Будзь воля Твая...
Ірына Жарнасек
Выдавец: Про Хрысто
Памер: 436с.
Мінск 2023
— Што ж нам застаецца, ойчанька? Будзем трымацца.
А сястра Альбіна раптам ўсхліпнула і падала айцу Юрыю аплатак:
— Каб нас не ставілі болып «да сценкі».
Сястра Яніна, якая таксама ішла да айца Юрыя з аплаткам, пачула ейнае зычэнне і сумна паківала галавой, а сястра Альбіна прыкрыла даланёй вочы:
— Як успомню — мурашы бягуць па целе.
— Знайшла, што ўспамінаць на вігілію, — прабурчэла сястра Ядвіга.
Гэты сполах яны перажылі напярэдадні Усіх Святых, калі на плябанію ўкуліліся п’янаватыя партызаны і пачалі дапытвацца, чым сёстры тут займаюцца. Сёстры тлумачылі, як маглі, але рабаціністага партызана ў шварцы з нямецкага шыняля іхнія словы не задаволілі, і ён зароў: «Марш усе да сценкі!» Ім нічога не заставалася, як падпарадкавацца. Толькі сястра Яніна раптам заплакала: «А я крыж зняла ды во не магу знайсці. Сёстры, хто бачыў мой крыж?» Разважлівая сястра Ядвіга яе супакоіла: «Не мітусіся, сястра. Божанька нам там усім дасць крыжы». Партызан лезгацеў вінтоўкай і гарлаў: «Што капошыцеся? Да сценкі, я сказаў!» Пабрылі адна за адной, як чародка гусей. У тую хвіліну, на іхняе шчасце, і ўвайшоў у хату
айцец Юры. Ціхай кароткай размовы хапіла, каб крыклівы партызан палагаднеў, толькі для выгляду буркнуў: «А што яны мне тут плятуць загадкамі? Вайной усе павінны гаварыць: раз-два, ясна і чотка».
Дзяліліся аплаткам, жадалі адзін аднаму спакойнага свята, а таксама спакойных будзённых дзён, жадалі як найменей прыкрасці і кожны добра разумеў, што будуць у іх і страх, і беды, і заўсёдная пагроза стаць «да сценкі» — усё гэта будзе да таго часу, пакуль не скончыцца гэтая апрыклая, непатрэбная вайна.
Сястра Ядвіга запаліла свечку на стале і папрасіла айца Антонія:
— Просім, ойчанька, блаславіць наш стол, ды распачнем ужо вігілію.
Айцец Антоні пачаў:
— Ойча наш...
— ...каторы ёсць у небе... — падхапілі астатнія.
У сянёх, чутно было, нехта скрэбся ў дзверы — не мог знайсці клямкі. Сястра Разалія пасля малітвы пабегла адчыняць. Айцец Антоні блаславіў стравы на белым абрусе, пад якім бугрылася і прыемна пахла мурожнае сена. Сястра Ядвіга ўзяла ў рукі гліняную міску з вышчарбленым краем і кожнаму падала куццю. Моўчкі елі.
— Можа б, пачакала, бабулечка, — упрошвала кагосьці ў суседнім пакоі сястра Разалія. — Няхай айцец Антоні павячэрае, а потым і ты пагаворыш з ім.
— Што там такое? — гукнуў айцец Антоні.
У дзвярах стаяла разгубленая сястра Разалія і тлумачыла:
— Тут баба Стэпця прыйшла айцу Антонію дзякаваць, дык я кажу, каб трохі пачакала.
— Ну, калі дзякаваць, то можна і пачакаць, — пажартаваў айцец Антоні.
Але прыгорбленая старэнькая бабуля ў доўгім шэрым кажусе ўжо сунулася па хаце, абапіраючыся адразу на два
сукаватыя кіі. Прыпынілася, успёрлася на іх, прыўзняла галаву, але на ейным твары не адбілася ніякіх пачуццяў — мабыць, нікога з прысутных не пазнала.
— Дзетка! — гукнула яна ўбок, да сястры Разаліі. — Я ж табе казала: мне да ксяндзочка трэба.
Прагучала гэта як: «Падвядзі мяне да таго, хто мне патрэбны». Сястра Разалія развяла рукамі, але на дапамогу прыйшоў айцец Антоні:
— Да мяне, бабуля?
— Ага ж! — узрадавана гукнула баба Стэпця на ягоны голас, зрабіла некалькі крокаў да стала і зноў спынілася, узіраючыся на бакі і ўсё яшчэ не могучы ўбачыць таго, хто ёй быў патрэбны.
Сястра Разалія ўзяла яе за руку, падвяла да айца Антонія.
