Будзь воля Твая...
Ірына Жарнасек
Выдавец: Про Хрысто
Памер: 436с.
Мінск 2023
XI
Божа помсты, Пане,
Божа помсты, з’явіся ў бляску! словы гэтага псальму прыйшлі самі сабой на ягоныя вусны ў тую хвіліну, калі сустрэўся з Гэнькавымі вачыма. Хлопчык стаяў насупраць дзвярэй, ён нібы чакаў айца Юрыя, нібы ведаў, што той вось-вось павінен увайсці ў касцёл. I ледзьве толькі айцец Юры пераступіў парог, яго быццам ударыў пагляд гэтых шырока раскрытых вачэй з застылым нямым пытаннем у іх. У пошуку адказу на Гэнькава цяжкое пытанне айцец Юры ступіў да Укрыжаванага, пацалаваў прабітыя ногі і проста каля гэтых ног апусціўся на калені.
Божа помсты, Пане...
He памятаў, калі, у часе якіх выпрабаванняў яму хацелася заклікаць Божую помсту. Гэнькавы вочы змусілі яго сёння гэта рабіць. Стаяў на каленях, нізка звесіўшы галаву, чуў на сабе Гэнькаў позірк і ўжо ведаў што гэткіх вось адчайных пытанняў будзе шмат, вельмі шмат. I ведаў таксама, што яму будзе вельмі цяжка на іх адказваць. Паволі падняўся. Гэнька падбег да яго:
— Ойчанька, Насця ногі памарозіла! Нас выгналі з хаты, а яна босая. Яна не памрэ, ойчанька?
— Будзь мужны, Гэнька, будзь мужны, — задзервянелымі вуснамі прамовіў айцец Юры і прытуліў да сябе ягоную галаву з капой непаслухмяных валасоў.
— Што яны зробяць з намі? — прашаптаў Гэнька ў сутану.
— He ведаю, — шчыра прызнаўся айцец Юры.
— Ойчанька, і ты з намі! — заплакала старая Васіліха і, моцна накульгваючы, падышла, пацалавала яму руку.
Абняў яе за згорбленыя плечы:
— 3 вамі, вядома, з вамі.
— А ратуй Божа, калі яны і вас, Божых слугаў, не пашкадуюць, — працяжна забедавала кабета ў нізка насунутай на лоб сіняй хустцы. Яе айцец Юры, здаецца, бачыў упершыню — напэўна, праваслаўная. Зрэшты, тут шмат было тых, каго ён упершыню бачыў.
— Ойчанька, а ці ведаеш, што яны замыслілі? — праціснулася да яго праз натоўп высокая кабета з дзіцем на руках.
— He ведаю, дарагія мае.
— Што тут невядомага? — закашляўся сівы дзед у кажуховай камізэльцы. — Ці ж не відаць?
— Відаць? Што відаць?
— Тое, што не пашкадуюць яны нас, — зноў да слёз закашляўся дзед. — He для таго зганялі, каб шкадаваць.
— Ой, лю-ю-дцы мае, а што ж гэта робіцца-а-а? А чым жа мы правініліся, што гэткая бяда на нас? — завыла раптам жанчына на крайняй лаўцы. Яна абхапіла галаву рукамі, круціла ёю і ўсё паўтарала ды паўтарала нараспеў: — Што ж гэта робіцца-а-а, людцы? Што робіцца-а-а?..
Адусюль несліся здушаныя ўсхліпы і адчайны плач. Айцец Юры пачаў прабірацца праз натоўп. «Божа, як шмат сёння ў Тваім доме людзей, і ўпершыню мяне гэта не цешыць! — пранеслася ў галаве. — Навошта сёння столькі людзей ў Тваім доме? Навошта?»
На прыступках каля алтара Маці Божай ніцма ляжалі некалькі жанчын. Адна з іх раз-пораз уздрыгвала ўсім целам, прыпадымалася, закідвала голаў, углядалася на абраз Маці Божай з Дзіцяткам на руках, штосьці ўтрапё-
на шаптала і зноў падала ніцма. Фэля — пазнаў яе айцец Юры, тая самая знаходлівая Фэля, якая выратавала іх у той дзень, калі ў касцёл у часе хросту ўкуліліся немцы.
— Матачка Божая! — вырвалася хрыплае з Фэліных грудзей. — Матачка Божая! Чым жа мы правініліся?
— Ой, угнявілі мы нечым Бога, ой, угнявілі, — прастагнала нейкая кабета за спінаю айца Юрыя.
— Матачка Божая, злітуйся! — загаласіла Фэля. — Калі не нада мною, дык над імі злітуйся!
