Будзь воля Твая...
Ірына Жарнасек
Выдавец: Про Хрысто
Памер: 436с.
Мінск 2023
Учора пасля Імшы ў сар’еўскім касцёле людзі абступілі айца Антонія, і высокая дзябёлая кабета з бугрыстым шрамам цераз усю шчаку, якая стаяла наперадзе, уздрыжжу заплакала:
— Ксяндзочка ж нашага, ксяндза Мечыслава, застрэлілі! Прыехаў ён, гаротнік, да нас, хацеў, каб і мы, як усе людзі, як тое даўней і ў нас было, каб і мы з Божанькам жылі. Які ж добры быў чалавек — хоць да раны прыкладзі! Ці пракляцце якое над гэтай зямлёй, што на ёй святары гінуць? Hi ў чым невінаватага-а-а... За што, каб хто сказаў?!.
— За тое, што сэрца меў залатое, — усхліпнула яшчэ адна кабета. — Вот мы і баімся, каб ойчанька Антоні нас не пакінуў. Як жа мы тады? За каго нам трымацца тады?
Што ён мог адказаць гэтым людзям? Паабяцаць, што не пакіне іх? Але чаго вартыя гэтыя абяцанкі вайной, калі кожны дзень, кожная хвіліна чалавечага жыцця — падарунак Пана Бога? Сам то ён іх не пакіне, а калі «дапамогуць»?.. Вось і сёння ў Дрысе... Што зноў спатрэбілася немцам у касцёле?
...Айцец Антоні сядзеў у канфесіянале, калі яны ўтрох, з аўтаматамі, упэўнена, нібы гаспадары па сваіх уладаннях, прайшліся па касцёле. Як на патруляванні вуліцы ці на базары. Чуў, як замёр на вуснах кабетаў малітоўны шэпт, як вываліўся ў кагосьці з рук ружанец, як у аглушальнай цішыні ўпэўнена й нахабна парыпвалі боты нямецкіх салдатаў. I потым, ужо ў часе святой Імшы, калі айцец Антоні павярнуўся ад алтара, каб удзяліць людзям святую Камунію, ён адразу ўбачыў нямецкага афіцэра ў форме СС, які стаяў пры цэнтральных дзвярах. Столькі злавеснага, недарэчнага было ў ягоным доўгім чорным скураным плашчы, у шырока расстаўленых нагах, скрыжаваных на грудзях руках, што айцец Антоні міжволі здрыгануўся. Немалога намагання
каштавала яму ніводным рухам не выдаць свайго стану. Беражліва трымаючы ў руках пушку са святой Камуніяй, а, можа, сам аберуч трымаючыся за яе, ён паволі пайшоў да тых, хто гатовы быў цяпер прыняць Цела Хрыста. Але і раздаючы святую Камунію, ён увесь час адчуваў прысутнасць таго, у чорным плашчы, чыя постаць злавесна ўзвышалася над людзьмі, што стаялі на каленях...
Святая Імша скончылася, і айцец Антоні ўзняў рукі, каб блаславіць народ... Hi салдатаў, ні афіцэра ў касцёле не было. Людзі прынялі ягонае блаславенне, апусціўшы галовы, перажагналіся, потым асцярожліва, з бояззю азіраліся на бакі. Тыя, у злавесных мундзірах, маглі б быць задаволеныя: яны пасеялі страх. Зрэшты, такога задавальнення ім хапае: усюды, дзе яны з’яўляюцца, ужо адной сваёй прысутнасцю яны сеюць страх. I нібы ў адказ на гэтае маўклівае, нямое пачуццё, што здольнае паралізаваць чалавека, адабраць ягоную волю і моц, ён адгарнуў закладзеныя ў Імшале старонкі: «Напачатку было Слова, Слова было ў Бога, і Богам было Слова. Яно было ў Бога спрадвеку. Усё праз Яго сталася, і без Яго нічога не было з таго, што сталася. У ім жыццё было, і жыццё было святым для людзей. I святло ў цемры свеціць, і цемра не агарнула яго...»
Чытаў паволі, націскаючы на кожнае слова і, можа, як ніколі раней чуў, як дапінае напісанае евангелістам да людскіх сэрцаў, як гуртуе іх каля Таго, Хто «ў цемры свеціць». Затрымалася паветра ў грудзях, балюча націснула на грудную клетку. Прыслухаўся да гэтага болю, згадзіўся з ім, прыняў яго, як выпрацавана прымаў усё, што яму пасылаў Найвышэйшы. Паволі абвёў позіркам касцёл: людзі стаялі на каленях — адны ціха шапталі малітвы, вусны другіх былі сціснутыя, нібы стрымлівалі ў сабе сваё гора-бяду. Айцец Антоні паволі апусціўся на калені перад алтаром, перавёў дыханне і заспяваў:
Sanctus Deus! Sanctus Fortis! Sanctus Immortalis, miserere nobis...
