Будзь воля Твая...
Ірына Жарнасек
Выдавец: Про Хрысто
Памер: 436с.
Мінск 2023
радню. Чаго-чаго, а гэтага айцец Юры наслухаўся за свой страшэнна доўгі шлях.
...Дарога заўсёды стаяла ўваччу — варта толькі самжыць павекі. Яна часта снілася яму, гэтая бясконца доўгая дарога: сніліся шырокія бальшакі, брукаваныя гасцінцы, лясныя іглістыя сцежкі, балоцістыя каляіны. Ужо й не мог даць веры, што некалі яна скончыцца і, прачнуўшыся пасля трывожнага сну, не трэба будзе звыкла намацваць каля сябе свой пляцак, каб закінуць яго за плечы ды зноў выправіцца ў дарогу.
Ён ведаў, як даймае чалавека голад і завалодвае ягонымі думкамі, уладна адсоўвае ўсё іншае ўбок. Ведаў, якім пранізліва-сцюдзёным можа быць нават летні дождж. Ен напоўніцу адчуў на сабе, што такое людскі недавер, навучыўся і сам не верыць кожнаму пачутаму слову, нават тады, калі яго вымаўлялі прыязна.
Дарога навучыла яго шмат чаму. Але яна ж надала і адвагі, і ён, айцец Юры Кашыра, сёння, на пачатку ліпеня тысяча дзевяцьсот сорак другога года, седзячы на хутары бабы Альбіны за нейкі дзясятак кіламетраў ад Мёраў, вельмі шмат чым адрозніваўся ад айца Кашыры, які ў верасні трыццаць дзявятага бясконца доўгімі вераснёўскімі начамі ляжаў у адзенні на ложку, каб магчы ў любую хвіліну падхапіцца і бегчы кудысьці, шукаць паратунак. Тыя трывожныя ночы былі ў Расне, дзе ён служыў пробашчам пасля таго, як яго разам з ягонымі братамі марыянамі выселілі з Друі за... За што? За тое, што яны моцна любілі сваю Друю, мабыць, задужа моцна. I задужа любілі Беларусь, калі маліліся за тое, каб яна была Беларуссю, а не «ўсходнімі крэсамі». I задужа хацелі быць самі сабой. Што яны яшчэ рабілі зашмат? Хацелі, каб людзі чулі сябе трывала на сваёй зямлі. За гэта маліліся, гэтаму служылі, дзеля гэтага гатовыя былі працаваць удзень і ўначы. I ўсяго гэтага аказалася зашмат, прынамсі для таго, каб ім спакойна служыць Богу ў сваім кляштары.
3 Друі ў трыццаць восьмым іх высялялі палякі. А вераснёўскімі начамі ў Расне ён баяўся ўжо не палякаў, але бальшавікоў з іх катэгарычнасцю і самаўпэўненасцю ў сваёй праваце адно таму, што іх было болын. Іх было больш за тых, хто думаў не так, як яны. I ў іх была зброя. I не было Бога ў душы. 3 дня на дзень, з ночы на ноч яны маглі заявіцца да яго як да свайго ворага і тады... Што чакае яго тады?
Ен прыслухоўваўся да кожнага гуку, і ад натужлівага ўслухоўвання ў ноч пачынала кружыцца галава. Імкнуўся думаць пра штосьці прыемнае. I тады з невядома якой далечы выплывалі твары ягоных аднакурснікаў, гулкія калідоры і прасторныя аўдыторыі Анджэлікума1, прыгадваліся апранутыя ў камень вуліцы Рыма, ягоныя велічныя святыні... Але гэтае падарожжа ў мінулае было вельмі кароткае і нетрывалае — прыемныя ўспаміны раптоўна перапыняліся, як толькі за вакном чуўся які-небудзь рух. I ён зноў чуў тады, як трывожна пачынала тахкаць сэрца, а да скроняў прылівала растрывожаная кроў.
Баяўся рэчаіснасці. Баяўся, бо раней шмат чытаў у газетах пра тое, як раз’юшыўся шатан у бальшавіцкай Расеі, як ягонымі ахвярамі станавіліся тысячы людзей, знікаючы ў страшных лагерах. I святары зусім не былі выключэннем, наадварот, яны былі, бадай што, першымі ў чарзе на выгнанне. Чалавечае жыццё завісала там на валаску, і любая выпадковасць магла той валасок перарваць. Вельмі рэальна, востра адчуў гэта на сабе, калі ў кляштар у Расне заявіліся двое ў скуранках і, пакапаўшыся ў сваіх паперах, абвясцілі, што кляштара і ўсёй ягонай вялікай, дагледжанай гаспадаркі больш не існуе. Замест гэтага тут будзе калгас. Назаўтра з вакна свайго пакоя ён глядзеў, як з кляштарнага двара выязджалі гружаныя падводы, запрэжаныя іхнімі ж коньмі. Глядзеў, маўчаў і... не вытрываў — на досвітку аднаго дня выйшаў з сакрыстыі, апрануты па-свецку, каб не прыцягнуць да сябе лішняе ўвагі, і пайшоў
1 Папскі ўніверсітэт у Рыме.
