Будзь воля Твая...
Ірына Жарнасек
Выдавец: Про Хрысто
Памер: 436с.
Мінск 2023
— Уначы нібыта чапаць не будуць, — прамовіў услых.
— Адклалі на раніцу?
Іхнія позіркі сустрэліся, сумныя, стомленыя позіркі братоў, чыя роднасць законнікаў выпрабоўвалася ў гэтыя хвіліны, гадзіны, ночы.
— Як думаеш, ці шмат з нас выжыве? — папытаў айцец Юры.
— Відаць, столькі, колькі спатрэбіцца ім для працы ў Нямеччыне. Адно выдае пэўным: старых яны не пашкадуюць, не выгадна ім везці ў Нямеччыну тых, хто ўжо мала папрацуе на яе карысць, — памаўчаў і зноў ціха прамовіў: — За дзяцей баліць душа. Зноў прасіў у гэтага пыхлівага індыка — толькі яшчэ больш надзімаецца ды крэкча сабе пад нос штосьці неразборлівае.
Айцец Юры зірнуў на купку дзяцей пры вогнішчы, дзе Гэнька размахваў рукамі і штосьці распавядаў. Перавёў позірк на алтар — праглынуў горкі камяк у горле.
— Трымайся, — прашаптаў айцец Антоні.
— Ты таксама, — адказаў айцец Юры.
— Апоўначы пачнем святую Імшу. Абяцалі не перашкаджаць, ды верыць бобікам не даводзіцца, а іхні руды гаспадар будзе ў гэты час соладка спаць на маім альбо тваім ложку. Так што будзем адпраўляць Імшу хутка. Казанне трэба будзе сказаць пасля Імшы. Можа, ты скажаш?
— У цябе гэта лепш атрымаецца.
— Ну так, я гавару, — усміхнуўся айцец Антоні, — а ў цябе глотка хрыпне.
— Такая ўжо доля кіраўніка місіі, -паспрабаваў усміхнуцца і айцец Юры.
— Ці не важней тое, — пасур’ёзнеў айцец Антоні, — што мы з табою браты? I ў вялікім, і ў малым? Галоўнае, чаго мы павінны прасіць цяпер у Пана Бога, дык гэта, каб у нас хапіла сілы вытрываць і выканаць да канца свой святарскі ды братні абавязак. Вядома, ён у мяне большы, бо я ў дадатак яшчэ адказны і за ўсю місію, і за сясцёр. Сёстрам, можа, і ўдасца як-небудзь выбавіцца з гэтае калатнечы, а табе...
— Але я для сябе нічога не прашу! — перабіў яго айцец Юры. — Чаму ты вырашыў, што я спадзяюся на выратаванне?
— Ды цішэй ты! — узяў яго за локаць айцец Ляшчэвіч і зноў пажартаваў: — Бач ты, і голас нармальны прарэ-
заўся, зразумеў, што папарыць ногі ўсё адно не давядзецца, дык і сам паправіўся?
— Ведаеш, я заўсёды зайздросціў твайму ўменню жартаваць нават у такім вось становішчы, — прызнаўся раптам айцец Юры. — I ўвогуле, я шмат зайздросціў табе. Мне заўсёды, як таму дзіцёнку, хацелася быць хоць нечым да цябе падобным.
— Вось табе і на: калі прызнаўся, — ляпнуў яго па плячы айцец Антоні.
Гэта было амаль неверагодна, але яны размаўлялі цяпер паміж сабой так, быццам не валіліся абодва з ног ад стомы. Быццам не віселі на валаску іхнія жыцці, а разам з імі і жыцці ўсіх гэтых людзей, што цяпер сядзелі, стаялі, кленчылі альбо ляжалі крыжам пры алтары Маці Божай. Быццам не было гэтых здушаных людскіх жальбаў, голаснага роспачнага крыку, які раз-пораз то ў адным, то ў другім баку ўзвіваўся ў касцельную прастору, пад высозныя скляпенні. Усё гэта было. Але апрача таго, было яшчэ і штосьці такое, што ўзвышалася і над гаротным плачам, і над безвыходнай роспаччу, і над уладнымі загадамі двуногіх істотаў са зброяй, і над пракляццем, што не магло не бурліць у душах невінаватых людзей. Гэтае штосьці было малітвай. Ад самае раніцы, з таго моманту калі айцы маліліся Ютрань, і да позняга вечара, праз увесь гэты жудасны дзень у касцёле трывала малітва. Яна жыла на вуснах дзяцей пры вогнішчы, калі яны, укленчыўшы пры такім дарагім для іх агні, дружна паўтаралі: «Анёле Божы, дружа мой, ты заўсёды пры мне стой...» Малітва сагравала самотных матак, што прыціскалі да грудзей немаўлятаў. Яна давала сілы нямоглым старым, што цесна сядзелі ў кутах на саломе і то разам, то паасобку паўтаралі і паўтаралі безліч ружанцовых таямніцаў. Малітвай было напоўнена паветра ў касцёле, малітва была ў слязах, у жаласных просьбах, нават у галашэнні таксама была малітва, нават у адчайным крыку-мальбе, у скаргах на лёс, у спадзяванні на Божую літасць, у пакорлівым: «Будзь
воля Твая». Усё гэта было малітвай. I яна ўзвышалася над людскім горам, іхняй нядоляй, перамагала яе. Бо гэта не ашалелыя ад гора небаракі шапталі, гучна прамаўлялі альбо спявалі яе. Гэта маліўся люд Божы.
