Будзь воля Твая...
Ірына Жарнасек
Выдавец: Про Хрысто
Памер: 436с.
Мінск 2023
чамусьці вось гэты стары крыж, чые абрысы ледзьве праглядваюцца з цемры, кволае святло свечкі, гэты чалавек у белым і Стася на каленях — усё гэта было для яго цяпер найважнейшым.
Айцец Антоні павярнуўся тварам да алтара, узняў рукі і прыцішаным голасам заспяваў:
Veni, Creator Spiritus, Mentes tuorum visita, Imple superna gratia, Quae tu creasti pectora19.
Hi Стася, ні Васіль не разумелі слоў гэтага ўзнёслага, надзвычай прыгожага спеву, але абое напружана ўслухоўваліся ў ягоныя дзівосныя, натхнёныя гукі і верылі, што гэтая малітва — за іх, за іхняе новае жыццё, якое пачнецца, як толькі яны адыдуць ад алтара. Зусім недарэчна, незразумела й трывожна Васіль чуў, як шчыпала ягоныя вочы. Добра, што тут гэтак цёмна, a то смяяўся б з яго цяпер іхні сведка Грышка, што стаяў недзе ззаду за імі і трымаў Васілёву і сваю вінтоўкі. Зрэшты, невядома, які там яшчэ твар у самога Грышкі. Паўгадзіны таму Васіль літаральна аслупянеў, калі адыходзіў пасля споведзі ад спавядніцы і ў цемры сутыкнуўся з ім: Грышка таксама ішоў да споведзі! Той самы Грышка, які нядаўна пасмейваўся з Васіля: «Эх ты, партызан-недарэка! Опіуму для народа яму, бачыш, захацелася! Вось даведаецца камісар — выдасць табе порцыйку опіуму!»
Потым Васіль і Стася, падаўшы адно аднаму рукі, абяцалі любоў і вернасць, абяцалі «не пакінуць ажно да смерці!». I абое верылі, што ўсё яно так і будзе: каханне, вернасць і доўгае-доўгае шчаслівае жыццё пад адным дахам.
19 Прыйдзі, Стварыцель Дух Святы,
Наведай вернікаў сваіх,
Напоўні ласкай з вышыні
Сэрцы, што створаны Табой. (лац., Гімн да Духа Святога).
Айцец Антоні зноў маліўся, а яны зноў стаялі, суцішаныя, і не чулі, але абое верылі, якія важныя цяпер для іх кожнае слова, кожны рух гэтага чалавека ў доўгім белым адзенні. Ен, які ўвесь гэты час вельмі мала размаўляў з імі, але найбольш з Богам, зрабіўся раптам для іх родным і блізкім, бо ведалі: ён у гэтыя хвіліны просіць у Бога для іх найлепшага, сам зычыць ім дабра, калі без ваганняў згадзіўся прыехаць знарок у Расіцу дзеля гэтых вось хвілінаў. Ен злучаў іхнія жыццёвыя шляхі ў адзін, і яны верылі, што ўжо ніколі не забудуцца, як калаціліся іхнія сэрцы, дрыжэлі галасы і займала дух ад святарскіх слоў, вымаўленых у таямнічай цішы касцельнае прасторы.
Недзе там, за касцельнымі сценамі, залівіста й рэзка забрахаў сабака, штосьці гучна грукнула. Айцец Антоні застыў на момант, прыслухаўся.
— Я зараз, — адразу зрэагаваў Грышка. Ён паклаў Васілёву стрэльбу побач з ім, а сам подбегам рушыў да дзвярэй: адразу наскочыў на лаўку, моцна выцяўся аб яе, але тут жа зарыентаваўся і пабег далей. На двары не сунімаліся сабакі.
— Няхай вас блаславіць Бог Усемагутны, Айцец і Сын, і Дух Святы.
Яны паспешліва перажагналіся, і Васіль падхапіў стрэльбу.
— Васіль! — гучны Грышкаў шэпт ад дзвярэй і гучныя, як удары праніка па кладцы, крокі. — Нейкія людзі пайшлі да ксяндзоў у хату!
«Немцы? — ліхаманкава думаў айцец Антоні. — He павінны яны адважыцца паначы ехаць у Расіцу. Значыць, партызаны. Але ж гэтым хлопцам, якія недзе ў нейкіх спісках лічыліся камсамольцамі, а можа, і цяпер лічацца, зусім непажадана сустракацца са сваімі ляснымі таварышамі».
— Бяжыце, дзеці, на хоры, затаіцеся там, — загадаў усім траім. — А я буду тут маліцца.
Яны кінуліся ў бабінец, адтуль — на хоры. Нейкі час з лесвіцы чуліся іхнія гулкія крокі, адрывісты шэпт, потым усё аціхла. Айцец Антоні апусціўся на калені.