Чуў, як падхапілі людзі, і разам з імі ён зноў праспяваў тое ж, але ўжо па-беларуску:
Святы Божа! Святы Моцны! Святы Несмяротны, змілуйся над намі!
Любыя іншыя словы былі б цяпер лішнія. Кожную нядзелю пасля Імшы яны спявалі гэтую малітву, аддаючы Богу свае трывогі, трымценні сэрцаў свой страх. I ўсё ж сёння ён быў асаблівы, гэты ўмольны і адначасна велічны спеў.
Ад пажару, голаду, вайны і заразы барані нас, Божа!
Дзесьці за сценамі касцёла, упэўненыя ў сваёй праваце, хадзілі туды-сюды чужынцы, узброеныя аўтаматамі, што неслі гэтай зямлі і пажар, і голад, і вайну. Кожную хвіліну яны былі гатовыя сеяць вакол сябе смерць. I яна, выпадковая, неспадзяваная і нежаданая, магла ўжо сёння, праз некалькі хвілінаў напаткаць кожнага. Таму гэтыя людзі, што кленчылі цяпер перад алтаром Найвышэйшага, настойліва й даверліва прасілі:
Ад раптоўнай і неспадзяванай смерці сцеражы нас, Божа!
Усе яны баяліся смерці: баяліся пакінуць сіротамі сваіх дзяцей сярод гэтай разрухі, баяліся асудзіць на голад і галечу нямоглых старых, баяліся памножыць гора на зямлі. Але найбольш яны баяліся раптоўнай і неспадзяванай, якой баіцца кожны хрысціянін, бо тады ён можа адысці ў вечнасць, не паяднаўшыся з Богам. Таму і трымаліся яны цяпер так моцна касцёла, таму кожную нядзелю стаялі чэргі да канфесіяналаў, таму як сваё асабістае няшчасце перажылі смерць ксяндза Мечыслава, а потым з вялікай радасцю сустрэлі ў сваім касцёле айца Антонія, які паабяцаў кожную нядзелю прыязджаць да іх. Цяпер жа яны спалохаліся і за яго, бо страшна было застацца без надзеі на Божую падтрымку.
Мы, грэшныя, Цябе, Бога, просім, выслухай нас, Божа!
Разам з імі айцец Антоні прасіў і маліў у Бога літасці над людам, што кожную нядзелю кленчыў перад Божым алтаром у Дрысе, Сар’і, Асвеі, Зашчырыне, Расіцы... За гэтых, што адчулі ў сваім сэрцы імкненне да Бога, за тых, хто яшчэ не спазнаў гэтае радасці і, няшчасны, гаротны, не ўсведамляючы свайго няшчасця, блукаў воддаль Божага пасаду, а таксама за тых, хто не менш упарта намагаўся даказаць сваю сілу з дапамогай зброі.
Пасля агульнае малітвы яны яшчэ нейкі час размаўлялі з Панам Богам паасобку. Кожны меў што сказаць Яму, чагосьці папрасіць, за штосьці падзякаваць. Айцец Антоні дзякаваў Пану Богу за тое, што ён вось у гэтую самую хвіліну ёсць тут, у гэтым касцёле, з гэтым людам, ахопленым трывогаю і туманным прадчуваннем чагосьці кепскага. Ведаў: ён павінен быць у гэты дзень менавіта тут. Нічога не прасіў у Бога, апроч таго, каб толькі змагчы выпіць да дна прыгатаваны для яго келіх, гэтак, як выпіў яго ксёндз Мечыслаў, як зрабілі тое ягоныя таварышы, што разам з ім усклікнулі над сваёй адкрытай магілай: «Няхай жыве Хрыстус Валадар!»
...Дакрануўся да астылага кубка, узяў яго, патрымаў і зноў паставіў на месца, так і не паднёсшы да рота. Толькі б хапіла сілы!.. I, як бывае заўсёды ў гэткія хвіліны, у душы адчуў вострую патрэбу пайсці ў касцёл, укленчыць перад табэрнакулюмам, надоўга знерухомець у прысутнасці Езуса. Падняўся, гатовы ісці да Таго, Хто заўсёды чакаў яго, Хто разумеў і ўспрымаў кожны, самы найменшы зрух ягонае душы, кожнае сумненне, страх, кожную журбу. He, заўсёды, калі толькі ёсць магчымасць, трэба быць з Ім, бо свае ўласныя сілы такія крохкія і нетрывалыя!..
