Будзь воля Твая...
Ірына Жарнасек
Выдавец: Про Хрысто
Памер: 436с.
Мінск 2023
63 Вы абяцалі падумаць (ням.).
64 А ты, пастар, абяцаў паказаць склад зброі (ням.).
65 Пакіньце дзяцей жыць (ням.).
66 Яны будуць толькі перашкаджаць. Усё! Размова скончана (ням.).
67 Ты сабе шмат дазваляеш, пастар! Прэч! (ням.).
распаўзалася па целе разам з ліпкай крывёю, цяпер малыя самі вялі яго. Пасмялелыя, дзеці рассаджваліся на сані і выцягвалі шыі, глядзелі на першую павозку, на якой гюбач з Насцяй і Маняй сядзеў іхні ойчанька. Ім гэта было вельмі важна — ведаць, што ён ёсць разам з імі. Айцец Антоні быў з імі, бо ў гэтую хвіліну не мог быць ні ў якім іншым месцы. He чуў, што яму крычаў штурмбанфюрэр, не слухаў, што гарлалі асіплыя карнікі. Усё гэта ўжо зусім не забірала ягонае ўвагі — ён быў там, дзе павінен быць. I гэта было самае важнае, самае галоўнае. Коні рушылі. Насця тулілася да ягонага параненага, скрываўленага пляча і скрозь слёзы штосьці шаптала пасінелымі вуснамі.
Ногі і рукі гэтак знямелі ад холаду, што айцец Юры ўжо даўно іх не чуў. Напачатку, калі яго ўпіхнулі ў касцельны падвал, ён хадзіў па ім туды-сюды, мераў яго ад сцяны да сцяны, але калі пачало шарэць, зразумеў, што доўга на хадзе не пратрывае. Падвал быў невялікі, з цагляным слупам пасярэдзіне, на які айцец Юры пачаў раз-пораз спатыкацца.
Колькі яго пратрымаюць у гэтым сцюдзёным падвале? Колькі ён тут вытрывае? А якая, зрэшты, розніца: згарэць у агні альбо замерзнуць на марозе? Калі яго пасля допыту выводзілі з плябаніі, ён думаў, што адправяць у агонь, але яны павялі яго ўздоўж касцёла і, абагнуўшы, уштурхнулі ў падвал. Якая іронія лёсу! Калісьці айцец Кашыра аглядаў гэты падвал і марыў, як пасля вайны яны зробяць тут каплічку — простую, утульную, маленькую. Здавалася, усё пасавала да гэтага: плаўна выгнутыя лініі скляпенняў невялікія вокны за кратамі, стромкія прыступкі ўваходу. Калі б цяпер магчыма было рассунуць на вокнах тыя краты альбо адчыніць дзверы і пайсці ўверх па тых прыступках!.. Ды не зможа, пакуль хтосьці не адчыніць — не зможа.
Іронія ягонага горкага лёсу яшчэ і ў тым, што падвал знаходзіцца якраз пад прэзбітэрыем, пад тым самым алтаром, на якім ён шмат разоў складаў Богу бяскроўную Ахвяру. Якая ахвяра спатрэбілася ад яго цяпер?
Зверху даносіліся гукі спеву. Па манатонным гучанні здагадаўся: там, наверсе, моляцца літанію. Страшна там, адкуль выводзяць людзей на смерць, але і тут, на гэтай сцюдзёнай адзіноце, хіба што, яшчэ страшней. П’яныя карнікі, напэўна, даўно забыліся, што кінулі яго сюды. Наўрад ці памятаў і той нямецкі афіцэр, што дапытваўся пра ягоную сувязь з партызанамі. Няўжо ён насамрэч верыць у тое, што самаробная карта мясцовасці — доказ іхняе партызанскай дзейнасці? Хутчэй за ўсё, яму проста надакучыла ўпартасць святароў ды нежаданне прасіць у яго літасці. Здавалася, афіцэр сам слаба верыў у свае словы, калі крычаў, што яны, святары, выконвалі тут загад нейкага чырвонага камандзіра. Гэтаму ж надзьмутаму гітлераўцу не раскажаш пра тое, як айцец Кашыра сам у свой час баяўся прыходу «саветаў» і іхняе славутае роўнасці ды братэрства. Ён мог тады сярод начы прачнуцца і ўсцешыцца, што яшчэ не ў Сібіры і не ў дарозе туды. Такое не растлумачыш таму, хто прыйшоў зваяваць усіх: камуністаў, камсамольцаў, святароў.
Няўжо гэты падвал стане ягонаю магілаю? Колькі гадзін таму ён бедаваў, што ў Расіцы не застанецца нават іхніх магілаў а цяпер...