у кірунку на захад. Дзе-небудзь ёсць жа мяжа гэтай нялюдскасці, і, можа, яму пашчасціць перайсці яе, каб трапіць туды, дзе чалавек хоць што-небудзь ды значыць? Яму пашчасціла. Перабіраючы пацерынкі ружанца, паўтараючы і паўтараючы бясконцае «Вітай, Марыя...», ён ступіў на кляштарную зямлю Скурца і адчуў, як радасна ўздрыгнула сэрца, бо тут пакуль што не пагражалі зрабіць калгас. Тут быў кляштар з ягонымі доўгімі калідорамі, невялічкімі келлямі, капліцай, дзе сустрэў яго абраз Маці Божай, якая спяшаецца на дапамогу святой Альжбеце. «Прыдзі, падкажы, Матачка Божая, як жыць далей», — папрасіў у Яе падтрымкі. Пражыў у кляштары два тыдні і... зноў пачаў збірацца ў дарогу, бо ўбачыў, як лічылі тут кожную лусту хлеба, кожны фунт зерня. Быць у братоў на «ласкавым хлебе»? He! На гэты раз ён пайшоў у Вільню.
Вільня прывабіла сваёй свабодай, але нядоўга давялося цешыцца ёю — сюды таксама прыйшлі бальшавікі. Ён пасяліўся на Кальварыі Жмудзкай, цьмяна спадзеючыся, што, можа, там законнікаў не зачэпяць. Зачапілі. I зноў быў «ласкавы хлеб». I зноў былі чужыя хаты, чыесьці адрыны, гарышчы, якія давалі яму, беспрытульнаму, часовы, такі нетрывалы прыстанак. Да таго часу, пакуль ён не зразумеў, што болей так жыць проста не зможа. I калі зразумеў гэта — яму палягчэла. Ведаў: цяпер трэба толькі дайсці да Друі, а там... Няхай дзеецца Божая воля! Калі суджана памерці, загінуць — ну, што ж!.. Але — там, у Друі, адкуль выйшаў у свет. He цешыў сябе надзеяй, што знойдзе для сябе палёгку. Наадварот, сэрца падказвала, што быць пераследаваным на зямлі, якая дала табе жыццё, яшчэ больш крыўдна і балюча. Але ён верыў у сэнс ахвяры. I калі Бог захоча ад яго ахвяры, то няхай Ён прыме яе на Беларусі, там, дзе дазволіў яму нарадзіцца на гэты пакутлівы, страшны свет.
Цяпер да Друі заставалася пару начэй хады, яшчэ менш — да Александроўшчыны, у якой ён нарадзіўся. Ды толькі даўно не было на свеце тых, хто выйшаў бы там яго
сустракаць. Друя... Ягоны кляштар. Ягоны дом. Дом, з якога ён быў гнаны чатыры гады таму. Хто мог тады заступіцца за яго, за айца Казіміра, айца Віталіса, айца Язэпа2, якіх таксама выганялі з Друі? Тыя, хто мог бы гэта зрабіць, самі былі далёка. He было побач ні айца Андрэя, ні айца Фабіяна, ні айца Язэпа3. Ды й самім ім было нялёгка, бо і самі яны былі, як тыя восеньскія лісты, адарваныя ад свайго дрэва і закінутыя няветлым ветрам палітыкі ў заснежаныя далі чужое зямлі. Там іхняя беларускасць нікому не перашкаджала, нікому не муляла вочы. Сніце сабе, айцы, свае беларускія сны сярод анёлаў Далёкага Усходу! Ці прысніцца вам, што вашы браты ў Друі таксама ўжо гнаныя? Ім далі месяц на тое, каб яны выехалі з Друі, а не — вывезуць сілком. Вырашылі: няхай лепш вывозяць. I... вывезлі. Як злачынцаў. Як ворагаў. Як не патрэбных Друі.
Гэта была рана, якая, напэўна, крывавіла б яшчэ і цяпер, калі б не вайна, што прымусіла забыцца на шмат якія ранейшыя непамыслоты і крыўды. Навокал было столькі гора й бедаў, што думаць пра свае ранейшыя болькі было б раскошай. 3 трывожным заміраннем сэрца ён зноў ішоў у Друю, ён вяртаўся ў яе і аднаго прасіў у Бога: каб ягоныя такія доўгія дарогі нарэшце скончыліся. Ён ішоў у Друю і не хацеў думаць пра тое, хто спаткае яго там, што ён там убачыць. Проста ведаў: ён павінен быць там і... няхай дзеецца Божая воля!..
