Будзь воля Твая...
Ірына Жарнасек
Выдавец: Про Хрысто
Памер: 436с.
Мінск 2023
— Няхай вас блаславіць Бог Усемагутны, Айцец і Сын, і Дух Святы.
— Амэн, — адказалі старыя, і агеньчыкі свечак закалыхаліся ад іхняга супольнага выдыху.
Знадворку нейкі час валтузіліся з замком, нарэшце адамкнулі — дзверы паволі расчыніліся. Пасля касцельнага ранішняга паўзмроку ў вочы ўдарыла снежная бель. Людзі са свечкамі рушылі да дзвярэй, айцец Антоні схапіў на хаду дзяўчынку, пацягнуў да сябе:
— He трэба табе туды.
— Паслухай, дзетка, ойчаньку, — заплакала бабулька, але карнік груба адштурхнуў айца Антонія, схапіў малую і піхнуў яе да тых, у каго, як і ў яе, гарэлі трапяткія агеньчыкі ў руках.
Старая з унучкай пераступілі парог касцёла і разам з усімі пайшлі ўніз па прыступках.
— Ойчанька, куды іх павялі? — Стасіны вочы шырока раскрытыя, а ў іх, як бісерынкі расы, завіслі на доўгіх чорных веях дзве буйныя слязіны.
— He ведаю, — адвёў убок вочы айцец Антоні.
47 Тваёй абароне аддаемся, Святая Багародзіца... у нашых патрэбах не пагарджай маленнем нашым... (польск.).
He маніў — сапраўды не ведаў, але і глядзець у шырока расплюшчаныя Стасіны вочы таксама не мог.
— Твае сярод іх ёсць? — запытаў.
— He. Мама на панадворку недзе ляжыць, Хведзька — у садзе... Хто іх пахавае, ойчанька?
— Стася, ты пастарайся... не дужа паказвацца ім на вочы, захінайся як-небудзь... Жывот твой, Стася... Разумееш, не трэба, каб ён... кідаўся ім у вочы.
Павекі ейных вачэй, здалося, яшчэ больш раздаліся ўшыркі, а слязіны ўсё ж капнулі з веяў на шчокі.
— Добра, — шапнула.
He папытала, чаму ёй трэба хавацца — зразумела сама. Зразумела і прыняла без нараканняў гэты дадатковы цяжар. Але запытала іншае, мабыць, важнейшае для яе цяпер:
— Ойчанька, калі б у нас не было тут партызанаў, нас бы не забівалі? Значыць...
— He думай пра гэта.
— Як жа не думаць — Васіль там, з партызанамі... А некаторыя шэмраць, што каб не партызаны...
— Стася! — перапыніў яе айцец Антоні. — Калі б не было партызанаў... Калі б не было вайны... Калі б не было нас і нашай зямлі... Калі б не было фашыстаў, паліцаяў... He думай пра гэта — маліся.
Яна нізка звесіла галаву — адступіла.
Дзверы зноў шырока расчыніліся, і людзі адхіснуліся ад іх.
Карнікі зноў кінуліся выштурхваць старых на сярэдзіну праходу, бліжэй да дзвярэй. Двое вартавалі выштурхнутых, а яшчэ некалькі выцягвалі з натоўпу ўсё новых і новых.
— Нясі, ойча, свечкі, — гукнуў Зыгмунт Свідэрскі. Ён апусціўся на калені і пачаў горача шаптаць пацеры, тое ж зрабілі іншыя, кожны, каго далучалі да іхняе купкі, апускаўся на калені.
Айцец Юры прынёс скрынку са свечкамі. Праваслаўны Дзям’ян, які ўвес час, колькі айцы працавалі ў Расіцы, прыходзіў у касцёл ды, разгарнуўшы спісаныя лісткі паперы, зацягваў польскія песні, асабліва ж ён любіў калядныя, на гэты раз заспяваў нізкім голасам: «Serdeczna Matko...»48
— Мама! Мама мая! — галасіла маладжавая кабета, абдымаючы сваю маці, якую цягнуў ад яе карнік.
— Заставайся, дачушка мая дарагая! Беражы дзетак! — хапаючы паветра, казала маці і таксама намагалася вызваліцца з даччыных рук.
— Бабуля! Бабулечка! — голасны, адчайны крык над усім, што віравала ў касцёле. — Бабулечка! He ідзі туды!
