Будзь воля Твая...
Ірына Жарнасек
Выдавец: Про Хрысто
Памер: 436с.
Мінск 2023
— Ідзі паеш — на стале крупнік стаіць, а потым занясі хроснай трохі малака. Я там наліла. Нешта яна мне саснілася сёння — праведай.
Да хроснай! Як добра, што маці хоць зрэдку бачыць яе ў сне, і тады ў Ганкі ёсць шанец збегаць у Калюты! Раней, калі Ганка была маленькаю, яна часта бегала да сваёй хроснай. Але тады маці была менш баязліваю — пускала дачку перабегчы праз узлесак, каб трапіць у Калюты, дзе на ўзгорку сярод старых разгал істых ябл ыняў стаяла вялікая хата на высокім падмурку. У ёй і жыла Ганчына хросная, цётка Галіна са сваім мужам дзядзькам Міхасём і дочкамі — Марысяй ды Аляй, з якімі Ганка вельмі любіла гуляць. Іх таксама былі раскулачыўшы, і таму дзядзькі Міхася цяпер таксама няма з імі, а яны, маці з дочкамі, вярнуўшыся з горада пасля высылкі, жылі цяпер адны ў сваёй хаце. Праўда, ім пашанцавала менш, бо іхняе ўсё дабро было раздадзена беднякам, і хросная разам з дочкамі спалі цяпер на кучы саломы ды елі з місак, якія ім дала Ганчына маці. А ўсё таму, што Ганчын тата больш прадбачлівы, чым дзядзька Міхась. Як падказаў яму хтосьці, што могуць яго ў кулакі запісаць ды вывезці ў далёкі край, дык ён адразу сабраў такое-сякое начынне, посцілкі, коўдры, лепшае адзенне, склаў усё у вялізны куфар, адвёз ды закапаў у лесе. А яшчэ — некалькі залатовак, за якія маці купіла цяпер парсючка ды казу. Адна каза, вядома ж, не тры каровы, што стаялі некалі ў іхнім хляве разам з канём ды іншаю жывёлай. I ўсё ж малако ў хаце ёсць. He тое што ў хроснай, якая некалі, падаіўшы сваіх кароў, насіла ў хату ўдой на каромыслах, а цяпер не мела і лыжкі малака для сваіх малых дачок. Для яе вунь якой радасцю было, калі яна аднойчы ўранні ўбачыла на сваім двары і адразу пазнала некалькі сваіх гліняных стаўбуноў чыгункоў, дзве падушкі ды стракатую коўдру з яркіх абрэзкаў, якую некалі шыла начамі. Злітаваўся нехта ды вярнуў на іхнюю бядоту іхнія ж рэчы. А потым хтосьці прынёс і таксама ціхенька паставіў каля студні калаўрот з прасніцай. Прасці, праўда, няма чаго, бо авечак ніхто не вярнуў.
— Паелі, скарэй за ўсё, маіх авечак Сандзюкі, лежні гэтыя, — бедавала неяк хросная. — Што Сандзюкі з’елі,
а што Чэпікі на закуску сваёй смярдзючай сівухі пусцілі. Хоць бы воўны пару фунтаў каторы падкінуў пад вугол — усё ж дзеўкам рукавіцы былі б.
— Ага, Сандзючыха ніколі нажніц у руках не трымала — так яна табе і стрыгла там тваіх авечак, — крыва ўсміхалася маці. З’елі яны недзе тых авечак, а смярдзючай аўчынкай, можа, і цяпер накрываюцца.
— А можа, й зусім скуру не здзіралі — разам з воўнай варылі ў парніку, — падхапіла хросная зласлівы жарт. — Слухай, а ты так і не ведаеш, у чые рукі тваё дабро патрапіла? — каторы ўжо раз пыталася хросная ў маці, і тая, як заўсёды, паспешліва перапыняла яе:
— Нічога не ведаю і ведаць не хачу. Прыходзіла тут Марфа нядаўна, зачынала штосьці ківаць, а я не захацела слухаць. На ліха мне, скажы, ведаць, каб потым з тымі людзьмі не хацелася сустракацца на вуліцы? Як ні круці, а ўраза нейкая ўсё ж была б да іх. А так... Hi на каго злосці не маю, нікому нічога благога не жадаю.
— Яно ж гэтак, — скрушна ківала галавою хросная, — я вунь як стараюся памятаць, што ксёндз мне сказаў, каб ні на каго ніякай крыўды не таіла, а ўсё адно як засмокча калі штосьці ўсярэдзіне — свет нямілы. Асабліва чамусьці ўначы такое ў галаву лезе: «Ты во на саломе з дочкамі ляжыш, як жабрачка ці гультайка якая, а яны тваім дабром карыстаюцца».
