Будзь воля Твая...
Ірына Жарнасек
Выдавец: Про Хрысто
Памер: 436с.
Мінск 2023
Айцец Антоні ўзняў голаў і, змагаючы гаркоту, якая перацінала горла, замест адказу таксама запытаў:
— Гэта кепска? Любіць сваю радзіму — злачынства?
Гэкераў твар перакасіла грымаса, і айцец Антоні зразумеў, што пераступіў мяжу дазволенага, але не шкадаваў, мабыць, таму, што за хвіліну да гэтага ён так выразна ўбачыў перад сабою ясныя, добрыя вочы ксяндза Мечыслава. Гэкер авалодаў сабой, ягоны твар зноў зрабіўся непранікнёны,
з адценнем пыхлівай грэблівасці, якая для яго, мабыць, была выратавальнаю.
— Любіць радзіму — прамовіў ён, злёгку адкінуўшы назад галаву, — вядома, можна, але вайна дыктуе свае законы і непадпарадкаванне ім можа прынесці сумныя вынікі. Менавіта гэтая і хацеў сказаць вам, шаноўны пастар. Вайна не церпіць, калі яе ўспрымаюць не надта сур’ёзна.
— Але чалавек не можа мяняць сваю сутнасць у залежнасці ад абставінаў, нават калі іх дыктуе вайна.
— Можа — не можа, — раздражнёна прамовіў Гэкер, — аднак жа так ёсць. У болыпасці.
Айцец Антоні правёў рукой па твары — яго пачынаў стамляць гэты самаўпэўнены гітлеравец, якому так хацелася іграць ролю нейкага інтэлектуала на вайне. Але ён не быў акцёрам і таму стамляў.
— Магчыма, так ёсць. I ўсё ж дазволю сабе нагадаць вам, што апошнімі словамі святароў, якіх нядаўна расстралялі ў Беразвеччы, былі: «Няхай жыве Хрыстус Валадар!»
Гэкер падняўся, узяў са стала пісталет, паклаў яго ў кішэню плашча:
— Прыгожа. Але іх ужо няма. Вось гэта і ёсць жорсткі закон вайны, і толькі наіўны чалавек альбо дурань не жадае лічыцца з ім.
Айцец Антоні таксама падняўся ўслед за госцем, глуха, але пераканана прамовіў:
— Дазволю сабе запярэчыць — вы памыляецеся. Вы памыляецеся, — паўтарыў холадна й важка. — Яны ёсць. He тут, не сярод гора і слёз вайны, але ёсць там, дзе ўжо няма ні гора, ні слёз, ні... забойстваў. Яны ёсць. Гэтак жа, як заўсёды ёсць Той, чыё імя было на іхніх перадсмяротных вуснах. I гэта — жыццё, тое, якому не страшныя ні пісталеты, ні аўтаматы.
— О, вы загаварылі са мною як святар з вернікам, — паспрабаваў пажартаваць Гэкер.
— He, — запярэчыў зноў айцец Антоні, — не, проста як чалавек з чалавекам, — і ўсміхнуўся. — Звычайная рэч паміж людзьмі, пакуль ім дазваляецца яшчэ пажыць на гэтай зямлі.
Нацягваючы на рукі пальчаткі, Гэкер спадылба зірнуў на айца Антонія, хоць і нервова, але ўсё ж пастараўся ўсміхнуцца:
— А ведаеце, я нават трохі вам зайздрошчу — вам будзе лёгка паміраць з такой верай. I ўсё ж — не прыспешвайце гэтай гадзіны, пастар...
XVII
Стася ледзьве паспявала за Васілём, ды й, напэўна, засталася б далёка ззаду, калі б ён не трымаў за руку. Але ён моцна трымаў яе, і яны ішлі-спяшаліся па цёмнай, гразкай вуліцы — у касцёл.
«Ну, вось жа надумаўся!» — шчасліва й радасна думала Стася, і яе сэрца часта тахкала ў грудзёх у такт іхняй паспешлівай хадзе. Надумаўся і прыйшоў сёння, як звечарэла, да іхняе хаты. На гэты раз не прасіў Хведзьку, але сам дапільнаваў, і калі яна пайшла па сена карове ў адрыну, ступіў напярэймы, адарваўшыся ад чорнай сцяны — загарадзіў дарогу...
Маці і раз, і другі выходзіла на ганак, прыслухоўвалася, ціха клікала дачку і, уздыхнуўшы, вярталася ў хату, а яны ўсё стаялі, зліўшыся ў цемры са сцяною адрыны, і, шчаслівыя, шапталіся.
— Але ж надумаўся, — усё паўтарала Стася, дарэмна намагаючыся вызваліць свае слабыя рукі з ягоных дужых. — Хто ж гэта бярэ шлюб уначы? He падрыхтаваліся, не прыбраліся — як вару схапіўшы.
