Будзь воля Твая...
Ірына Жарнасек
Выдавец: Про Хрысто
Памер: 436с.
Мінск 2023
дышла, дакранулася да ног Хрыста на крыжы і прынікла да Ягоных ног вуснамі, як да жывога чалавека прынікла...
Лухта! Калі б Ён і сапраўды быў усемагутны, як яны лямантуюць, Ён бы за такую любоў скрышыў бы ўсе замкі, расчыніў бы ўсе дзверы. Але... што Ён зрабіў бы тады з тымі, хто паліць у хлявах гэтую любоў? Што было б тады з ім, штурмбанфюрэрам, за тое, што ўчора ягоныя падначаленыя з трыста васямнаццатага батальёна сагналі да прыдарожнага крыжа людзей з аднае вёскі, прымусілі іх стаць на калені і маліцца, а потым... расстралялі ўсіх з аўтаматаў пры гэтым жа крыжы, так і не даўшы ім падняцца на ногі?
He, яму шкодна не спаць начамі. I чаму не спіцца? Нават гэтыя п’яныя балбесы ўжо нібыта трохі суцішыліся. Абслюнявіліся, запаскудзіліся і спяць сабе, а яму вось, іхняму начальніку (штурмбанфюрэра ажно перасмыкнула пры гэтай думцы), чамусьці не спіцца. Можа й праўда, трэба было начаваць у той камяніцы, дзе размясціўся іхні штаб, дык жа не захацеў пакідаць без нагляду гэтых п’яных жывадзёраў, a то яшчэ, чаго добрага, возьмуць ды й павыпускаюць сваіх знаёмых з касцёла, a то надумаюцца дзверы адчыніць... He адчыняць... He для таго яны ішлі сюды са сваімі трохстамі падводамі.
Выпіць снатворнае? Зноў? Так і прывыкнуць можна. Але ж і сноўдацца па гэтым цесным святарскім пакойчыку ўсю ноч — таксама невясёлая перспектыва. А можа, гэты пастар не вярнуўся сюды з гонару, бо ён, штурмбанфюрэр, заняў ягоны пакой? Нішто сабе гонар, калі смерць у вочы зазірае! Цікава, што запяе гэты самаўпэўнены, ганарысты пастар, калі заўтра засмярдзіць смажаным чалавечым мясам? Зменіцца песня ягоная! Зменіцца! Інакш, ён самы сапраўдны шаленец!
Пстрыкнуў ліхтарыкам, падышоў да вешака, дастаў з кішэні плашча снатворнае, узяў са стала вялікі бляшаны кубак, запіў вадою. А вада тут смачная... Толькі вось
нават для гэтага пастара не знайшлося лепшага посуду. Пастар! Ведае некалькі еўрапейскіх моваў і засеў у гэткай глухмені! He, усё ж гэта гультайства! А яшчэ з такім гонарам паведаміў штурмбанфюрэру, што ён мясцовы! Быццам гэтым нават цяпер можна ганарыцца, а не саромецца і не праклінаць. Зрэшты, час для праклёну яшчэ будзе. I ён, і ягоны малодшы калега праклянуць той час, калі нарадзіліся на гэтай зямлі. А дзе ім трэба было нарадзіцца? У Польшчы, якая дыміцца ды тлее ў папялішчах? Ці мо ў Расіі, якую чакае тое самае? I выходзіць, пастары-разумнікі, што не было для вас выгаднейшага месца, хмыкнуў у думках штурмбанфюрэр.
А цяпер, каму цяпер будзе належаць ваша зямля? Хто будзе купацца вечарамі ў гэтым ціхім возеры? Зарасце і ператворыцца ў балота? Магчыма. Да таго часу, пакуль не прыедзе сюды які-небудзь прадпрымальны немец і не пабудуе тут завод па перапрацоўцы драўніны, якой тут хапае. Латышы спадзяюцца, што фюрэр дазволіць ім за іхнюю верную службу пасунуцца на гэтыя землі і абжыцца тут... Фюрэр вырашыць. Але, як на думку штурмбанфюрэра, то хапіла б ім і гэтых трохсот наладаваных павозак.
Зрэшты, працы тут яшчэ ім хопіць. Увечары штурмбанфюрэр разглядваў карту і зразумеў, што яму яшчэ давядзецца з гэтымі п’янюгамі працаваць ды працаваць, бо зрабіць з гэткага густа заселенага раёна папялішча — не так ужо й проста.
Ды што ж гэта сёння такое — снатворнае таксама не хоча дзейнічаць? Можа, тут у паветры ёсць штосьці такое, што адбірае сон? Праклятая зямля! Праклятая, бо на ёй у штурмбанфюрэра прапаў сон, а наперадзе яго яшчэ чакае так шмат нялёгкай працы! О, ён ужо пачынае думаць, як той пастар! Дарэчы яны, пастары, таксама недзе не спяць — моляцца, працуюць, рыхтуюць сваіх супляменнікаў... Працавітыя... Але яму гэта зусім не абыходзіць — іхні лёс
вырашаны. Штурмбанфюрэр нацягнуў на сябе коўдру да самых вачэй, пачаў лічыць:
— Ein, zwei, drei...46
— Я, Мікола, бяру цябе, Наста, за жонку, абяцаю табе любоў і вернасць, абяцаю, што не пакіну цябе ажно да смерці.