— Езусе, Сыне Божы, злітуйся над намі — папрасіў ён, счакаў момант і стомлена паўтарыў: — Езусе, Сыне Божы, злітуйся над намі.
Дзверы касцёла адчыніліся, хтосьці ўвайшоў. Па мерных, ціхіх кроках айцец Антоні зразумеў, што гэта быў айцец Фелікс. Падняўся і чакаў, калі той падыдзе. Але вось дзверы зноў расчыніліся — на гэты раз гучна, з лязгатам, адтуль данёсся тупат ног.
— Hi халеры ж не відаць, — сказаў хтосьці ў цемры і груба вылаяўся.
Нехта нябачны пстрыкнуў запалкай, яшчэ адной — па сценах замітусіліся доўгія, ламаныя цені. Тыя, ад дзвярэй, хутка набліжаліся, але айцец Фелікс усё ж паспеў падысці першы і шапнуў:
— Partyzanci. О ciebie pytaj^20.
— Хто яшчэ ёсць тут? — замест прывітання запытаў высокі мажны партызан.
Айцец Антоні адказаў:
— Пан Бог.
— Што-о?!
— Пан Бог заўсёды прысутны ў касцёле, — як мага спакайней патлумачыў айцец Антоні.
— Ладна, мы сюды не па рэлігію прыйшлі, — умяшаўся трохі спакайнейшы і больш міралюбівы голас чалавека, які стаяў крыху воддаль. — Што робяць ксяндзы гэткай парой у касцёле?
— Што ж мы можам тут рабіць? Молімся.
— Дня мала? — буркнуў хтосьці ззаду.
На гэта айцец Антоні перамоўчаў. Адзін з партызанаў узяў з алтара свечку і рушыў з ёй па касцёле. Каторы з прыхадняў запытаў:
— А што, больш няма свечак?
20 Партызаны. Цябе пытаюцца (польск.).
— Але ж няможна ўключаць святло ўначы, — запярэчыў айцец Антоні. — Я заўсёды малюся ўначы толькі з адной свечкай, а то й без яе.
— Пайшлі ў хату, там пагаворым, — загадаў высокі.
Айцец Антоні павярнуўся да алтара, нізка звесіў галаву, укленчыў потым падняўся і моўчкі рушыў да выхаду. Побач з ім ішоў айцец Фелікс, а за некалькі крокаў ззаду цяжка тупацелі людзі са зброяй у руках. «Ці зняў хоць каторы з іх шапку ў касцёле?» — падумаў сумнае айцец Антоні. 3 хораў не даносілася ні гуку, і ён дзякаваў Богу за тое, што напужаная да паўсмерці Стася вытрывала гэтае выпрабаванне.
У высокага партызана, які назваўся Міколам, было адно пытанне: пра што гаварыў з айцом Антоніем нямецкі афіцэр у Дрысе. Айцец Антоні нават не здзівіўся, што партызаны ведаюць пра тую сустрэчу, наадварот — у думках ён нават зарадаваўся, што ведаюць, бо гэта азначала: не так ужо й кепска наладжаны супраціў захопнікам. Ён спакойна распавёў пра тую гутарку, нічога не ўтойваючы. Яны былі ўдвух у пакоі — айцец Антоні і Мікола. За сцяною айцец Фелікс карміў астатніх партызанаў — адтуль даносіўся пах смажаных скварак з цыбуляй. У дзверы пастукалі — увайшоў айцец Фелікс. Ён моўчкі паставіў перад Міколам талерку са смажанінай, ладную лусту хлеба, міску квашанай капусты і выйшаў. Мікола сціснуў даланёй скроні, намагаючыся прыгадаць, што ён кагадзе хацеў сказаць, але потым махнуў рукой і неяк па-свойску, даверліва крутнуў галавой:
— Я ўсё ж спачатку паем, калі на стале стаіць, a то ў галаве ад гэтага паху нейкі вэрхал усчаўся.
— Ну, пэўна ж, — згадзіўся айцец Антоні. — Ешце на здароўе, — памаўчаў і спагадліва папытаў: — He даядаеце, нябось, у лесе?
Мікола ў адказ адно крэкнуў:
— Усяляк бывае.
Ён прагна еў, цалкам перапыніўшы размову, а айцец Антоні з сумам думаў пра тое, што ягоны начны госць
нават не лічыць патрэбным перажагнацца перад ядой, гэтак жа, як не чуе ў сабе патрэбы схіліць галаву ў святыні перад Найвышэйшым. Зрэшты, Гэкер таксама не сагнуў каленяў у касцёле і ягоныя салдаты таксама. Ці ж трэба тады дзівіцца, што і Сталін, і Гітлер, гэтыя дзве бязбожныя сілы, раз’юшана счапіўшыся паміж сабой у зацятай бойцы, нясуць столькі гора і сваім, і чужым народам? А ахвяры гэтай лютай бойні — Стася, Васіль, Грышка... Як яны там, бедныя, у холадзе?
