся заняткі. Удзень слухачамі сясцёр была мурзатая вясковая дзятва, а ўвечары, прыпарадкаваўшыся, у хату збіраліся моладзь ды старэйшыя кабеты. Адначасна вакол былой балінаўскай капліцы, якую некалі пабудавалі паны Лапацінскія і якая спатрэбілася таксама калгасу, праўда, у якасці склада, усчаўся рух. Некалькі дзён тут кіпела праца, і з адчыненых дзвярэй клубамі курыўся пыл. Аднаго разу завітаў туды стары дзед Стасюк. Стаяў, абапёршыся на кій, дзівіўся, а потым падазваў сястру Апалонію і, кашляючы ды азіраючыся на ўсялякі выпадак на бакі, выдаў таямніцу:
— У мяне дома з гэтай капліцы ёсць схаваная скрынка — ладная такая, у якой Бог некалі быў. Як капліцу зачынялі, дык я... гэта... ціскануў яе дахаты: грэх, думаю, калі аддадзім такую рэч звадыяшам. Бог у ёй быў, у той скрынцы... Добра памятаю, як ксёндз даставаў адтуль Камунію і раздаваў нам.
— Дзядулечка! — схапіла старога за рукаў сястра Апалонія. — Ды гэта ж табэрнакулюм! Дзе ты жывеш, дзеду? Сюды яго трэба! Тут ягонае месца!
Потым хтосьці прыгадаў, што ў яго на гарышчы ляжыць крыж з капліцы, хтосьці дастаў са схованкі абразы...
А праз тыдзень, у нядзелю, сёстры падняліся на світанні і пачалі збірацца ў дарогу. На трывожнае Вэрціна пытанне адказалі, што сёння ж нядзеля, і, значыць, яны абавязкова павінны быць на святой Імшы — дык вось і выпраўляюцца ў Лявонпаль. Ну і што ж, што за ракою? He на вечарыну ж... Вэрця ўздыхнула, але перамоўчала, не папракнула сваіх кватарантак, да якіх за гэтыя дні прырасла душою, што не скончылі яны добрай справы і сыходзяць. Змучыліся... Прытаміліся... I вырашылі сысці... Бо не магла кабета даць
веры, што гэтыя дзяўчаты пойдуць у Лявонпаль толькі дзеля таго, каб памаліцца. Нядзеля, кажуць... Кожны католік, кажуць, абавязаны быць у нядзелю на святой Імшы, бо такая ёсць Божая запаведзь. Ах, мае вы дзяўчаты! Колькі нядзеляў прайшло-праляцела для балінаўцаў без святой Імшы! Сумна, кажаце? Вядома, сумна. I горка, да слёз было раней горка. А потым... Потым яны пакрысе ўжо нібыта і змірыліся, што іх абакралі, забраўшы ў іх тую прыгожую нядзелю ды ператварыўшы яе ў звычайны шэры дзень. Вядома, цяжка было напачатку прывыкнуць, што яны, калгаснікі, у нядзелю ідуць у капліцу не на малітву, а дзеля таго, каб забраць з яе хамуты, запрэгчы худых коней ды зноў, як і ў панядзелак, аўторак, сераду, як і ў кожны дзень, араць, вазіць гной, палоць буракі, жаць жыта. Старыя дзяды часта ўспаміналі, як яны раней усё паспявалі зрабіць за шэсць дзён, не замахваючыся на сёмы, які сам Бог прызначыў для сябе, бо красці ў Бога — цяжкі грэх, казалі. Вось і гэтыя дзяўчаты таксама кажуць: грэх у нядзелю працаваць. Яно ж так, усё праўда. Ці ж бы яны таксама не хацелі ў нядзелю апранацца ў святочнае, хадзіць у госці, спяваць песні, a то яшчэ лепей — у касцёл, дзе душа радуецца, спявае і адпачывае? Ці ж бы і яны не хацелі гэтак жыць? Ды ім забаранілі. Іхнюю нядзелю закрэслілі, і жытка іхняя зрабілася аднастайнай, шэрай, без светлага ў ёй вакенца. А вось дзяўчаты кажуць, што так не павінна быць, бо гэта — супраць Бога. Шмат чаго цікавага распавялі гэтыя слаўныя пабожныя дзяўчаты — шкада, што сыходзяць. Паглядзелі на іхняе жыццё-быццё ды вырашылі, відаць, пайсці адсюль туды, дзе нядзеля заўсёды была і застаецца нядзеляю.
