Будзь воля Твая...
Ірына Жарнасек
Выдавец: Про Хрысто
Памер: 436с.
Мінск 2023
— Фрау Эльвіра, сёння я абыдуся без вашых паслугаў.
Тая ў адказ з гатоўнасцю кіўнула, маўляў, усё разумее, шапнула «данкэ» і бясшумна, як цень, слізганула за дзверы — толькі паўз вакно мільгануў яе капялюшык, які яна ўсё яшчэ прытрымлівала рукамі.
— Пас-тар Ляш-чэ-віч, — прамовіў па складах афіцэр і адкрыта, з цікаўнасцю разглядваючы гаспадара, паволі
апусціўся на крэсла. Ён закінуў нага на нагу, дастаў з кішэні партсігар, моўчкі працягнуў яго айцу Антонію.
— Дзякую, — адказаў айцец Антоні, падумаў і трохі ніякавата ўсміхнуўся, — у мяне сваё.
Ён рушыў да шчытка, дзе за фіранкаю вісела ягонае паліто, але дайсці не паспеў.
— Стаяць! — гаркнуў раптоўна госць і падхапіўся.
Айцец Антоні спыніўся, паволі павярнуўся на вокліч і, здзіўлены, убачыў у руках афіцэра пісталет, настаўлены проста на яго. Здрыгануўся, але ў наступнае імгненне ўсё зразумеў — з лёгкай, ледзьве прыкметнай усмешкай патлумачыў:
— У паліто — маё курава. Хацеў узяць, але калі пан афіцэр не хоча, каб я разам з ім закурыў, то што ж...
Нейкі момант госць адно хмурыў бровы ды неяк дзіўна варушыў імі, потым рэзка махнуў пісталетам, маўляў, бяры ты сваё курава.
Дастаючы з кішэні паліто люльку і капшук з тытунём, айцец Антоні ўвесь час чуў за спінаю нацэлены на яго пісталет. «Прыемнае знаёмства», — іранічна падумаў ён і сам з сябе падзівіўся, бо не чуў у душы страху, мабыць, таму, што чагосьці іншага, больш прыемнага, ён ад неспадзяванага ды няпрошанага госця і не чакаў. Вярнуўся да стала, і ў галаве зноў мільганула іранічнае: «Знаёмства — хоць куды: у аднаго ў руках пісталет, у другога — люлька. Можа яшчэ давядзецца тлумачыць, што не порах набіваю, але тытунь».
Моўчкі селі. Гэкер паклаў пісталет на стол і спадылба сачыў, як айцец Антоні набівае люльку, а той змусіў сябе ўсміхнуцца — гаспадар усё-ткі, трэба быць ветлівым:
— Нядобрая гэта, вядома, звычка для святара, ды вось як прывык пыхкаць гэтай цацкай, так, мусіць, ужо і не адвыкну. Я доўгі час жыў у суровым клімаце, а там агеньчык у руках — нібыта падтрымка.
— Палітвязень? — коратка запытаў афіцэр.
Айцец Антоні не зразумеў — адарваў позірк ад свайго занятку, уважліва паглядзеў на суразмоўцу. Той нецярпліва паўтарыў:
— Былі сасланыя рэжымам, пытаюся?
— А-а-а, — здагадаўся нарэшце айцец Антоні і патлумачыў: — He, на шчасце, не. Быў на місіі, на Далёкім Усходзе. Дваццаць пяць гадоў
— I чым жа вы займаліся на той місіі?
— Тым, чым і тут: служыў Богу, вёў людзей да Бога, абвяшчаў ім Евангелле Хрыста, — айцец Антоні нарэшце скончыў працу, змёў у падстаўленую далонь рэшту рассыпанага па стале тытуню, высыпаў яго назад у капшук. Госць спадылба пільна сачыў за ягонымі рухамі, і калі айцец Антоні ўзняў на яго вочы, Гэкер пстрыкнуў запальнічкай. Айцец Антоні моўчкі прыкурыў.
— Вы са сваёй люлькай падобныя да філосафа альбо пісьменніка, — паспрабаваў пажартаваць Гэкер. — Зрэшты, кажуць, кожны святар — філосаф. Праўда гэта?
— Філасофію вывучаем, — ухіліста адказаў айцец Антоні.
— А дзе вы вучыліся? — запытаў зноў госць.
— У Пецярбурзе.
— У Ленінградзе? — калюча рагатнуў Гэкер.
— He, — стрыманазапярэчыў айцец Антоні. — Я вучыўся ў Пецярбурзе, гэта было яшчэ да сямнаццатага года.
— I што ж потым сталася з вашым універсітэтам?
— Акадэміяй — паправіў айцец Антоні. — Гэта была акадэмія. Зліквідавалі яе.