Наста схіліла галаву так, што не бачна твару, а дрыготкі голас ледзьве чутны:
— Я, Наста, бяру цябе, Мікола... Абяцаю, што не пакіну цябе... ажно... да смерці...
Упершыню айцец Юры ўдзяляў сакрамэнт шлюбу ў перапоўненым касцёле. Упершыню гэта было ўначы. I ўпершыню ў часе шлюбу плакала не толькі нарачоная, але і ейны муж, з якім яна пражыла пад адной страхой на сваім хутары сярод лесу ажно дваццаць восем гадоў. Касцёл ад іх быў далёка, царква таксама. Праўда, Наста колькі разоў хадзіла на Вялікдзень у царкву — пасвянціць яйкі ды кілбасы. Жылі сабе, дзяцей гадавалі і нікому не прыходзіла ў галаву, што настане час, калі яны абое стануць пад вянец. Настаў. Спачатку, паклаўшы руку на Біблію, абое па чарзе вызналі сімвал веры; потым па чарзе доўга й блытана спавядаліся, а цяпер стаялі, сашчапіўшы рукі пад святарскай стулай, і плакалі, і абяцалі не пакідаць адно аднаго ажно да смерці. Па стомленым, пашарэлым за гэтыя суткі твары айца Юрыя таксама цяклі слёзы. Ведаў, што не мае на іх права, што толькі дадае жалю маладым, але слёзы, такія нежаданыя ў гэтыя хвіліны, усё адно набягалі на вочы і размывалі літары рытуалу, які трымае Зыгмунт Свідэрскі. Гэнька цяпер спіць, прыпёршы галаву да матчыных ног, — адразу пасля Імшы зваліўся з ног. Замест яго вогнішча пільнуюць кабеты, а міністрантам служыць шыракаплечы,
46 Адзін, два, тры... (ням.).
прысадзісты Зыгмунт, які памятае гэтыя абавязкі яшчэ з часоў ксяндза Вайцяховіча.
— Памолімся за маладых, каб Бог блаславіў іх на далейшы сумесны шлях.
Моляцца яны ўдвух: айцец Юры і Зыгмунт. Маладыя ж, нізка звесіўшы галовы, таксама штосьці шэпчуць, але зусім нячутна іхніх галасоў. Заснулі і не бачаць шлюбу бацькоў іхнія дочкі Тамара з Глашай. He бачыць і сын Юрка, які застаўся ляжаць недзе пад старасвецкімі ліпамі на іхнім хутары. Надумаўся, дурненькі, уцякаць... He паспеў... Шумяць недзе ліпы над Юркам, аплакваюць ягонае юначае жыццё, якому ўжо не суджана пасталець.
— Аб’яўляю вас мужам і жонкаю...
Наста ўскінула нарэшце голаў, няўцямна паглядзела на свайго мужа, на ксяндза, аблізнула перасохлыя вусны і прашаптала:
— Ойчанька! А можа, мы... самі... вінаватыя?! Можа, каб мы заўсёды па-Божаму жылі, каб па-людску, заўсёды справядліва, то, можа б, і не спаткала нас усё гэта? Га? Можа б, і Юрачка наш быў бы цяпер з намі?
Халодная, шурпатая тынкоўка ўядаецца ў Ганчыну шчаку, а яна ўсё балючэй і балючэй прыціскаецца тварам да сцяны. He плача. Проста ўціскае твар у колкую сцяну, каб было як мага балючэй.
— Ганка! — чыесьці рукі ляглі на плечы. — Прысела б дзе-небудзь.
Гэта айцец Юры. Як хацелася Ганцы ўвесь гэты час падысці да яго ці да айца Антонія і пачуць ад айца Юрыя бадзёрае: «Не вешаць нос на квінту, анёлак!» Альбо ад айца Антонія: «Чаго сумная, Ганка? Можа, маму не слухалася? Хуценька папрасіць прабачэння — і свет зноў стане вясёлы». Ніколі ён ужо не будзе для яе вясёлы, гэты свет, які спаліў ейную маму, які ажно так ашалеў, што паліць жывых людзей, нібы нікому
не патрэбнае ламачча. Ён, гэты свет, ашалеў, і Ганка не хоча больш яго ведаць. He хоча! He хоча!
— Ганка! Пераступі во сюды, сюды — можа, прысядзеш дзе-небудзь.
Ганка слухмяна пайшла за айцом Юрыем, амаль не чула ягоных слоў, але прабіралася следам за ім, пераступаючы цераз чыесьці рукі, ногі, плечы. Нарэшце каля самага прэзбітэрыя — вальнейшае месца.
— Прысядзь во тут — можа й прыснеш...
— Але я не магу спаць.
— Таму й не магла, што не было месца.
— Я ледзьве вочы заплюшчу — адразу пачынаю кудысьці плысці. Усё калышацца навокал — страшна-страшна...
— А ты паспрабуй перацярпець. Перацярпі — і, можа, заснеш.