— Увечары вернемся, — кінула паспешлівае сястра Ядвіга і выйшла ўслед за сястрой Апалоніяй за дзверы.
Вэрця не запярэчыла, але й веры не дала.
Ды якім жа было яе здзіўленне, калі адвячоркам, як сонца ўжо схілялася да лесу, пабожныя дзяўчаты зноў адкрылі веснічкі іхняга гародчыка. Босыя, з пантофлямі ў
руках, яны стомлена ўсміхаліся. Выпіўшы па кубку малака, адразу паваліліся на свае аеравыя сеннікі. I сапраўды шчаслівыя. Як жа гэта яны, такія маладыя, умеюць жыць на зямлі і адначасна быць з Богам?
— Але ж гэта не так і цяжка, — сонна тлумачыла сястра Апалонія. — Трэба толькі жыць так, як наказаў Пан Бог, а не хтосьці іншы...
Смелыя! Шчаслівыя і смелыя! Навучыце ж вы і нас быць гэткімі смелымі. I можа, тады мы таксама сумеем быць... шчаслівымі? А калі не мы, то хоць бы нашы дзеці. Але дзяўчаты кажуць, што з Богам можа быць шчаслівы і стары, і малы. I я таксама... I мае Кася, Маня, Бронюсь, Гэленка, Міколка, Паўлючок... I мой чалавек, які недзе... Ды дзе ж ён, наш бацька і гаспадар? Божа, дапамажы яму! Вярні яго ў родную хату, да дзяцей, бо язык камянее назваць іх сіротамі. Каб не туляўся ён болей па свеце, як той, хто не мае ні кала ні двара. Як жа навучыцца, Божанька, гаварыць з Табою так, каб Ты чуў маё гора-бяду? Але ж сёстры вярнуліся. Кажуць, ізноў будуць вучыць нас — і старых, і малых. Можа й навучуся...
А потым быў у Балінах сапраўдны фэст — Першая святая Камунія. I было шмат радасці, і шмат слёз, праўда, не пякучых. Айцец Лаўцэвіч, які знарок дзеля гэтай урачыстасці прыехаў у Баліны з Лявонпалю, таксама не мог стрымацца і неўпрыкмет выціраў слёзы.
Увечары таго ж дня ў Баліны з Друі прыйшла сястра Альжбета і сказала, што маці Юзэфа загадала сястры Апалоніі вярнуцца ў Друю, бо там трэба вучыць маладых дзяўчат кравецтву. Адно з галоўных правілаў законніка, як вядома, паслушэнства. Няма яго — няма і законніка. Таму ніхто не абмяркоўваў новага загаду і не бедаваў, што ўсё складваецца так, а не іначай. Сястра Ядвіга развіталася з сяброўкай, і з Балінаў у суседнія Цінкаўцы яна пайшла ўжо з сястрой Альжбетай. А праз некалькі тыдняў жыхары Цінкаўцаў таксама перажывалі гэткае ж прыгожае свята,
якое нядаўна адзвінела ў Балінах. Праўда, у Цінкаўцах сваёй капліцы няма, дык людзі на лодках пераправіліся цераз Дзвіну — у лявонпальскі касцёл.
Трохі пазней да сясцёр прыехалі яшчэ дзве законніцы з Друі — усмешлівая васямнаццацігадовая пяюха Разалія і старэйшая, больш сур езная, пра што сведчылі дзве глыбокія зморшчыны на пераноссі, сястра Марыя. Парадзіліся і вырашылі, што сястра Ядвіга з сястрой Альжбетай зноў разлучацца, каб навучыць іншых місіянерскай справе, у якой яны нібыта ўжо зразумелі такі-сякі толк. I таму ў Новікі сястра Ядвіга вырушыла ўжо з сястрой Разаліяй.
Так і пайшлі яны па гэтай недагледжанай, почасту неўзаранай ды незасеянай зямлі — ад вёскі да вёскі, ад хаты да хаты, ад хутара да хутара. Ішлі і, як руплівыя сейбіты, напачатку рыхтавалі глебу, каб потым святары маглі пасеяць на той глебе Божыя словы.