Карнік адарваў ад старой дзяўчынку гадоў шасці, шпурнуў яе, як непатрэбную рэч. Тая павалілася пад ногі паліцаю, што тузаўся з мажной кабетай у атачэнні ейных трох унукаў. Паліцай вылаяўся і, як надакучлівае шчанё, ударыў малую ботам. Стася ірванулася з лаўкі, падхапіла дзяўчынку з акрываўленым тварам, прыгарнула да сябе, павяла да лавак, але карнік схапіў яе за клятчастую хустку, якой Стася прыкрывала свой вялікі жывот. Хустка спаўзла з плячэй, засталася ў ягоных руках, а Стася з дзяўчынкай зрабілі яшчэ колькі крокаў, ды вялізная пяцярня зноў дагнала, схапіла за плячо.
— Ты таксама туды.
— He, — хітнула галавой Стася, — не-е...
— Цётачка! — адчайна гукнула дзяўчынка, гатовая ў гэтую хвіліну шкадаваць усіх — сваю бабулю, гэтую прыгожую добрую цёцю, усіх-усіх.
Паліцай ударыў Стасю прыкладам у плячо:
— Пайшла! Расселася тут, пані!
Адкуль гэты звон? Хто б’е ў званы? Так доўга й трывожна... I... страшна... Стася заціснула рукамі вушы, каб не чуць больш гэтага працяглага, бясконца трывожнага
48 «Сардэчная Маці...» (польск.).
«бом-бом-бом!», што гучала недзе ў вышыні: над ёй, над ейным дзіцем, якое трывожна варочаецца пад сэрцам і якое яшчэ не паспела ўбачыць гэты страшны свет, над усімі імі. Яна ўвайшла ў натоўп апошняй — нягледзячы на сваю цяжарнасць, статная і прыгожая. Яна, Стася, была прыгожаю ў маладосці, такою ж засталася і ў мацярынстве. Нездарма Васіль колькі гадоў сох па ёй, а Тадзік Прышчэпа ўсё чапляўся да яго на вечарынках ды гразіўся аддубасіць, калі той не пакіне Стасю ў спакоі. Цяпер жа яна, Стася, пакідала іх усіх — ішла ў невядомасць, што пачыналася па той бок касцельных дзвярэй.
Свечкі ўжо запалены — з імі, мабыць, не так страшна. — Дайце мне, — ледзь чутна прашаптала Стася.
Айцец Юры падаў ёй свечку, і Стася, не могучы вымавіць «дзякуй», толькі варухнула нямымі, перасохлымі вуснамі.
— Адпусціце гэтую жанчыну, — як мага спакайней і наколькі мог раўнадушна папрасіў айцец Кашыра паліцая. — Яна ж не старая.
— He тваё дзела! Раскамандаваўся тут!
Айцец Ляшчэвіч з крыжам падышоў блаславіць людзей і застыў з узнятай рукой: над натоўпам прыгорбленых, змучаных старых дзядуль і бабуль узвышалася проставалосая Стасіна галава з тугой, цяжкой касой на плячы.
— Адпусціце яе, — папрасіў айцец Ляшчэвіч і дадаў ціха, гледзячы карніку проста ў вочы: — Пабойцеся Бога — цяжарная яна, не бачыце?
— Убачылі! — ашчэрыўся той. — Таму яна і тут. He бойся, айцец, мы ўсё бачым, ад нас нічога не ўтоіш! — дадаў з гонарам і дыхнуў густым самагонным перагарам.
Людзі апусціліся на калені. Першаю стаяла маці таго самага партызана, які некалі сустрэў айца Антонія ў лесе і пасмейваўся, што католікі слаба падкармліваюць свайго ксяндза.
— Няхай цябе, маці, бласлаўляе Усемагутны Бог: Айцец і Сын, і Дух Святы.
Старая пацалавала крыж і прыціснулася сасмяглымі вуснамі да святарскае рукі:
— Ойчанька, маліся за нас!
Ён абняў яе:
— Малюся, маці. Малюся і буду маліцца. Нават калі адыду адсюль — усё адно буду маліцца за вас.
— Ойча, дай апошні раз пацалаваць крыж, — папрасіў Свідэрскі.
— У імя Айца і Сына, і Духа Святога...
— Што ж гэта выйшла, ойча? — па абсівераным твары пана Зыгмунта цяклі слёзы.
— Няхай цябе Бог умацуе, — папрасіў Найвышэйшага айцец Антоні.
Карнік пачаў нервавацца:
— Ну, скарэй! Развялі мне тут багадзельню!
3 усіх сіл стрымліваючы абурэнне, што бурліла ў ім, айцец Антоні павярнуўся да яго:
— Маліцца і бласлаўляць людзей, якія адсюль выходзяць, дазволіў штурмбанфюрэр.
Карнік чмыхнуў, але перамоўчаў.
Наступнаю была Стася. Яна прынікла да прабітых ног Хрыста на крыжы, скаланулася ўсім целам, лёгкім дотыкам рукі пагладзіла крыж і ўзняла вочы, поўныя слёз, на айца Антонія:
— Скажаце Васілю, як я...