За некалькі крокаў ад Фэлі, нізка схіленая над спавітым дзіцем, проста на сцюдзёнай падлозе сядзела яе малодшая сястра Галіна і ціха пагойдвалася. Доўгія каштанавыя валасы густа рассыпаліся па плячах, спадалі на грудзі, на соннае дзіця — закрывалі маленькі скрутак, быццам хацелі адгарадзіць яго ад свету, які немаведама чаму так жорстка абыходзіўся з ім.
«Дзякуй Богу, што мы паспелі тады ахрысціць твайго сыночка», — падумаў айцец Юры, і Галіна нібы пачула ягоныя думкі — узняла голаў; ейныя выплаканыя вочы сустрэліся з ягонымі, але, мабыць, не могучы ўжо распазнаваць і ўспрымаць, зноў зморана заплюшчыліся.
Айцец Кашыра апусціўся на калені побач з айцом Ляшчэвічам на прыступку галоўнага алтара перад табэрнакулюмам, нізка звесіў галаву. Цёплая рука айца Антонія дакранулася да ягонай заледзянелай — моцна сціснула яе. Айцец Юры адказаў на гэты поціск і стрымана ўздыхнуў.
— Памолімся, браце, як нас навучыў Езус Хрыстус, — глуха прамовіў айцец Антоні.
Айцец Юры адно кіўнуў галавой, і яны разам паволі пачалі малітву:
— Ойча наш, каторы ёсць у небе, свяціся імя Тваё, прыдзі валадарства Тваё, будзь воля Твая, як у небе, так і на зямлі. Хлеба нашага штодзённага дай нам сёння і адпусці нам грахі
нашы, як і мы адпускаем вінаватым нашым. I не ўводзь нас у спакусу, але збаў нас ад злога. Амэн.
Безліч разоў за сваё святарскае жыццё кожны з іх паўтараў гэтую малітву. 3 ёю яны пачыналі кожны свой дзень, на працягу дня таксама некалькі разоў маліліся, з ёю ж і клаліся спаць. На кожнай святой Імшы яны прамаўлялі: «Pater noster, qui es in caelis...» У хвіліны радасці i смутку, калі душа імкнулася размаўляць з Небам, першымі словамі, што ўзбягалі на вусны, былі: «Ойча наш, каторы ёсць у небе...» Цяпер яны таксама прагнулі размаўляць з Небам, бо толькі яно магло ім вытлумачыць сэнс таго, што адбывалася і што мелася стацца з усімі імі.
— Што яны зробяць з намі, Антоні? — прашаптаў айцец Юры. — Тое, што і з Ганчынай маці?
— He ведаю, — шчыра прызнаўся айцец Антоні.
Айцец Кашыра адшпіліў і зноў зашпіліў верхні гузік сутаны.
— He ведаю, — ціха паўтарыў сухімі вуснамі айцец Ляшчэвіч, — але затое добра ведаю іншае: не маем мы з табой права на страх, паніку, роспач. Людзі могуць крычаць, мы — не. Разумееш?
Ці разумеў? Вядома. Бо не раз яны гаварылі пра найстрашнейшае, рыхтавалі сябе да яго і ўсё ж... Вось яно, наблізілася... Як жа не стае паветра ў грудзях! Як цяжка дыхаць, чуючы подых таго найстрашнейшага!
— А можа, партызаны падаспеюць? Можа, адаб’юць? — ціха папытаў айцец Юры, сам мала верачы ў свае словы.
Айцец Ляшчэвіч правёў рукой па твары, уздыхнуў:
— Калі ў Калютах, у Ліпаўках, Забароўцах не адбілі... — Дык што?.. Смерць?.. — здрыгануўся айцец Юры.
— Смерць? — перапытаў айцец Антоні і зноў выцер спатнелы лоб. — He ведаю. Але, як мне здаецца, дзеля чаго б яны зганялі людзей у касцёл? Можа, адразу б... He ведаю, не разумею, — крутнуў галавой. — У адным упэўнены — не маем мы з табой права быць слабымі. Чуеш? He маем. He дзеля
таго мы сталі святарамі, каб у адзін дзень перакрэсліць усё сваё святарства. На нас людзі глядзяць, Юры. Чуеш?
— Чую, — шэптам адказаў айцец Юры.
— I чакаюць яны ад нас таксама шмат.
— Ведаю, — нізка схіліў галаву айцец Юры.
I яны абодва зноў аціхлі, сэрцам звяртаючыся да Таго, Хто мог зразумець у гэтую хвіліну іхнюю слабасць і страх, і боль.
Як моцна б’ецца ў грудзях сэрца ад блізкасці Тваёй, Пане, і ад немінучасці таго, што мае стацца. Ты бачыш, усё бачыш, Пане... I ўсё разумееш. Няхай станецца воля Твая!