— Няхай сабе і як вару, — горача шаптаў сваё Васіль. — А толькі не дзеці мы ўжо з табой — колькі будзем у заляцанкі гуляць? Я хачу ведаць, што ў мяне ёсць жонка, сям’я — тады і памерці, калі што, не страшна.
Заціснула даланёй яму рот:
— Сціхні пра смерць.
А ён адняў ад рота ейную вузкую, лёгкую руку і пацалаваў:
— Пайшлі, скажам маці.
I яна раптам слухмяна пайшла разам з ім у хату, зусім не чуючы, як у хляве сумна ўздыхала карова, што так і не дачакалася сёння вечаровай порцыі сена.
Маці плакала. Як плача кожная маці, выпраўляючы дачку замуж. Толькі Матруна плакала яшчэ і па сваім мужу Адасю, чые сляды згубіліся на вайне, плакала па сыну Эдзьку, які вядома дзе, але лепш бы і не ведаць гэтага, плакала па меншаму Хведзьку, які ўчора ссінячыў свайго сябрука Ромку за тое, што той абазваў Хведзьку паліцайчыкам. А тут во і дачка замуж надумалася — уначы, бездаражжу. Стася закруціла вакол шыі квяцістую, з доўгімі фрэнзлямі хустку, падышла да маці, абняла яе:
— Блаславі, мама.
— А Божа ж мой, Божа, — адно ўздыхнула старая Матруна, выцерла хвартухом твар, дастала з бажніцы крыжык, павярнулася да маладых і заплакала ўздрыжжу:
— Станьце, дзеці, на калені.
Яны абое апусціліся перад ёй на калені, а яна раптам замест урачыстых слоў блаславення закрычала на Васіля:
— Хоць бы ты сваю дубальтоўку адкінуў, жаніх!
I неспадзявана ўсе яны — Стася з Васілём на каленях, Матруна з крыжам у руках і Хведзька, які, адкрыўшы рот, ва ўсе вочы глядзеў на тое, што дзеелася ў хаце — засмяяліся. Расчырванелы Васіль сцягнуў з пляча стрэльбу, паклаў яе побач з сабою на падлогу. Матруна ўзняла над іхнімі галовамі крыж:
— Няхай вас бласлаўляе Усемагутны Бог, Айцец і Сын, і Дух Святы.
— Амэн, — скончылі яны і па чарзе пацалавалі крыж, потым — матчыну руку.
I вось цяпер подбегам — толькі гразь разляталася на бакі з-пад ботаў, яны спяшаліся ў касцёл. Недзе там іх
чакаў Грышка Самусь, разам з якім Васіль прыйшоў з атраду. Грышка павінен быў схадзіць да ксяндза і папярэдзіць, што зараз прыйдуць маладыя. Ксяндза то яны ўвогуле папярэдзілі яшчэ заўчора, дапільнаваўшы яго па дарозе з Асвеі, і папрасілі сёння прыехаць у Расіцу, удзяліць шлюб. Ну, а калі ў яго раптам якая мітрэнга і ён не прыехаў, то што ж — няхай тады ўжо моліцца польскі ксёндз, які цяпер тут ёсць. Цяжка з ім размаўляць, слаба што зразумееш, як будзе маліцца, ну але калі іншага выйсця няма, то няхай сабе ўжо моліцца ён. Усё гэта разважыў за іх дваіх Васіль і цяпер упэўнена, як і належыць галаве сям’і, шыбаваў па вечаровай Расіцы, каб вырашыць нарэшце гэтую справу, якая шмат начэй муляла яму, адбіраючы і без таго нетрывалы партызанскі сон. Вырашыць — і будзе ведаць, што ўсё ў яго як у людзей, як і павінна быць у ягоныя дваццаць пяць гадоў.
— Васіль! — Стася раптоўна ірванула руку з ягонай і, задыханая, спынілася, як укапаная. — Пачакай, Васіль! А як жа... з Эдзькам нашым?.. Ты так і будзеш на яго ваўком касавурыцца? Але ж я... Што ж мне тады...
— Потым пагамонім, пайшлі, — спрабаваў зноў схапіць Стасю Васіль, але яна сашчапіла рукі ў замок за спінаю.
— He пайду, пакуль не скажаш. Ён мой брат, ая... — ейны голас задрыжэў, — не магу стаць жонкаю ягонага ворага!
Васіль пераступіў з нагі на нагу, паспрабаваў суцешыць Стасю:
— Ды хто яго... Пабачым, які ён там вораг — мы ж з ім некалі на касьбе пракос у пракос гналі разам. He мог жа чалавек гэтак скора дашчэнту спаскудзіцца.
— Калі гэта было! — усхліпнула Стася. — А цяпер... Ты сам казаў: «Сустрэну — не пашкадую». Дык кажы мне цяпер, во тут, адразу, — ейны голас зазвінеў, — будзеш яму помсціць ці не?
На панадворку Загорскіх, насупраць хаты якіх яны стаялі, забрахаў сабака. Васіль тузануў Стасю за рукаво:
— Цішэйты! Пайшлі! Потым разбярэмся.