— А-вой, чалавек, але ты й праўда нейкі дзіўны, — баба Альбіна выцірала спатнелы лоб, стоячы над ім. — Можа, да зямлі прырос? Адыходзіла — ты сядзеў на гэтым месцы, прыйшла — таксама сядзіш. Я ж паўсвету ўжо аблётала.
2 Айцы марыяне Казімір Смулька, Віталіс Хамёнак, Язэп Дашута.
3 Айцы марыяне Андрэй Цікота, Фабіян Абрантовіч, Язэп Германовіч.
— Добрыя маеш крылы, — усміхнуўся айцец Юры.
— Ну-у, пакуль што носяць, — засмяялася баба Альбіна. — Але ж ты дзіўны — столькі на адным месцы праседзець! Сказала табе хату пільнаваць, а ты сядзіш сабе ды на кучы попелу варажбу варожыш. За гэты час можна было ўсё чысценька з хаты разнесці.
Айцец Юры нявесела ўсміхнуўся:
— Слабы з мяне вартаўнік, калі не надта хочацца, каб і самога бачылі.
Баба Альбіна прымружылася, уважліва паглядзела на яго, уздыхнула:
— Ну, гэтак жа: людзі цяпер адзін аднаго баяцца, сусед суседу перастаў верыць.
Столькі шчырага ды горкага было ў ейных словах, што айца Юрыя неспадзявана таксама пацягнула на шчырасць, мабыць, таму, што да гаркаты абрыдла сачыць за кожным сваім словам ды прыслухоўвацца, узважваць кожнае слова сваіх суразмоўцаў.
— У царкву ў Мёры ходзіш, бабуля? — папытаў.
— Далёка ўжо зрабіліся тыя Мёры ад мяне. Падумаўшы, дык што там — восем кіламетраў, але і яны падаўжэлі. Толькі ж я не ў царкву, а ў касцёл хаджу, калі толькі ногі носяць.
— Каталічка? — папярхнуўся айцец Юры. — Дык а ў цябе ж іконы ў хаце, ахінёныя ручніком.
— Даўся табе той ручнік, — прабурчэла баба Альбіна. — Як Юзэфа ўсё адно. Тая тэж: нашто ручнік на кут павешала? А ў мяне мужык да жаніцьбы быў праваслаўны, ну я разам і павешала «Міколу Угодніка» і «Сэрца Езуса» з «Сэрцам Марыі». А яшчэ там Агата ёсць, я бежмаваная на Агату. Некалі несла яе ажно з Вострай Брамы. Во ажно куды я лётала, як была маладая! Ці ж вы, цяперашнія маладыя, столькі сілы маеце?
Айцец Юры засмяяўся, крутнуў галавой: канешне ж, не маем! Мог бы сказаць, што і сам ён ідзе адтуль, з Вострай
Брамы, ды штосьці стрымала, а баба Альбіна падперла кулаком шчаку, схіліла на бок галаву і павольна прамовіла:
— I сам ты, не глядзі, што малады, а кавалак хлеба ў рот не пакладзеш, не перажагнаўшыся. Толькі не прыкмеціла, як жагнаешся: як я, ці так, як мой мужык даўней?
Айцец Юры падняўся і абняў бабу Альбіну:
— Аднолькава мы жагнаемся, аднолькава, — памаўчаў і неспадзявана для самога сябе прызнаўся: — Ксёндз я, бабуля.
Тая адступіла крок, недаверліва змерыла яго позіркам:
— Маніш... пэўна...
— Ну, дык што, можаш праверыць, — засмяяўся айцец Юры. — Пойдзем у хату ды памолімся разам Ружанец за тое, каб Пан Бог апекаваўся тваёй сям’ёй і... маёй дарогай.
— Ксё-ёндз... — вымавіла нараспеў баба Альбіна. — А-во-о-ой! А я ж цябе, ойчанька, — адным бацвіннем... Аво-о-ой... Усё папросту...
— Дык і добра, што папросту. А навошта мне па-крывому?
У хаце яна адразу пайшла на кут, сцягнула з абразоў ручнік.
— Во, глядзі, ойчанька! Ці, можа, няможна нашы абразы ручнікамі акрываць? — сумелася.
— Ну што ён нашкодзіць, той ручнік, абразу? — засмяяўся айцец Юры.
КНІГІ ОНЛАЙН