— А калі засну — агонь убачу.
— Ну што ты, Ганка, — няма ніякага агню.
— Ёсць. Я некалькі разоў пачынала драмаць — і кожны раз — агонь, а з яго — рукі, ногі, галовы...
— Ганначка...
— Чаго яны папрыходзілі да нас, усе гэтыя... людзі? Што мы ім кепскага зрабілі? Яны казалі, што адпомсцяць за майго тату, а самі помсцяць чамусьці нам. Чаму? Ды й не патрэбна нам іхняя помста!
— Што ты такое кажаш? Хто збіраўся помсціць за твайго тату?
— Я іх яшчэ ўлетку спаткала ў лесе. Яны казалі — будуць помсціць. Мне ўжо тады было страшна, я ўжо тады іх баялася. Адзін з іх, Ігнат, тут... Ён гнаў нас з Ліпавак сюды. Той самы, што еў жменямі ажыну ў лесе. Я пазнала яго! Я крычала яму, што там, у хляве, мама, а ён толькі вылаяўся!.. Ён еў ажыну, а цяпер...
Вогненны слуп пачаў наплываць на Ганку, і з яго пачало ірвацца ўгору шмат рук, худых, доўгіх рук, што цягнуліся, ірваліся і ніяк не маглі вырвацца. Хтосьці ліў вадой, але
ніяк не мог патушыць жудаснае полымя. I яно, крывава-чырвонае, расло, разрасталася, шугала ўвысь, пажырала ўсе іншыя колеры.
— Я таксама згару ў гэтым агні, — прашаптала Ганка і асела на падлогу.
...Калі апрытомнела — убачыла над сабою схілены твар нейкай кабеты, якая расцірала ёй скроні, запясці рук. 3-за ейнага пляча Ганцы ласкава ўсміхнуўся айцец Юры:
— Трымайся, Ганка, анёлак ты наш, трымайся.
— Даруйце...
— Ды што «даруйце», ты лепш трымайся — з усіх сіл, чуеш? — уважліва паглядзеў ёй у вочы. — Яны як прыйшлі, так і пойдуць, а нам тут быць. Чуеш?
Яна кіўнула і таксама паспрабавала ўсміхнуцца.
— Ты вось што, анёлак, памятай, — загаварыў ён зноў, — мы ёсць тут, бо тут паклікаў нас Бог да жыцця. Значыць, нам тут і быць. Нам, а не ім, разумееш?
Яна зморана самжыла павекі і, адплываючы ў сон, ледзь чутна шапнула:
— Нам... тут... быць...
Уначы ішоў снег. Ён зацерушыў пульхнай беллю ўчарашні — вытаптаны мноствам ног, брудны, там-сям з чырвонымі плямамі крыві. Сёння нічога гэтага не было відаць. Снег сыпаў, мабыць, пад самую раніцу, бо ўначы яшчэ прыганялі ў касцёл людзей, але іхніх слядоў ужо не было. Увесь прыкасцельны пляц, апрача вузкай сцежкі, пратаптанай дзяжурнымі паліцаямі, быў суцэльнай нерушшу. Айцец Ляшчэвіч нейкі час стомлена ўзіраўся на чысцюткае снежнае прасцірадла. Было неяк дзіўна, што прырода працягвала жыць па сваіх законах: у ёй па-ранейшаму ў вызначаны час сканчвалася ноч і пачынаўся новы дзень, з вышыні вось прысыпаў усе ўчарашнія сляды снег, а ўдзень, можа, яшчэ
і сонца засвеціць над Расіцай. Усё — як і ўчора, пазаўчора, як і шмат гадоў таму ў гэткія во лютаўскія дні і ночы.
Па сцежцы, пратаптанай карнікамі, ісці не хацелася, і айцец Антоні ступіў колькі крокаў па цаліку, спыніўся, пастаяў пару хвілін, зноў прайшоў некалькі крокаў і зноў спыніўся. Ведаў: карнікі з касцельных прыступак, а магчыма, і з плябаніі, сочаць за ім, ды яму ў гэтыя хвіліны тое было дарэшты ўсё роўна. Ён нахіліўся, зачэрпнуў прыгаршчы мяккага, пульхнага снегу, пацёр твар, спадзеючыся прагнаць стому пасля бяссоннае начы. Абвёў позіркам мястэчка і толькі цяпер зразумеў чым уразіла яго ранішняя Расіца. Цішынёй. Глухой цішынёй, такой недарэчнай як на гэткую пару. Мястэчка быццам затаілася ў чаканні чагосьці невядомага, баючыся неасцярожным рухам ці гукам прыспешыць тое невядомае. Ды яшчэ коміны... Hi з аднаго коміна не плыў ранішні дым. He было каму сёння паліць у печы, варыць сняданне, не было каму чэрпаць ваду ў студні ці ў азёрнай проламцы, не было каму карміць жывёлу. Хаты стаялі пустыя. Напэўна ж, расчыненыя наросхрыст. I ўсе выстылыя за ноч, сцюдзёныя, няўтульныя без сваіх гаспадароў.
КНІГІ ОНЛАЙН