— Ну што, зноў за працу? — прамовіў айцец Антоні, сціснуў локаць свайго брата, зазірнуў у вочы. — Заўсёды мы цешыліся з табою, калі мелі яе шмат, ды вось прыйшоў час, калі няма ад яе радасці. Вытрываем, браце?
— 3 Божай дапамогай...
— Ойчанька, паслухай мяне!
У скінуўшы ўгору рукі, напярэймы айцу Ляшчэвічу сунулася на каленях мажная старая кабета ў ссунутай на плечы хусце. Яна надчэквала яго пры канфесіянале разам з усімі, хто чакаў споведзі, але як толькі ўбачыла, што айцец Антоні ідзе да іх, ускінула рукі ўгору і папаўзла яму насустрач.
— Паслухай мяне, нягодную, ойчанька!
— Што такое, маці? — нахіліўся да яе айцец Ляшчэвіч.
— Праваслаўныя мы, а кажуць, няможна ў вас нам спавядацца. Дык як жа? Дык што ж? Ойчанька, не паміраць жа нам у грахах! He па-людску гэта. Як сабе хочаш, ойчанька, але не па-людску, — яна схапіла айца Антонія за руку, прыціснула яе да вуснаў. — Адзін жа Бог у нас, ойчанька! I ўсе да Яго пойдзем — і католікі, і праваслаўныя.
— Але ж ні я, ні айцец Юры не адмаўляемся, — пагладзіў ён яе па сівых шорсткіх валасах, сціснутых на патыліцы ў тугі вузел. — Ды толькі не маем мы права спавядаць вернікаў іншых канфесій.
— А ці ж мы вінаватыя...
— Ніхто тут ні ў чым не вінаваты. Але да таго, як табе, да прыкладу, паспавядацца ў мяне, ты мусіш скласці вызнанне веры, што пераходзіш з Праваслаўнае Царквы ў лона Каталіцкага Касцёла. Такое, маці, правіла — не мы яго ўстанавілі, не нам і касаваць яго. Толькі прашу: не спяшайся, добра падумай.
— Але ж я магу гэта зрабіць, каб перад смертачкай паспавядацца? — ускінула яна заплаканы твар.
— Вядома, можаш. I ты, і кожны іншы праваслаўны, — і зноў дадаў: — Але добра падумайце, людзі, перш чым зрабіць гэткі крок.
Кабета імкліва падхапілася на ногі:
— Дык во... гэта... Марфа! — гукнула яна да кагосьці ў цемру. — Марфа! Зміцер! Сілівон! Хадзіце сюды!
Але айцец Антоні запыніў яе:
— He, маці, давай зробім іначай, бо не адну цябе трывожыць гэта.
Ён падышоў да прэзбітэрыя, дзе айцец Юры хрысціў групу дзяцей, пачакаў, пакуль той скончыць, і абвясціў усім пра тое, што тыя з праваслаўных, хто таксама жадае паспавядацца, няхай зберуцца каля прэзбітэрыя, і ён пагутарыць з імі.
— Як тваё прозвішча? — папытаў у кабеты.
— Гэта... Як жа яго... Сілівоніха, словам, за Сілівонам я... А вунь і чалавек мой ідзе!
Айцец Антоні махнуў рукой, заўсміхаўся і голасна абвясціў:
— Падыдзіце ўсе во да... Сілівоніхі... Стойце і чакайце мяне!
— Марфа! Зміцер! Сілівон! — гукнула зноў трубным голасам кабета.
Каб не губляць часу, айцец Антоні зноў пайшоў да канфесіяналу. Вядома, не мелі яны права адкінуць праваслаўных, адвярнуцца ад іх, як не абыходзілі іхніх хатаў у часе калядавання, як прымалі і выслухоўвалі заўсёды, калі тыя прыходзілі з нейкімі сваімі турботамі.
