Будзь воля Твая...
Ірына Жарнасек
Выдавец: Про Хрысто
Памер: 436с.
Мінск 2023
— Ага-а, — ксёндз Баляслаў прыветна ўсміхнуўся, — я знаёмы з марыянамі. Часам бываю і ў Друі, і ў Лявонпалі, і ў Расіцы.
6 На векі вечныя. Амэн! (лац.).
— А дакумент мой вось, — айцец Юры пакорпаўся ў сваёй брызентавай торбе, дастаў брэвіярый7, выняў з яго цэлебрат8 і падаў свайму новаму знаёмаму. Той узяў, патрымаў у руках, вярнуў назад, потым азірнуўся на жанчыну, якая праз увесь час іхняе размовы кленчыла пры алтары:
— Мама! У нас дарагі госць!
Тая паспешліва перажагналася, пайшла да іх. Толькі цяпер айцец Юры зразумеў, да каго быў падобны гэты малады святар — да сваёй маці з ейнай нейкай асаблівай статнасцю, уважлівым позіркам вялікіх шэрых вачэй, нейкай асаблівай прыязнасцю, што бачная была і ў рухах, і ў голасе, і ў злёгку сумнаватай усмешцы.
— Ёсць там у нас чым пачаставаць дарагога госця? — весела папытаў ксёндз Баляслаў.
— Калі ты не паспеў усё раздаць, дык знойдзем, — неяк вельмі молада й шырока ўсміхнулася яна ў адказ і шпарка рушыла да выхаду. Ужо ў дзвярах гучным шэптам запрасіла: — Дык просім сардэчна да столу!
— Дзякуй, — закашляўся айцец Юры, злавіўшы сябе на тым, што зайздросіць у гэтыя хвіліны ксяндзу Баляславу, бо ён мае такую цудоўную маці. Як бы чакала і ягоная маці свайго сына з гэтай страшна далёкай, небяспечнай дарогі! Колькі радасці было б у іхнім доме, калі б дачакалася! Паклаў у торбу Брэвіярый, зашморгнуў яе і, не хаваючы больш сваёй узрушанасці, даверліва прызнаўся: — Заўсёды зайздрошчу святарам, у якіх ёсць маці. Ведаю, што грэх, а вось... зайздрошчу, — уздыхнуў.
Ксёндз Баляслаў моўчкі паківаў галавой і проста, шчыра згадзіўся:
7 Адмысловы малітоўнік (Liturgia horarum, г. зн. Літургія гадзінаў); складаецца з малітваў у пэўныя гадзіны дня і ночы і духоўных чытанняў (лац. breviarium).
8 Дакумент, які пацвярджае права святара служыць Імшу (ад лац. celebro).
— Так, гэта шчасце — мець маці. А для святара дык яно, мабыць, падвойнае.
Ён быў добрым сынам, ксёндз Баляслаў, шчаслівы ў сваёй сыноўскай любові, шчаслівы, што меў менавіта такую, а не іншую маці.
— Калі можна, я трохі пабуду тут, — папрасіў айцец Юры.
— Вядома, — ажывіўся і адначасна зарадаваўся ксёндз Баляслаў. — Будзьце, колькі пажадаеце, а я... Я пачакаю на двары.
Як добра ксёндз Баляслаў разумеў яго! Сам таго, мабыць, не ведаючы, ён дарыў яму сапраўднае шчасце гэтым простым разуменнем. I як добра, што на месцы разважлівага, удумлівага ксяндза Эліяша ў гэтым касцёле служыць цяпер гэты малады, але таксама, здаецца, мудры святар. Гэта сапраўднае шчасце, калі цябе разумеюць і тактоўна пакідаюць аднаго ў святыні ў сонечную ліпеньскую раніцу. Яны — маці і сын — адчулі, як змучылася ягоная душа, бо так даўно не мела магчымасці застацца адной у касцельнай цішы перад Найвышэйшым.
Асцярожліва ступаючы, наблізіўся да алтара і паволі, стомлена апусціўся на калені...
He глядзеў на гадзіннік, не ведаў, колькі прабыў у касцёле. Калі, замружыўшыся ад яркага сонца, выйшаў, яго адразу паклікаў ксёндз Баляслаў, які надчэкваў, седзячы на траве, прысланіўшыся спінай да тоўстай старой ліпы.
— Даруйце, я, здаецца, затрымаўся, — вінавата прамовіў айцец Юры і правёў даланёй па твары, быццам хацеў сцерці тыя думкі і пачуцці, якімі кагадзе быў заняты.
— Усё добра, — падняўся ксёндз Баляслаў і ўсміхнуўся, — люблю людзей, якія затрымліваюцца ў касцёле, — і засаромеўся сваёй шчырасці, прызнаўся: -Я таксама іншы раз магу тут забыцца пра час.
— Ваша маці, напэўна, турбуецца...