— Праганяй, — рашуча прамовіла маці. — Бо як зойдзе далёка ў душу — не дасі рады.
— А ці ж я хачу, каб маю душу злосць ела? — заплакала тады хросная. — I ксёндз кажа: «Беражы душу, каб ад крыўды ды злосці не змарнела». Ай, горачка ж ты маё! Вочы б мае не бачылі, вушы не чулі, як яны нашы гнёзды ператрэслі ды на вецер пусцілі! I каму мы калі дарогу перайшлі, каму што благое зрабілі?
— He думай, кажу табе, — настойвала маці. — He думай!
Яны яшчэ доўга шапталіся, плакалі над сваёй горкай доляй, давалі адна адной парады, як аблегчыць тую долю, і абедзве добра разумелі: усё ў іхнім горкім жыцці змянілася б да лепшага, калі б цяпер вярнуліся дахаты мужы ды раздзялілі з імі цяжар нялюдскае бядоты і страху, што падступаўся да іх з усіх бакоў...
Крупнік застаўся стаяць на стале некрануты — ці ж да яды, калі ёсць магчысмасць злётаць да хроснай ды пагуляць у хованкі з Марыськай і Аляй. Во дзе будзе ім радасці! Ды толькі не вельмі пабяжыш з гэтым малаком, калі не хочаш разліць. Уявіла, як прагна будуць есці малако Марыська з Аляй, як апетытна будуць кусаць гэты акраец хлеба, які яна ім нясе, і ўсцешана засмяялася. Калі б маці пускала, яна б часцяком насіла ім малако. Але маці баіцца лесу. Так баіцца, што ні разу не пусціла цяпер Ганку ні ў грыбы, ні ў ягады. «Повен лес, — кажа, — людзей са стрэльбамі — нечага там табе рабіць». А дзяўчаты колькі ні хадзілі — ніхто тых партызанаў і не бачыў. Ды і што іх так баяцца? Вунь дзядзька Янук з Ліпавак у партызанах, кажуць, і Зміцер Хадзюк, і Паўлюк Парахневіч. Няўжо ж бы яны што кепскае зрабілі Ганцы? Але хросная аднойчы закрычала на сваіх дачок, якія таксама прасіліся ў лес: «Не забывайцеся, што для партызанаў вы — кулацкія дзеці! Той, хто вашага бацьку са сваёй хаты ў белы свет выгнаў хто вас да жабрацтва давёў, той цяпер начальнікам у тых партызанах. Дык ён вас пашкадуе?» I яны перасталі прасіцца ў лес.
А ў лесе добра. Як паглядзіш, дык што ў ім страшнага? Ганка прыпынілася, задрала голаў і слухала, як заліваліся на розныя галасы птушкі ў вершалінах дрэў. Падумала раптам з зайздрасцю, што ім, крылатым, не страшныя ні партызаны, ні немцы, — шчабечуць сабе з ранку да вечара і ўсё. I, напэўна ж, не галодныя, як Алька з Марыськай.
Проста каля самай сцежкі рос вялізны куст ажыны з цёмна-вішнёвымі, амаль чорнымі ягадамі. Маліны ўжо даўно адышлі, а гэтыя во, бач, трымаюцца, хоць і пераспелі таксама. Пацягнулася рукой да схіленай, цяжкай галінкі, прыгнула яе і... ускрыкнула. На тым баку ажынавага куста, якраз насупраць Ганкі стаяў мужчына ў насунутай да самых вушэй шапцы і глядзеў проста на яе. Пальцы неяк самі па сабе разагнуліся, і бітончык з малаком бразнуўся на зямлю. Мужчына страпянуўся ад гэтага слабога, жаласнага гуку, стрэльнуў вачыма на бакі, потым на Ганку. А яна, змярцвеўшы ад страху, не мела сілы нагнуцца і падняць бітончык, з якога проста на ногі цякло малако.
— Чаго спужалася? — разняў нарэшце вусны мужчына.
Ганка адкрыла рот, хацела нешта сказаць, але замест слоў з яе раптам вырваўся хрыплы ўсхліп. Яна выпусціла з рукі галінку ажыны, тая імкліва гайданулася, а Ганка войкнула, крутнулася, пабегла прэч.
He разбірала дарогі, не думала, куды і навошта бяжыць. Галіны кустоў хвасталі па твары, грудзях. He чула болю — страх, раптоўны і ўладны страх гнаў яе цяпер з таго самага лесу, які яшчэ зусім нядаўна так моцна вабіў да сябе. Ззаду пачуўся трэск галля, цяжкія крокі і хаканне — яе даганялі. Ганка штосілы закрычала, спатыкнулася аб корань яліны, што так недарэчы апынуўся на шляху, і павалілася на зямлю, але адразу ж падхапілася, ірванулася была бегчы, і ў гэты самы момант чыясьці дужая рука схапіла яе за плячо, тузанула назад. Ганка ўскрыкнула, нялюдска падкурчыла нагу, асела на дол.