— Вось бачыце! — невядома чаму зарадаваўся Гэкер, быццам пераконваў у нечым айца Антонія. Але ж яны і не спрачаліся. I ўвогуле, дзіўнавата выглядала іхняя размова, якая знешне магла здацца цалкам мірнаю. Калі б не пісталет, што ўвесь час ляжаў на стале, то можна было
падумаць, што гэтая гутарка не надта і абцяжарвае абодвух. Ды на стале ляжаў пісталет, на які абодва не маглі забыцца і які дыктаваў ім правілы паводзінаў. «I ўсё ж не ён тут гаспадар», — падумаў раптам айцец Антоні, і гэтая такая простая думка надала яму ўпэўненасці. Ён пыхнуў люлькай, павольным рухам рукі разагнаў дым, які засланіў ад яго твар госця, і, гледзячы яму ў вочы, запытаў:
— Што прывяло вас да мяне, гер Гэкер?
Ягонае простае, адкрытае пытанне, бачна было, трохі збянтэжыла афіцэра. Ён прымружыў вочы, нейкі час углядаўся на айца Антонія, быццам жадаў прачытаць на ягоным твары штосьці патаемнае, нарэшце паволі прамовіў:
— Заўсёды паважаў смелых людзей, незалежна ад таго, афіцэр гэта Вермахта, партызан гэтых лясоў, — павёў ён рукой, нібы паказваў на тыя лясы, — альбо святар. Вось што прывяло мяне да вас, — памаўчаў і з лёгкім здзекам дадаў: — Вядома, я мог бы і прыслаць па вас...
— Я гэта ацаніў, — паківаў галавою айцец Антоні і, трохі счакаўшы, перапытаў: — Але чаму вы палічылі мяне за смелага чалавека?
Затоеная ўсмешка прабегла па твары афіцэра і прытаілася ў насцярожаных вачах. Ён падняўся, хацеў, мабыць, прайсціся па пакоі, але пастаяў трохі і зноў апусціўся на сваё месца. Айцец Антоні зразумеў: яго трымае на гэтым месцы пісталет. Узяць яго ў рукі і праходжвацца з ім па пакоі, мабыць, не дазваляў гонар, тым больш, калі сам завёў гаворку пра смеласць, але і без яго ступіць колькі крокаў па чужой хаце, відаць, не адважваўся. Афіцэр быццам скеміў, што сітуацыю зразумелі і ў душы пакепліваюць з яго, загаварыў, не надта хаваючы раздражненне.
— Хіба ж не смелы, — ён націснуў на апошняе слова, — чалавек, які не баіцца раніцай быць тут, — нахмурыў бровы, пстрыкнуў пальцамі і прыгадаў: — тут, у Дрысе, а ўвечары таго ж дня — у партызанаў.
Вось яно што! Нарэшце сказаў галоўнае, і цяпер ад вытрымкі ды ўзважанасці кожнага слова будзе залежаць...
Што будзе залежаць ад гэтага? Жыць яму, айцу Антонію, далей альбо памерці? Ды гэты афіцэр, напэўна, ужо ўсё вырашыў! Гэты самаўпэўнены чужынец? Але... За Каго ён... вырашыў?
— Вы памыляецеся, — холадна прамовіў айцец Антоні. — Я не бываю ў партызанаў — не маю там чаго рабіць, бо здагадваюся, што там няма касцёла.
— I што, ні разу так і не сустрэлі партызанаў на сваім шляху? Кожны дзень ездзячы па лясных дарогах?
А вось гэта — сапраўдная пастка... Айцец Антоні глыбока зацягнуўся, выдыхнуў сіняваты дым і спакойна, сам унутрана дзівячыся з гэтага спакою, паціснуў плячыма:
— Чаму не? Спатыкаў I не раз. Але ні разу не цікавіўся іх справамі, бо мой занятак далёкі ад іхняга.
Запала ціша.
На кухні штосьці гучна бразнула — бедная гаспадыня, мабыць, ад страху выпусціла з рук чыгунок.
— Хальт! — гучны крык адтуль жа, з кухні.
Айцец Антоні непаразумела зірнуў на дзверы, перавёў позірк на Гэкера. Той калюча ўсміхнуўся і ўзняў руку:
— He хвалюйцеся. Mae людзі.
А-а, ну так... Ахова... Ну, вядома, як жа ісці нямецкаму афіцэру аднаму ў незнаёмую хату. Боязна. Хоць і з пісталетам, а боязна...
— Вось бачыце — я адразу вызначыў, што вы смелы чалавек, — зноў загаварыў Гэкер.
Айцец Антоні прамоўчаў.