— He, — адказаў коратка, — яна ўжо прыходзіла сюды, я ёй усё растлумачыў. Пайшла...
He сказаў, што ён ёй растлумачыў, — порстка падхапіў торбу свайго госця, закінуў яе за плячо і шпарка, амаль подбегам рушыў уніз з узгорка.
— А касцёл? — адно гукнуў айцец Юры. — Трэба ж, мусіць, зачыніць.
— He трэба, — махнуў рукой ксёндз Баляслаў. — Вунь сёстры ідуць.
Насустрач ім ішлі дзяўчаты ў светлых блюзках і доўгіх спадніцах. Нягледзячы на духмень, іхнія галовы былі павязаныя аднолькавымі шэрымі хусткамі. Параўняўшыся, дзяўчаты быццам змовіліся — разам апусцілі вочы долу, ціха павіталіся:
— Пахвалёны Езус Хрыстус!
I заспяшаліся далей.
— Вы сказалі «сёстры»... Законніцы? — здагадаўся айцец Юры.
— Так, — не паварочваючы галавы, адказаў ксёндз Баляслаў.
— Без габітаў, — ці то папытаўся, ці то сцвердзіў айцец Юры.
Ягоны спадарожнік нечакана спыніўся гэтак рэзка, што айцец Юры ледзьве не сутыкнуўся з ім.
— А вы і напраўду вельмі даўно з гэтых месцаў, — прамовіў ксёндз Баляслаў з нейкім сумным роздумам.
— 3 трыццаць восьмага...
— О-о-о, тады вам шмат што здасца дзіўнаватым, — паволі прамовіў ксёндз Баляслаў і рушыў далей, але зноў рэзка спыніўся. — 3 трыццаць восьмага? — перапытаў. — 3 Друі... у трыццаць восьмым... расказвалі мне... — і не скончыў — аціх.
Але айцец Юры нечакана з палёгкай засмяяўся, бо ягоны суразмоўца штосьці чуў, штосьці ведаў, а гэта азначала, што не давядзецца альбо распавядаць ад самага пачатку, альбо замоўчваць, хітраваць і чуць сябе без віны вінаватым.
— Усё правільна, — прамовіў ён, — усё правільна вам казалі. У трыццаць восьмым з Друі польскія ўлады прымусова вывезлі беларускіх святароў. Я быў сярод іх.
Сказаў — і зрабілася лёгка на сэрцы. Вядома, мог бы і не казаць, мог бы і перамоўчаць, тым больш, што далікатны гаспадар наўрад ці палез бы ў душу. Але гэты святар чамусьці выклікаў давер і таму не хацелася нейкай недасказанасці, няяснасці. Ксёндз Баляслаў загаварыў з роздумам:
— Вось як яно бывае: вас тады адсюль высылалі як ворагаў, як не патрэбных на гэтай зямлі... На ваша месца прыехалі тады законнікі з Польшчы, і адзін з іх цяпер ужо ляжыць у зямлі, якая для яго сапраўды чужая.
— Немцы? — коратка папытаў айцец Юры.
— He. Чырвонаармейцы.
Памаўчалі, потым ксёндз Баляслаў цяжка ўздыхнуўшы, прамовіў:
— Ворагі... Як спяшаюцца людзі знайсці іх, знішчыць... А потым раптам акажацца, што ніякімі яны не былі ворагамі.
Айцец Юры ўздыхнуў:
— Спадзяюцца апярэдзіць. Каб цябе не знішчылі — трэба самому навучыцца знішчаць, а не навучышся — бяда.
— Бяда? — неяк няўважліва перапытаў ксёндз Баляслаў, і на айца Юрыя зноў узіраліся ягоныя праніклівыя вочы. — Ды не бяда гэта, а шчасце, шалёнае шчасце хрысціянаў, якога, ніколі, напэўна, не зразумеюць ні гэтыя... з чырвонымі зоркамі на ілбах, ні тыя... што надумаліся прыкрыцца крыжам.
Айцец Юры кіўнуў галавой:
— Вы гэта добра сказалі.
На душы раптам зрабілася лагодна і ясна, быццам гэты сонечны ліпеньскі дзень падзяліўся з ім сваім спакойным, такім натуральным цяплом.
Пасля снядання ксёндз Баляслаў павёў свайго госця паказаць будоўлю новага касцёла.
— Стаіць усё, — уздыхаў гаспадар, кратаючы шурпатую неатынкаваную сцяну прэзбітэрыя, — няма каму працаваць, а трэба ж неяк скончыць, хоць бы накрыць, каб зверху не залівала. А там ужо... Можа ж, калі-небудзь пацішэе.
— Памятаю, як закладвалі вуглавы камень пад гэты касцёл, — прыгадаў айцец Юры. — Файная тады была тут урачыстасць, людная: ксёндз Эліяш запрасіў святароў з усёй акругі.