— Што, бабуля? — папытаў айцец Антоні.
Тая раптам скаланулася ўсім целам, пасунулася яшчэ на крок і выцягнула руку. Айцец Антоні падаў ёй сваю, і баба Стэпця моўчкі прынікла да яе вуснамі. Айцец Антоні глыбока ўздыхнуў, правёў другой рукой па ейнай пянькоўцы, зноў уздыхнуў. Сястра Разалія падставіла старой крэсла, але тая нават не зірнула на яго.
— Ойчанька... — пачала яна і аціхла — выцерла зноў вочы. — Я, ойчанька, падзякаваць прыйшла... Ад усіх нас... He могуць мае... каляжанкі, я — самая крэпкая.
— Добра-добра, падзякавала ўжо, — зноў, як маленькую, пагладзіў айцец Антоні яе па галаве. — Цяжка, бачу, табе хадзіць, то якая ж пільніца гнала сягоння?
— Во! — раптоўна памаладзелым голасам выгукнула баба Стэпця. — Чаму ж не пільніца? А што ж у нас пільнейшага можа быць, як не дзякаваць табе, дзетка, і маліцца за цябе? У мяне вочы, праўда, слабыя, я праз вакно і не згледзела б, а Мікіціха з Параскай, тыя, што совы ўначы, — усё дагледзяць, дапільнуюць. Дык яны і падпільнавалі, калі ойчанька прыехаў і загадалі мне збірацца. А я, скажу табе, —
ногі яшчэ маю. Вачэй то ўжо не... Ага ж... Дык дзякуй табе, ойчанька, нізкі паклон табе, дзетка, за тое, што абагрэў ты нашы апошнія дзянькі.
— Ну, яшчэ ж не апошнія...
— Ай, колькі там засталося! Але не пра гэта: колькі Бог дасць — столькі і будзем ківацца на гэтым свеце. А вот за тое, што ты нас, нямоглых прастарэкаў, сабраў у адзін дамок, што лусту хлеба даеш ды ў цяпле жывем — во за гэта нізкі табе ад нас паклон, — яна хацела пакланіцца, але і без таго прыгнутая долу, толькі пахіснулася. Сястра Разалія падтрымала яе.
— I табе, дзетка, дзякуй, — павярнула да яе голаў старая. — I вам усім, людцы добрыя, дзякуй за тое, што старасць нашу шануеце. Ці ж мы маглі калі падумаць, што дажываць свой век будзем у гэткім панстве? Праз усё жыццё добрага слова мала чулі, дык хоць цяпер... Ці ж нам магло прысніцца, што нас гэткае шчасце чакае перад смерцю?
Шчасце бабы Стэпкі было ў тым, што яна разам з гэткімі ж, як і сама, старымі, адзінокімі бабулькамі жыла цяпер у дамку непадалёк ад плябаніі. Гэта айцец Антоні вырашыў сабраць іх усіх у адзін былы калгасны дом, каб і ім самім было хоць крыху весялей, і законніцам прасцей было даглядаць іх.
— Як вы там мацуецеся? — папытаў айцец Антоні. — He мерзнеце?
— Якое там, ойчанька! — махнула старая рукой. — Я ж і кажу: чыста — пані. Нічога не робім, а ў цяпле і са святлом, і ежу на стале маем. А ўчора мяне нават у лазню во гэтыя анёлкі, — кіўнула яна на сясцёр, — звазілі на саначках ды бярозавымі венічкамі пахвасталі.
— Сягоння дык во і цешыцца бабулька, а ўчора ўпарцілася штосілы — ледзьве ўгаварылі, — не стрывала сястра Альбіна.
Старая прыслухалася, падумала, а потым махнула рукой:
— Ай, што ты там кажаш — не чую...
Усе засмяяліся.
— Давай, бабуля, аплаткам падзелімся, — працягнуў ёй айцец Антоні аплатак.
Тая моўчкі адламала кавалачак, пастаяла, перажагналася ім, паклала ў рот і заплакала:
— Пайду я, дзеткі, не буду вам назаляцца. Пабыла во з вамі — дзякуй. Пайду. Няхай вас Божанька беражэ.
— Вазьмі, бабуля, аплатак ад нас для ўсіх, хто з табою жыве. Скажы, што мы дзелімся з імі і просім, каб яны сваімі малітвамі падтрымлівалі нас, — айцец Антоні адламаў кавалачак аплатка, з’еў яго, а рэшту загарнуў у паперу і падаў старой. Яна прыняла, нізка звесіла галаву, перажагналася яшчэ раз і моўчкі пасунулася да дзвярэй. Каля парогу спынілася:
— Вялікая вам заслуга будзе, дзеткі, за вашу дабрыню ў небе. Успомніце маё слова — вялікую нагароду атрымаеце ад Пана Бога.