Але тая стаяла на сваім, адно што перайшла на шэпт:
— Мне тваё «потым», як жыдоўскае «пачакай». Цяпер трэба ведаць.
— Але ж і характарок Бог табе даў!
Стася схіліла на бок галаву, насмешліва прамовіла:
— А ты як думаў! Каб толькі твайго слова слухалася, а маё каб нічога не было вартае? Ды не, так не будзе.
Васіль крутнуў галавой, ціха засмяяўся, ступіў крок да яе, прытуліў да грудзей. Яна прыціхла, дакрануўшыся шчакой да вільготнай шурпатай паддзёўкі.
— Чаму ў нас усё так не па-людску? — шапнула. — Чаму нас усіх так параскідала на бакі — не сабраць?
— Пачакай... Пачакай трохі. I мы зажывем як людзі. He можа быць, каб паскудства бясконца ў нас верхаводзіла. А з Эдзькам вашым... Ну, не чапай ты пакуль гэтага! Гаварыў я з ксяндзом Антоніем. Кажа: «Не спяшайся судзіць, Богу аддай суд».
Стася імкліва адарвала галаву ад Васілёвых грудзей, ухапілася рукамі за каўнер ягонай паддзёўкі, злёгку трасянула яго:
— Вось і я кажу — не спяшайся. He сам ён пайшоў! Забралі яго. А куды яму было падзецца? Спадзяваўся, што, можа, як выкруціцца, можа, што зменіцца, ды яно во не мяняецца, а ўсё болып і болып у дрыгву зацягвае. Цяпер каб і ўцячы яму з той паліцыі — дык куды падацца? Вы ж не прымеце! А каб і прынялі — не забыліся б, ведаю я вас, з дубальтоўкамі гэтымі!
— Згарэлі б яны, усе гэтыя дубальтоўкі, ясным полымем! — прашаптаў Васіль і пацалаваў Стасю ў абедзве мокрыя ад слёз шчакі.
Яны прыціхлі, услухоўваючыся ў начную цемру, якую толькі зрэдку парушалі асобныя палахлівыя гукі начы. Сярод гэтай насцярожанай, спадманлівай цішы стук іхніх закаханых сэрцаў, напэўна, мог бы прынесці такую
патрэбную раўнавагу і суладнасць у разварушаны свет. Але ноч паглынала іхняе каханне, змешвала яго са сваёй цемрай.
— Пойдзем. Нас жа ксёндз чакае, — шапнуў Васіль. Ён уладна ўзяў Стасю за руку і павёў далей.
...Здавалася, яны вельмі доўга ішлі, пабраўшыся за рукі, па вялікім, цёмным і гулкім касцёле. Потым, як у сне, абое кленчылі на халоднай падлозе перад алтаром і не бачылі яго, бо адзіная маленькая свечка давала вельмі слабое святло. Вайна патрабавала цемры нават для шлюбу. А Стася нават і радая была, што так цёмна ў касцёле, бо ніхто не бачыць ейных слёз. He бачыў, але сэрцам чуў іх Васіль, і пакуль айцец Антоні разам з айцом Феліксам прыносілі з сакрыстыі патрэбныя кнігі, пра штосьці ціха перамаўляліся, Васіль, стоячы на каленях, думаў пра тое, што ён зробіць усё магчымае, каб Стася была шчасліваю, каб не плакала яна болып гэтак горка з-за іх, бесталковых мужыкоў. А ён то ўжо яе не пакрыўдзіць. Бо не змог жа адмовіцца ад яе тады, калі на камсамольскім сходзе яе выключылі з камсамолу як дачку «ворага народа». Васіль ажно перацепнуў плячыма, узгадаўшы той крыклівы сход, на якім ён упершыню ўбачыў, як па скамянелым і пашарэлым, але і тады прыгожым Стасіным твары каціліся слёзы. Але ж... Але ж той сход быў... тут, у касцёле! Вунь там, у бочнай наве, дзе цяпер вісіць абраз Маці Божай, і быў той сход... Васіль зірнуў на Стасю. Яна, моцна сціснуўшы вусны, сашчапіўшы на грудзях рукі, узіралася некуды ў цемру перад сабою. Здалося, яна таксама прыгадала цяпер той сход і, магчыма, просіць Бога, каб не давялося ёй больш зведаць нічога падобнага. Якое шчасце, што ёсць гэты касцёл, дзе яна знайшла суцяшэнне для сваёй змучанай душы! Дзіўна ўсё на свеце! Калі б яму, камсамольцу, сказаў хто тады, што ён не толькі не будзе сумаваць, што не паказваюць тут больш кіно, але яшчэ і цешыцца з гэтага, ці ж бы паверыў? Цяпер ужо чамусьці не хацелася нічога трымаць у памяці з таго, што было тут раней. Цяпер
КНІГІ ОНЛАЙН