— Слаўны ён, кажуць, быў чалавек, — скрушна прамовіў ксёндз Баляслаў.
— Быў? — уздрыгнуў айцец Юры. — Але, можа, усё ж...
Прытрымліваючы сутану, ксёндз Баляслаў пайшоў да выхаду, абмінаючы груды цэглы, камення, пяску. На парозе азірнуўся:
— Яго напярэдадні вайны арыштавалі, трымалі ў Беразвеччы, а як вайна пачалася, дык усіх вязняў з тае турмы і пагналі на ўсход. Кажуць, вельмі вялікая была калона: шмат ішло пешкі, хворых везлі на конях. Каля Улы ў небе з’явіліся нямецкія самалёты, дык канваіры спужаліся, што палонныя ўцякуць, і расстралялі ўсю калону.
— Што? — здрыгануўся айцец Юры. — Самі... расстралялі?!
Адказам яму быў горкі ўздых ксяндза Баляслава. Здалося, неба раптам пашарэла, а ў паветры з’явілася штосьці едкае, як пах дыму. I айцец Юры адчуў раптам усю падманнасць яснага, сонечнага спакою, што агарнуў яго ў Ідолце. Трывожна і страшна зрабілася раптам у мілай, ціхамірнай Ідолце, да якой усутыч падступаўся лес, што здаўся цяпер таямнічым і насцярожаным.
— Страшна вам тут начамі? — папытаў ксяндза Баляслава і кіўнуў галавой у бок кашлатых елак.
— А дзе не страшна? — адказаў той пытаннем на пытанне.
— Пахвалёны Езус Хрыстус! — мурзатае басаногае дзяўчо гадоў дзесяці ў доўгай сукенцы з няроўным падалом выбегла з лесу і нерашуча прыпынілася на сцежцы.
— Навекі вечныя. Амэн. Вэрценька! — зарадаваўся гэтаму дзеўчаняці ксёндз Баляслаў. — Адкуль жа ты ўжо бяжыш?
Дзяўчынка залілася чырванню, апусціла галаву і падала яму невялічкую берасцянку, напалову напоўненую суніцамі.
— Ой, ды ты ў нас вунь якая працавітая! — усцешыўся ксёндз Баляслаў. — Свайму маленькаму браціку занясеш — хутчэй расці будзе.
Вэрця ўзняла блакітныя, як нябесная сінеча, вочы, але тут жа зноў апусціла іх, мабыць, засаромелася незнаёмага чалавека.
— Што, Вэрценька? — прысеў да яе на кукішкі і зазірнуў у твар ксёндз Баляслаў.
— Я вам ягады прынесла, — шапнула дзяўчынка.
— Мне? — перапытаў ён і на момант змоўк, адвярнуў галаву, быццам раптам убачыў штосьці цікавае пад разлапістаю елкаю. Потым нечакана гучна і, здалося, удавана весела засмяяўся. — Вось і добра! Вось і малайчынка! У мяне во якраз госць ёсць, мы і пачастуемся тваімі ягадамі. Пайшлі ў хату — перасыплем іх у што-небудзь.
Ён узяў дзяўчынку за руку, махнуў галавой айцу Юрыю, і яны ўтраіх пайшлі на плябанію. Па дарозе ксёндз спрабаваў разгаварыць Вэрцю, пытаўся ў яе пра маму, браціка, сястрычку, але тая раз-пораз пазірала ў бок незнаёмага, ціхенька адказвала адным-двума словамі і зноў змаўкала.
Палову ягадаў перасыпалі ў міску, а палову пакінулі ў берасцянцы.
— Ты ўсё ж і дахаты занясі трохі — паласуецеся там разам, — казаў ксёндз Баляслаў а сам адрэзаў паўбохана хлеба, пашукаў штосьці яшчэ па шафках — звязаў усё
ў невялічкі клунак і падаў Вэрці. — А гэта табе ад мяне падарунак.
Тая не адмаўлялася — схапіла клуначак і, пасмялелая, засмяялася:
— Дзякуй.
Яна рушыла да дзвярэй, але ксёндз Баляслаў прапанаваў:
— А можа, падмацуешся трохі ў нас, Вэрценька: во малака табе налію, свежы хлеб ёсць...
Дзяўчынка адразу ж павярнулася ад парогу і моўчкі пайшла да стала — залезла на падстаўленае крэсла, прагна прынікла да кубка з малаком. Ксёндз Баляслаў моўчкі пасунуў да яе лусту хлеба, але Вэрця так і не адарвалася ад кубка — выпіла яго да дна, паставіла на стол і толькі тады ўзняла свой замурзаны ад суніцаў, а цяпер яшчэ і з белымі малочнымі палоскамі твар, на якім расплылася радасная ўсмешка.
КНІГІ ОНЛАЙН