Яна была вельмі сумная, гэтая зямля, спрэс зарослая быльнягом ды пустазеллем. Сёстры ведалі: іхняе заданне — замяняць гэты сум на радасць і надзею.
VIII
— Ты любіш глядзець на аблокі? — запытала сястра Разалія ў сястры Ядвігі і, не чакаючы адказу, прызналася: — А я дык, здаецца, глядзела б і глядзела. Яны такія жывыя і розныя! Вунь там, над дубам, зусім нядаўна плыў велічэзны калматы мядзведзь, а цяпер яго ўжо не стала, але затое... Што ж гэта такое?.. Нібы галава аленя з гушчару выглядае... Паглядзі: вунь адзін рог, а ву-у-унь... другі-і... Бачыш? Ды не туды глядзіш! Ну вось, ужо й алені зніклі, — нібы пакрыўджанае дзіця, уздыхнула сястра Разалія.
Сястра Ядвіга, быццам апраўдваючыся за тое, што так і не ўбачыла ні мядзведзя, ні аленя, сказала:
— Ды не ўмею я так, як ты, усё бачыць.
Сястра Разалія засмяялася:
— А што тут умець? Глядзі і ўсё — вочы ж маеш.
— Маю, — згадзілася сястра Ядвіга, але па тым, як яна гэта вымавіла, можна было здагадацца, што размова зусім яе не займае і яна думае пра штосьці сваё.
Сястра Разалія прыціхла, лягла на спіну і, прысланіўшы далонь да лоба, працягвала глядзець увысь. Ведала, пра што думае цяпер сястра Ядвіга, што вярэдзіць яе душу. Месяц таму да іх дайшла страшная вестка пра смерць eftHaft старэйшай сястры Марыі разам з мужам і пецярыма дзецьмі. Жудасная гэта была смерць. У сваёй уласнай хаце. Немцы замкнулі іх усіх і падпалілі. Так і згарэлі, бедныя, усе — жывым полымем. Найменшанькая дачушка ляжала
ў зыбцы, астатнія ж дзеці туліліся, відаць, ад страху да мамы з татам, якія на гэты раз не маглі выратаваць іх з бяды. Такімі і знайшлі іхнія парэшткі: усе ў кучы, хто — з крыжам, хто —з абразом, хто — з ружанцам. А ад найменшай — прыгаршчы попелу. Кажуць, немцы гэтак пакаралі іх за тое, што яны нібыта прывецілі і накармілі нейкіх людзей з лесу. Кажуць, ёсць нейкія людзі са стрэльбамі ў лясах: ці то ад фронту адбіліся, ці то знарок пахаваліся ў лясы, каб немцам у ла пы не трапіць. Дык за гэтых самых лясных людзей і можна атрымаць ад нямецкае ўлады такую вось жудасную смерць. Але ж колькі немцам трэба было мець злосці, каб учыніць гэткае?! Якія там ужо сэрцы ў іхніх грудзях, калі на такое здольныя?! I за што яны маюць гэткую лютасць на нашых людзей? Жылі мы сабе, жылі, нікому сцежкі не перайшлі. Дык не, нагнала ж гэтых гергетуноў! Разбагацець захацелі за наш кошт? Баіцца іх сястра Разалія, як агню баіцца. Што іх, што бальшавікоў. Вочы б усіх не бачылі, вушы б не чулі. Ды і хто іх не баіцца? Вунь і Ядвіга... Ужо на што, здаецца, адважная, пэўная, а таксама прызнавалася, што сэрца як не выскачыла з грудзей, калі бальшавікі ўкуліліся да іх на двор у Друі. А як забілі чырвонаармейцы ойчаньку Яўгена, дык усе сёстры адно і думалі, што іх таксама тое ж самае чакае. Немцы потым дазволілі з пашанаю пахаваць ксяндза Кулешу, дык некаторыя ў Друі пачалі ўжо казаць, што гэтыя хоць і немцы, а лепшыя. Але дзе ж яны лепшыя, калі паляць жывых людзей? Бедная сястра Ядвіга: схаваецца ад старонняга вока і плача. Ды і як жа паўстрымаеш слёзы пасля такога? Сястра Разалія і паклікала яе сёння на Дзвіну, каб неяк развеяць, адарваць ад маркоты. Дзень сонечны, ясны — і самім можна абмыцца, і бялізну памыць.
КНІГІ ОНЛАЙН