Мікола нарэшце пасунуў ад сябе пустую талерку з міскай, даланёй выцер вусны і ўзняў вочы на айца Антонія.
— А чаму ўсё ж гэты фашысцкі вылюдак прыйшоў менавіта да вас?
— Ну-у... — айцец Антоні горкаўсміхнуўся. — Ён сказаў што лічыць мяне смелым чалавекам, бо я служу Богу і на тэрыторыі, дзе шмат партызанаў, і там, дзе валадараць яны.
— Нядоўга паваладараць, — перапыніў яго Мікола.
— Спадзяюся...
— He спадзявацца трэба, а дзейнічаць!
— Вы хацелі б, — з горкім роздумам паківаў галавою айцец Антоні, — каб я таксама ўзяў у рукі стрэльбу? I тады на аднаго партызана паболела б у вашым атрадзе?
Мікола чмыхнуў, памаўчаў і трохі лагадней прамовіў:
— Ладна, партызана з цябе, айцец, мабыць, і сапраўды не выйшла б. Хіба што маліўся б за нас, — рагатнуў ён коратка і хітравата бліснуў вачыма з-пад кусцістых броваў на гаспадара.
— Я гэта раблю кожны дзень у касцёле.
— I нават уначы, — коратка кінуў Мікола. I незразумела было, ці ён кпіў з гэтага, ці не давяраў ці проста прымаў як факт.
— Уначы таксама, — з годнасцю сцвердзіў айцец Антоні.
— Ладна, — прымірэнча буркнуў Мікола, — каму — страляць, каму — маліцца. Дык а чаму ты, ксёндз, і сапраўды ездзіш і там, і там? Што, і напраўду гэткі смелы?
«Ну вось, і гэтаму трэба тлумачыць тое ж самае», — уздыхнуў у думках айцец Антоні, а ўголас прамовіў:
— Сапраўды, маё становішча незайздроснае, мяне могуць не зразумець і партызаны, і немцы — ведаю гэта. Але ж хіба я маю права рабіць іначай, калі і там, і тут жывуць людзі, якіх трэба падтрымаць Божай сілай? Такі ўжо чалавек — заўсёды ў часе небяспекі ён асабліва хінецца да Бога. Дык якое ж у мяне права не даць людзям магчымасці быць блізка Бога?
Мікола хмыкнуў, але айцец Антоні, не зважаючы на яго, казаў далей:
— Так, я рызыкую. Але што значыць гэта ў параўнанні з тым, што дзясяткі, сотні людзей маюць Божую падтрымку і ў тую хвіліну, калі смерць зазірне ім у вочы, яны змогуць па-хрысціянску прыняць яе?
— Прыняць... Прыняць — не штука. Каб ты, ксёндз, мог навучыць нас, як ад яе адгрэбсціся, ад той смерці, а то — прыняць...
— Я — не Пан Бог, я ўсяго толькі святар. Але паверце мне, Мікола, як чалавеку, які не раз бачыў, як паміраюць людзі, як яны адзін на адзін сустракаюцца з няўмольнай смерцю, паверце, што гэта вельмі шмат — быць гатовым прыняць яе па-хрысціянску.
— Н-да... А ты сапраўды адважны чалавек!
— Адважны? — перапытаў айцец Антоні і неспадзявана неяк радасна, молада засмяяўся.
Мікола непаразумела ўтаропіўся на яго, і ён патлумачыў:
— Даруйце... Прыгадаў аднаго свайго брата законніка. Ён паэт, дык узяў сабе псеўданім, гэта значыць, другое прозвішча — Адважны. Вінцук Адважны. He даводзілася чытаць?
Мікола адмоўна, з кепска прыхаванай прыкрасцю хітнуў галавой, а айцец Антоні прадэкламаваў:
Мы, беларусы, род зубровы, Да працы ў дружбе ці гатовы?
Ці будзем у сварцы траціць сілу, Каб шчасце скінуць у магілу?
Здзіўлена, з прыкметным недаверам Мікола глядзеў на айца Антонія і маўчаў, а той зноў прапанаваў:
— Альбо вось гэта — паслухайце толькі, як хораша і... разам з тым, як балюча:
Спяваюць птушачкі прыгожа, Зязюлька шчасце мне варожа: Ку-ку, ку-ку!
КНІГІ ОНЛАЙН