Чыесьці дужыя рукі схапілі яе аберуч за плечы, моцна трасянулі. Ганка адплюшчыла вочы і ўбачыла русявага мужчыну ў шэрай кашулі. Ён цяжка дыхаў і моцна трымаў яе.
— Пусціце мяне, — прахрыпела праз слёзы Ганка, гледзячы проста ў вочы незнаёмаму, і той не вытрымаў ейнага ўмольнага позірку — адпусціў рукі.
Толькі цяпер Ганка зразумела, што гэта быў не той мужчына, якога яна сустрэла каля куста ажыны. Колькі ж іх... тут?.. I як ёй вярнуцца з гэтага праклятага лесу дахаты, да... мамы?
— Чаго ўцякала? — прахрыпеў мужчына.
— Спужалася, — адказала Ганка.
— А што мы, звяры?
Ганка паднялася. Правы рукаў сукенкі звісаў з пляча падраным акраўкам, ад каўняра да паясніцы сукенка была таксама разадраная. Дзяўчынка заціснула на грудзях тканіну ў кулак, ціха шапнула:
— Пайду я, дзядзечка.
— Куды? — запытаў мужчына.
— Дахаты... Мама недзе чакае...
3-за кустоў даляцеў чыйсьці хрыплы голас:
— Ігна-ат! Ого-о! Дзе ты, Ігна-ат?
— Ого! — адгукнуўся мужчына, не зводзячы з Ганкі вачэй.
А Ганчыны вочы напоўніліся слязьмі.
— Пайду я, — зноў папрасіла яна дазволу ў гэтага незнаёмца, не разумеючы і не ўсведамляючы ўсю недарэчнасць таго, што ёй даводзіцца прасіцца ў чужога чалавека, які не мае на яе аніякіх правоў, хіба толькі тыя, што ён дужэйшы за яе і бегае хутка.
— Ігнат! Дзе ты? — зноў голас з кустоў, ужо зусім блізка.
— Тут! — гукнуў у адказ мужчына.
— Дагнаў дзеўчынёху? — праз зараснік малінніку прадзёрся невысокі каржакаваты мужчына, той самы, якога Ганка ўбачыла спачатку. — А-а, во яна... Ну, дык чаго ты, дзеўка, ірванула наўцёкі?
— Н-не ведаю, — Ганка пачынала дрыжэць усім целам.
— Чым мы цябе гэтак напужалі?
— Н-не ведаю.
— А куды ты ішла? — дапытваўся мужчына.
— У Калюты.
— Ну-у-у? Дык і ішла б сабе, а чаго ад нас уцякала?
— He ведаю, — бездапаможна крутнула галавой Ганка.
Яна і напраўду не ведала, чаму кінулася ўцякаць ад гэтага чалавека, як цяпер, дык, здаецца, зусім нястрашнага з выгляду.
— Каго ты больш баішся: партызанаў, немцаў ці яшчэ каго? — не адступаўся мужчына.
На гэта Ганка таксама не ведала, што адказаць, бо сапраўды не ведала, хто для яе найбольш небяспечны.
— Што маўчыш? — азваўся Ігнат. — Кажы, калі ў цябе старэйшыя пытаюцца.
— Пусціце мяне, — заплакала Ганка і звесіла галаву, дакранаючыся мокрым падбароддзем да сашчэпленых на грудзях рук, што камечылі парваную сукенку.
— Во дзе пужлівая курапатка, — крэкнуў старэйшы. — Як Ігнат скажа, так і будзе. У яго прасіся.
— А што мне? — незадаволена буркнуў Ігнат.
Старэйшы засмяяўся і закашляўся. Ганка затрымцела ўсім целам ад страху, павярнулася да таго, каго звалі Ігнатам, і зноў папрасіла:
— Калі ласка... Пайду я...
Ігнатаў твар зрабіўся бурачковы, на ім густа пазначылася цёмнае рабацінне. Выцвілыя бровы яшчэ ніжэй насунуліся на вочы і сышліся да пераносся. Ён быў нечым незадаволены, але не казаў, чым.
— Ты ж, дзеўка, так нам нічога і не расказала, — хмыкнуў старэйшы. — Пытаемся, чаго ўцякала — маўчыш. Пытаемся, каго баішся — таксама маўчыш. А чыя ты хоць, скажаш? Iадкуль?
КНІГІ ОНЛАЙН