Раптоўна знадворку пачуліся нечыя адрывістыя галасы, і ў наступны момант хтосьці ўжо ўпэўнена й гучна залезгацеў клямкаю дзвярэй. Адразу зразумеў: ішлі тыя,
упэўненыя і нахабныя, хто дазваляе сабе не згінаць сваіх каленяў у святынях, калі іншыя кленчаць прад Найвышэйшым. Апусціўся на крэсла і, шукаючы падтрымкі, міжволі працягнуў руку да Евангелля, што ляжала на краі стала. Але адкрыць не паспеў. Дзверы імпэтна расчыніліся і, прыгнуўшы галаву, каб не ўдарыцца ў нізкі вушак, парог пераступіў той самы нямецкі афіцэр, чый позірк свідраваў сёння ў касцёле айца Антонія. Разам з ім у пакой порстка ўскочыла і маладжавая худзенькая жанчына ў чорным каракулевым футэрку і гэткім жа капялюшыку. Недзе за іхнімі спінамі, на тым баку парога — разгублены й жаласны ўсхліп гаспадыні дому пані Ванды: «Ойчанька!». Дзверы зачыніліся.
Айцец Антоні падняўся. Нейкае імгненне яны глядзелі адзін аднаму проста ў вочы, быццам намагаліся прадбачыць, што нясе кожнаму з іх гэтая сустрэча. Нарэшце крываватая ўхмылка злёгку тарганула абветраны, скуласты твар госця:
— Гюнтэр Гэкер, — назваўся ён.
«Нейкае суцэльнае гергетанне», — мільганула ў галаве айца Антонія кплівае і недарэчнае. Уголас жа ён прамовіў:
— Ксёндз Антоні Ляшчэвіч.
Насцярожаныя шэрыя вочы афіцэра звузіліся, нібы ён хацеў яшчэ пільней разгледзець суразмоўцу. Ён яшчэ крыху памарудзіў, потым зняў з галавы высокую фуражку і, паніжэўшы адразу, быццам атросшы з сябе пыхлівую параднасць, паклаў яе на стол, побач з кнігамі. Айцец Антоні моўчкі перанёс стажок кніг на процілеглы бок стала, быццам вызваляючы месца для рэчаў госця, хоць насамрэч яму было непамысна бачыць нямецкую фанабэрыстую фуражку побач з Евангеллем.
— Сядайце, калі ласка, — запрасіў айцец Антоні, адстаўляючы ад стала два крэслы і падсоўваючы іх афіцэру і жанчыне ў капялюшыку.
Афіцэр сцягнуў з рук пальчаткі, кінуў іх на стол побач з фуражкай, прайшоўся па пакоі ўзад-уперад і запыніўся
насупраць айца Антонія, спадылба ўзіраючыся на яго сваімі шэрымі вачыма з-пад амаль белых броваў. Паволі прамовіў па-нямецку:
— Прыходзіў сёння ў касцёл, але вы... былі занятыя. Я не стаў перашкаджаць весці службу. Нейкі час я буду жыць тут... — ён змоўк, і ягоныя вусны таргануліся з выразнай грэблівасцю... — у гэтым... мястэчку. Вы таксама, ведаю, тут нядаўна і таксама — часова. Так што ў нас ёсць усе падставы для знаёмства.
Усё гэта ён сказаў, гледзячы ў вочы айцу Антонію. Счакаўшы, кінуў нецярплівы позірк на жанчыну. Тая адразу ж пачала перакладаць на расейскую мову, але Айцец Антоні спыніў яе ўзмахам рукі, падзякаваў за паслугу і патлумачыў што добра разумее па-нямецку без перакладчыка. Вочы афіцэра шырока расплюшчыліся, бровы ўзляцелі ўгору — не хаваючы свайго здзіўлення, ён углядаўся на айца Антонія.
— He часта сустрэнеш у гэтай краіне чалавека, які валодае нямецкай мовай, — прамовіў ён, і ягоныя вусны зноў таргануліся.
Айцец Антоні на гэта адно ўсміхнуўся, развёў рукамі — нібы прабачаўся за свае неспадзяваныя для госця веды.
— Альбо вы не адсюль? — дапытваўся афіцэр.
— He, я мясцовы.
— О-о-о! — адно і прамовіў афіцэр, і яны зноў нейкі час глядзелі адзін аднаму ў вочы. Потым госць рэзка павярнуўся да перакладчыцы, якая чамусьці трымалася аберуч за капялюшык, быццам яго мог падхапіць вецер альбо злодзей.
КНІГІ ОНЛАЙН