3 дапамогай сястры Разаліі старая так-сяк выкулілася за парог. Айцец Антоні падняўся.
— Добра, дарагія мае, паеду.
Айцец Юры таксама падняўся, стрымана згадзіўся:
— Што ж: раз трэба...
— Але ж ойчанька і не паеў нічога, — пашкадавала сястра Альбіна, ды айцец Антоні ўжо здымаў з вешака паліто:
— Я і так трохі затрымаўся. Каб не баба Стэпця — за Марозамі ўжо быў бы. Ну, што прыціхлі?
Усе стаялі трохі разгубленыя ды расчуленыя: нечаканая радасць ад прыезду айца Антонія зноў саступала месца трывожнаму чаканню новых сустрэч. 3 айцом Антоніем яны адчувалі сябе болып упэўнена, але кожны адначасна ведаў і тое, што інакш не можа быць.
Айцец Юры праводзіў яго да саней, развітаўся і, як заўсёды, доўга глядзеў услед павозцы — прасіў святую Багародзіцу ратаваць ягонага брата ад «усялякай злой прыгоды».
XIV
Каштан галопам нёсся з абрывістага берага, закідваў клерыка Генрыха калючымі, вострымі глыжамі зляжалага снегу. Дарма ён нацягваў лейцы, дарма «тпрукаў» — конь ужо зусім не зважаў на свайго не надта ўдалага фурмана, а да таго ж меў сілу, каб не слухацца. Так і ўзляцеў з усяго маху на Дзвіну, пранёсся па ёй некалькі метраў, там, дзе ляжаў прыбярэжны снег, а на цёмным лёдзе каня раптоўна кінула ў адзін бок, сані з фурманам — у другі. Усё гэта здарылася так вокамгненна, што Генрых не паспеў зразумець, што адбылося. Ён нават не паспеў спалохацца, як распластаўся на лёдзе, а воддаль, за некалькі крокаў, слізгаўся, не мог падняцца з каленяў ягоны конь.
На адхоне высокага кручастага берага бухаўся па цаліку Мадэст. «Хоць бы ён паспеў сюды да таго, як падымецца конь», сумна думаў Генрых, збіраючы бурку, шэрую посцілку і сена, якое вецер ужо калашмаціў ды пачынаў круціць разам з клубамі снегу. Сам то ён, Генрых, рады з канём не дасць — гэта ўжо ясна як белы дзень. А вось калі паспее Мадэст...
Каштан прыўзняўся на пярэднія ногі, зрабіў рывок і... стаў на ўсе чатыры нагі.
— Косю, косю... — прасіў яго Генрых, азіраючыся, — Мадэст ужо быў ледзьве не на рацэ. — Косю, не спяшайся... Прашу цябе.
Каштан павёў вокам на чалавека, які так гжэчна яго ўгаворваў трасянуў галавой, але з месца не крануўся — мабыць, не таму, што пашкадаваў няўдалага ездака, але таму, што і сам пабойваўся ступаць па слізкім лёдзе. Цяжка дыхаючы, нарэшце падбег Мадэст.
— Аглоблі не паламаў? Вупраж цэлая? — першае, што запытаў.
— He ведаю, — разгублена адказаў Генрых і патлумачыў: — Баюся падысці, каб не ўцёк.
Мадэст агледзеў Каштана, пагладзіў яго, супакойваючы, па грыве. Слізгаючыся, яны ўдваіх так-сяк зноў запрэглі каня, і Мадэст асцярожліва крануў лейцамі. Панукваючы і ўгаворваючы рахманага Каштана, яны паволі рухаліся па гладкім, як шкло, лёдзе і, дапяўшы нарэшце да берага, абодва з палёгкаю ўздыхнулі.
— Ну, цяпер паганяй, — гукнуў Генрых.
— Глядзі, зноў бяды наробім, — асцярог яго Мадэст.
— Але ж ні хвіліны не можам марудзіць!
Ім і напраўду не выпадала прамаруджваць, бо везлі для айца Антонія, які цяпер павінен быць у Дрысе, вельмі важную і вельмі страшную вестку. Калі б не ўвесь жах таго, што ім трэба было паведаміць як мага хутчэй айцу Антонію, то, можа б, і не панёс Генрыха Каштан у той час, калі Мадэст тлумачыўся з немцам на прапускным пункце. Здаецца, Генрых і не тузануў тады лейцамі, але конь панёс. I выдавала на тое, што ў Каштана таксама здалі нервы.
КНІГІ ОНЛАЙН