Стася нерухома сядзела на першай лаўцы і глядзела ў адну кропку. Некалькі пасмаў доўгіх русявых валасоў, звязаных у важкі вузел на патыліцы, вызваліліся з яго і доўгімі змейкамі спадалі на грудзі. Магло здацца, што ёй ужо цалкам не абыходзіла ўсё тое, што дзеелася навокал. Яна стамілася плакаць, баяцца, дрыжэць ад сцюжы. А можа, яна баялася зварухнуцца яшчэ і таму, што нарэшце супакоілася дзіцятка ў жываце, прыгрэлася пад пянькоўкай і суцішылася. I як гэта Стася не дадумалася схапіць кажушок на плечы, калі выбягала з хаты? Перапудзілася, вядома, але ж яна маці і павінна дбаць найперш пра сваё дзіця, што пасля Вялікадня народзіцца на свет. Выходзіць, кепская яна маці, калі так спужалася дзікіх крыкаў з Селівонішанай хаты і забылася пра ўсё на свеце. Крычалі карнікі, крычала старая Селівоніха, дзіка й нема крычала нечалавечым голасам ейная нямая дачка. Тады маці ўбегла ў хату і гукнула: «Уцякай, Стаська, я затрымаю іх! А то ж яны цябе за твайго партызана...» I Стася пабегла за адрыну, да лазняку, адтуль уздоўж агародаў — да касцёла. Але раптам, нібы асцерагаючы яе, трывожна й раскаціста ўдарыў касцельны звон. Яна спынілася, перавяла дыханне і пабегла прэч. Добра, што ранішні зляжалы снег трымаў яе, і яна не правальвалася ў сумёты. Але ж... куды яна бегла?
Агледзелася. Прыслухалася. Стаялаякраз насупраць хаты цёткі Дароты. На падворку было ціха, не чувалася крыку і ў суседніх дамах. I Стася пабегла ў хату — папрасіць якой-небудзь адзежыны. Сені зеўрылі чорным прастакутнікам расчыненых наросхрыст дзвярэй. Ступіла на ганак і як не сутыкнулася з высокім шыракаплечым чалавекам, апранутым у штосьці белае, нібы той фельчар. Мужчына выносіў з хаты ахапак перабіранак, абрусоў, нейкага адзення. Следам за ім ніжэйшы мужчына ў чорным цягнуў па падлозе торбу з нейкімі прычындаламі. Стася адхіснулася, але пабегчы прэч не паспела: высокі «фельчар» схапіў яе за плячо, і некалькі посцілак з ягонага ахапка звалілася на дол. Мужчына ашчэрыўся:
— Ты где прятался? Думал, не найдут?
Знайшлі... He ўратавалася. Сама прыйшла ў іхнія хцівыя лапы. Яны скінулі нарабаванае дабро проста ў сянёх на падлогу, а самі пагналі яе ў касцёл. Так і не апранулася... I цяпер не мела чым абагрэць сваё дзіцятка, добра яшчэ, што маці шпурнула ёй гэтую пянькоўку, якой яна цяпер атуляе свой жывот.
На прыступках алтара моляцца святары. Раптам прыгадалася, як нечувана прыгожа спяваў айцец Антоні ў дзень іхняга шлюбу гімн да Святога Духа. На гэтым самым месцы стаяў перад алтаром і спяваў, а яны нават баяліся дыхаць, слухаючы той спеў. Тады таксама было холадна. I ўсё ж тады Стася была ў кажушку, а побач быў Васіль. Божа, як даўно гэта было! I... як нядаўна — іхні сын яшчэ не паспеў нарадзіцца на свет. А можа й добра, што ён яшчэ ў ейным жываце — не бачыць і не чуе ўсяго гэтага страхоцця. Бо ці ж вытрымала б Стасіна сэрца, калі б ён бачыў гэта! Можа й да лепшага. Народзіцца — і ўсё страшнае ўжо мінецца, усё гэта Стася перажыве, пераплача. Можа й да лепшага...
— Дзядзя, а мозна і мне тут тлоскі пастаяць? Мамка казыць нямозна, але з ты доблы, дзядзя...
Айцец Юры непаразумела глядзеў на малога мурзатага чалавечка, абкручанага тоўстай клятчастай хусткай, які невядома калі апынуўся за іхнімі спінамі пры алтары. Ці то дзіця падышло гэтак ціхенька, ці яны настолькі заглыбіліся ў малітву, што перасталі чуць тое, што адбывалася за іхнімі спінамі.
КНІГІ ОНЛАЙН