Неспадзявана дарогу яму загарадзіў прысадзісты вусаты мужчына з навіслымі стрэшкамі кусцістых броваў:
— Але няхай бы ойчанька спачатку ўсё ж выспаведаваў усіх католікаў, а праваслаўных — калі час застанецца. Бо першынство ўсё ж тут наша, каталіцкае.
— I што, гэта было б па-Божаму? — узняў на яго стомленыя вочы айцец Ляшчэвіч.
— Тут касцёл, — не сунімаўся вусаты, — тут касцёл, а мы — католікі.
— Мяне заўсёды дзівілі людзі, якія, ідучы да споведзі на якім-небудзь фэсце, пераштурхаюцца, перасварацца паміж сабой у чарзе.
— Але тут не фэст! — нерваваўся мужчына. — I тут касцёл, а ты... ксёндз... Іхніх папоў тут няма! Дзе іхнія папы? Нашае тут першынство!
— Першынство? — разгублена паўтарыў айцец Ляшчэвіч. — А чыё будзе першынство, чалавек, калі пойдзем на смерць?
У цемры нельга было разгледзець твару вусатага, ды айцец Антоні падумаў чамусьці, што ён збялеў. Мякка, але настойліва ўзяў вусатага за рукаво, пасунуў убок, ступіў у канфесіянал і, цалуючы стулу41, у думках папрасіў Найвышэйшага:
— Даруй яму, Пане, бо не ведае, што гаворыць.
Апоўначы, як і было дамоўлена, пачалася святая Імша. Абодва яны вельмі любілі Імшу апоўначы — ці то на Божае Нараджэнне, ці то на Вялікдзень, ці на якое іншае свята. Колькі было ў ёй узнёсласці, паэзіі, высакародства! Ніхто з іх не мог, вядома, прадбачыць, што сямнаццатага лютага тысяча дзевяцьсот сорак трэцяга года яны таксама будуць адпраўляць святую Імшу ўначы і на ёй будзе ажно так шмат народу!.. Ажно так шмат... Кожны з іх жадаў бы, каб людзей было на ёй як найменш. Заўсёды хацелі, каб дзяцей было як найболей. Цяпер жа пры адным позірку на іхнія не па-дзіцячы прыгорбленыя постаці, на шырока раскрытыя вочы, шчымела і балюча сціскалася ў грудзях сэрца. Калі б не было тут адданага, шчырага міністранта Гэнькі, чые вачаняты
41 Частка літургічнае вопраткі; адзнака святарскае ўлады.
прагна сочаць за кожным святарскім рухам! Калі б не было ягонай кволай сястрычкі Настачкі, з якой яны дагэтуль усё яшчэ дзеляць адны валёнкі!.. Калі б не было ў гэты час у касцёле ліпаўскай бялявай прыгажуні Ганкі! Калі б не было счарнелай за гэты дзень цяжарнай Стасі з ейнымі асцярожлівымі насуперак усяму гвалту ды разбою, мяккімі, клапатлівымі рухамі будучай маці! О, калі б іхусіх тут не было сёння: Галіны з дзіцяткам на руках, Стасі з дзіцяткам пад сэрцам, старой Сілівоніхі, якая нарэшце паспавядалася і змучана дрэмле побач са сваёй сям’ёй, тэрціяркі Гэлены, залівістага музыкі Сцёпкі, расіцкай прыгажуні Алены Закрэўскай, якая ўвесь гэты вечар сядзела неразлучна са Сцёпкам, калі б не было мудрай і заўсёды лагоднай Сцёпкавай суседкі Зосі і гаваркой Гунэфы, калі б не было прысадзістага, разважлівага ў любой сітуацыі Андрэя Пятроўскага і ягонай жартаўлівай дачкі Марысі, ейных сябровак — гэткіх жа весялухаў ды пяюхаў, чыімі рукамі вышытыя вось гэтыя цудоўныя арнаты на плячах айца Антонія і айца Юрыя. Калі б не было тут знаходлівых блізнятак Гані і Мані з Цагельнікаў, іхняе аслеплае ад учарашняга пажару маці!.. Калі б не прыйшлі сюды ўчора напаўраздзетыя людзі з Ліпавак, Суніцаў, Калютаў, Ракшняў, Шабалоў, Марозаў, Цагельнікаў!.. Няхай бы сённяшняя Імша была без удзелу народу, няхай бы яе адпраўлялі толькі яны ўдвух і абавязкова без міністранта Гэнькі! Але яна, на вялікі жаль, такая шматлюдная! Што ж, прымі, Пане Божа, гэтую Ахвяру за ўсіх іх: за тых, што памерлі ў гэтыя дні раптоўнай і неспадзяванай смерцю, за тых, хто пакуль яшчэ жыве...
КНІГІ ОНЛАЙН