— I што, партызаны ніколі не звярталіся да вас за якойнебудзь паслугай: паспавядаць, памаліцца ў лагеры за... поспех іхняе барацьбы супраць салдатаў фюрэра?
-He.
— Ах, праўда — камуністы ж не вераць у Бога, — засмяяўся Гэкер і, рэзка абарваўшы смех, запытаў: — А калі б усё ж папрасілі — пайшлі б?
— Я — святар, — адказаў коратка, — і не пайсці да любога чалавека, які хоча паяднацца з Богам, не маю права. Памаўчаў і паўтарыў: — Я — святар.
— А калі б нашы салдаты прыйшлі да вас?..
— Ну-у... што ж... Я — святар...
— Але маліліся б ужо без ахвоты, — на гэты раз не запытаў, але сцвердзіў Гэкер. — Бо мы ж вашы ворагі. Але пачакайце! — афіцэр пстрыкнуў пальцамі пад сталом. — Для вас жа не павінна існаваць ворагаў! Альбо, ва ўсялякім разе, вы павінны іх любіць! Так сказана ў Евангеллі!
— Сказана, — згадзіўся айцец Антоні і ўздыхнуў. — Адна з найцяжэйшых задач, пастаўленых Богам перад чалавекам.
— He для ягоных сілаў. Гэтак жа, як і патрабаванне прабачыць усім сваім ворагам.
Але айцец Антоні не згадзіўся прыняць гэтае падтрымкі.
— Я ўсё ж не сказаў бы, што гэтыя наказы вышэй за нашыя магчымасці: і любіць можна, нават калі гэта вельмі цяжка, і прабачыць таксама, калі гэта, здаецца, немагчыма. Ёсць адзін рэцэпт, магу ім падзяліцца, калі цікава.
Ну-ну...
— Трэба найперш шкадаваць тых, хто табе чыніць зло, няхай бы сабе і самае жорсткае.
Гэкер зноў адчыніў партсігар, дастаў цыгарэту, пстрыкнуў запальнічкай — прыкурыў.
— Шкадаваць? — прымружыўся.
— Ну так, шкадаваць. I гэта няцяжка, калі толькі заўсёды будзеш памятаць, што потым, пасля смерці, кожнага з нас чакае справядлівы Божы суд. Гэта для чалавека — самае галоўнае, усё ж астатняе — знікомы пыл, снег, ад якога ўвесну не застаецца следу. I калі памятаеш, што за кожны злы ўчынак супраць свайго бліжняга людзі атрымаюць заслужаную кару, то як жа не пашкадуеш таго, хто зрабіў табе зло? Кожны ў вечнасці атрымае па заслугах за свае добрыя і благія справы. За ўсе. Без выключэння. Вось і трэба шкадаваць тых, хто незаслужана, жорстка
крыўдзіць нас тут, на зямлі, бо ў вечнасці яны атрымаюць нашмат большы боль. Хрыстус таксама шкадаваў. Памятаеце Ягонае з крыжа: «Ойча, прабач ім, бо не ведаюць, што чыняць»? I гэта — пра тых, хто Яго ўкрыжоўваў! У хвіліны такіх страшных пакутаў! Гэтай просьбай Бог паказаў, як нам трэба любіць і прабачаць. «Прабач ім, бо не ведаюць, што чыняць...» — паўтарыў з роздумам.
Рэзкім рухам Гэкер падсунуў да сябе попелку, з сілаю націснуў у ёй недакурак, крануў рукой фуражку. Айцец Антоні падумаў, што госць, можа, збіраецца пайсці, але той невядома навошта толькі пасунуў яе па стале, быццам вызваляў для нечага месца. Узняў вочы на айца Антонія:
— Значыць, маці, бацька, ці хто там яшчэ ў яго быў, у гэтага святара, які служыў тут да вас... Значыць, яны павінны прабачыць ягоным забойцам?
«Вось што цябе турбуе!» — з пранізлівай горыччу падумаў айцец Антоні і быццам на яве ўбачыў перад сабою ўважлівыя, добрыя вочы ксяндза Мечыслава. У горле захрас даўкі камяк — айцец Антоні адно цяжка ўздыхнуў, прымружыў павекі і нізка апусціў голаў.
Памаўчалі.
— Ён быў вашым сябрам? — запытаў Гэкер, але не стаў чакаць адказу -загаварыў зноў: — Кажуць, ён быў патрыётам? — і зноў не чакаў адказу — сам сцвердзіў: — Ну так, патрыётам. Гэта і стала прычынай ягонага няшчасця. Бо салдаты фюрэра не чапаюць тых, хто да іх лаяльны, хто не супраціўляецца ўладзе фюрэра.
КНІГІ ОНЛАЙН