— Людзі скажуць, Стася, — я не паспею, — і ўсміхнуўся ёй. — У небе сустрэнемся. Маліся, каб і твой Васіль...
— Ну, скарэй, ксёндз! Усім падняцца! Наперад!
Людзі падняліся з каленяў, паволі пасунуліся да дзвярэй. Стася апошні раз азірнулася на касцёл, развітальна ўзмахнула рукой. Голаснае рыданне было ёй адказам.
...Штурмбанфюрэр еў яечню з салам. Побач на стале стаяла ладная міска квашанай капусты. Ён хрумсцеў ёю, раз-пораз укідваў у рот свежыя пахкія скваркі і мружыўся ад задавальнення. У гэтых беларусаў яшчэ смачныя і кілбасы, асабліва вэнджаныя. Ад каго навучыліся рабіць гэткія? Калі б адсюль давялося адразу ехаць дахаты, абавязкова завёз бы валізу кілбасаў — добры быў бы гасцінец.
У дзверы пастукалі, і ягоныя прыемныя кілбасныя думкі перапыніліся. Штурмбанфюрэр з прыкрасцю буркнуў: «Eintreten»49, адпраўляючы ў рот чарговую лыжку капусты.
Парог пераступіў той самы пастар, чые вочы свідравалі, нібы той рыбацкі калаўрот. Калі б штурмбанфюрэру хтосьці сказаў, што яго ўзрадаваў прыход пастара, ён бы і сам моцна здзівіўся, бо што яму гэты Божы служка? I ўсё ж падсвядома ён чакаў ягонага прыходу. Увесь час адчуваў: вось тут, недзе паблізу, ёсць гэты дзіўны чалавек — альбо святы, альбо нахабнік, альбо... Якое яшчэ «альбо» магло пасаваць гэтаму чалавеку?
— Пастор! — удавана весела гукнуў штурмбанфюрэр, праглынуўшы капусту. — Прн-вет-ству-ю вас, пастор!
— У мяне не паварочваецца язык, гер афіцэр, сказаць вам сёння «добры дзень».
Штурмбанфюрэр прымружыў вочы: ох, і гарэшак гэты пастар! I чаго сам напрошваецца на непрыемнасці?
— Пастор хо-чэт есть? — прамовіў ён зноў па-расейску, чамусьці не жадаючы размаўляць па-нямецку.
— Дзякуй. He хачу.
— Что ест... «дзя-куй»?
— Danke.
Штурмбанфюрэр зноў прымружыўся, доўга разглядваў айца Антонія, потым крыва й нядобра ўсміхнуўся:
— Пастор не хо-чет есть с фа-ншс-том?
49 Уваходзьце (ням.).
— Я не магу есці, адпраўляючы людзей на смерць. Ешце, гер афіцэр, я пачакаю.
— Говорн сейчас, — прамовіў штурмбанфюрэр і паклаў у рот скварку.
Айцец Ляшчэвіч пачаў казаць пра дзяцей, якія ні ў чым не вінаватыя і якія церпяць холад, голад і страх. Дзяцей трэба адпусціць, а сёстры пазней забралі б іх у Друю. Штурмбанфюрэр, напэўна, таксама мае дзяцей, таму ён павінен зразумець і паспачуваць, — паспешліва казаў айцец Антоні.
— Ска-жн-те, — перапыніў раптам яго штурмбанфюрэр, — а это правда, что вы... пар-тн-зан?
— He, гэта няпраўда.
— Вы... в этом уве-ре-ны? — прамовіў штурмбанфюрэр і раскаціста зарагатаў з уласнага жарту.
— Beruhen Sie die Kinder, bitte, Herr Offizier50.
— Es geht. Ich denke mal nach51, — буркнуў ён y адказ.
— Ich bitte Sie sehr52, — сказаў айцец Ляшчэвіч.
— Что еіцё? — нецярпліва перапыніў яго штурмбанфюрэр.
— Яшчэ? — перапытаў айцец Ляшчэвіч. — Нічога. Болып нічога. Ах, сапраўды: я забыўся забраць Святое Пісанне.
Ён прайшоў да століка, на якім ляжалі кнігі, пачаў перакладаць іх.
«Забяры», — сказаў у думках штурмбанфюрэр і моцна сціснуў вусны: ён адчуваў, як у ім, нягледзячы на сытнае сняданне, пачынаў клекатаць гнеў. Што ён хоча даказаць яму, гэты ксёндз? Што ён святы? Што ён вышэй за жыццё і смерць? Што ён зусім не баіцца смерці, якая ўжо зазірае яму ў вочы?
— Всё? — гукнуў штурмбанфюрэр.
50 Пашкадуйце дзяцей, гер афіцэр (ням.).
КНІГІ ОНЛАЙН