Літанія ў касцёле скончылася, і ў гнятлівай цішы айцец Кашыра прашаптаў прысланіўшыся да настылай, шурпатай сцяны:
— Калі ласка, людцы мае дарагія, маліцеся! I калі мне трэба замерзнуць у гэтым падвале, то няхай я замерзну пад гукі вашай малітвы.
Ведаў: і без ягонае просьбы там, безумоўна ж, маліліся. Хтосьці ляжаў крыжам, хтосьці кленчыў на змярцвелых нагах, а хтосьці, стоячы, мовіў свае просьбы да Бога. Айцец
Юры дастаў з кішэні ружанец, перажагнаўся і пачаў: «Веру ў Бога Айца Усемагутнага...» Знямелыя на марозе вусны не слухаліся, ягоны шэпт час ад часу заміраў, каб, перамогшы сцюжу й стому, праз колькі хвілінаў зноў ажыць.
Гэнька сядзеў, абхапіўшы рукамі калені, убіўшы ў іх галаву, і плакаў. Ад вогнішча засталіся адны чорныя вугалі ды кучка попелу. Побач ляжалі дошкі, якія прынёс ойчанька Юры, але цяпер Гэнька не меў сілы варухнуцца, браць тыя дошкі і зноў распальваць вогнішча. Ды й навошта ён цяпер, той агонь, калі няма Насці, няма Віцькі, Мані, Стасіка і ўсіх, хто яшчэ зусім нядаўна грэўся тут? Іх няма, а Гэньку... Гэньку цяпер не патрэбны ні агонь, ні цяпло — нічога яму цяпер не патрэбна.
Кожны раз, калі лезгацеў замок, ён падхопліваўся на ногі і чакаў, што вось зараз убачыць айца Антонія і айца Юрыя, а разам з імі і Стасіка, Насцю, Маню... Але іх не было, і з кожным разам Гэнькавы спадзяванні меншалі, а на змену ім прыходзіла штосьці цяжкае, вязкае, беспрасветнае. Паблізу на лаўцы сядзела нерухомая, скамянелая, падобная да нежывой статуі, мама з Віцькам на руках, і Гэнька баяўся глядзець у іхні бок. Як крыкнула штосілы пасля таго, калі Насцю выгналі за дзверы, так і аціхла — рот адкрывае, а слова не можа вымавіць. I страшна глядзець на яе: твар шэры, нібы з каменю, а слёзы цякуць па ім ды капаюць на сашчэпленыя рукі. А Віцька ўвесь час чамусьці спіць. Шчаслівы...
He стала і ойчанькі Юрыя, і ніхто не ведае, калі ён вернецца. А дзядзькі кажуць, што, можа, ужо не вернецца ён, што, можа, замучылі гэтыя звяры ойчаньку. Гэнька не верыць. Бо фашысты хоць і звяр’ё, але ж не настолькі дурныя, каб Бога не баяцца — ведаюць, нябось, што Бог пакарае таго, хто пакрыўдзіць Божага слугу. Але няўжо Бог не пакарае гэтых праклятых фашыстаў за ўсіх, каго
яны забілі? Вядома, пакарае. I тады ўжо не Гэнька, а гэтыя брыдкія немцы ды паліцаі будуць плакаць.
Дзе Насця? Так доўга яе няма! Яна ж замерзне там зусім! Добра яшчэ, што Гэнька паспеў аддаць ёй валёнкі — хоць у ногі будзе цёпла. Затое цяпер ён сам сядзіць у маміных, бо мама ажно раззлавалася і шматанула Гэньку за вуха, калі ён не хацеў іх абуваць. Калі мама прысне, Гэнька ціхенька насуне на ейныя босыя ногі валёнкі, а сам пасядзіць без іх — не малы ўжо, не замерзне. He малы. Першы раз ён не цешыўся з таго, што яго палічылі ўжо вялікім і адлучылі ад дзяцей. Быў бы цяпер недзе разам з Насцяй, дагледзеў бы... Але ж з ёю пайшоў айцец Антоні — ужо ж ён то ў крыўду яе не дасць.
Гэнька баіцца ўзняць вочы ўгору, бо вокны нібы хтосьці завешаў чырвонымі фіранкамі. Яны рухаюцца, калышуцца — быццам іх ганяе вецер. Добра, што касцёл з цэглы — не згарыць. Лапы ў іх кароткія — спаліць касцёл! А вунь той дзядзька, што сядзіць, скурчыўшыся, і не падымае галавы ад каленяў, казаў другому, што ў хатах паляць людзей. Няпраўда гэта! He можа такога быць! I ойчанька Юры казаў, што гэта няпраўда. Вось вернецца ён, Гэнька яшчэ раз у яго папытаецца, і ойчанька, вядома ж, сцвердзіць: гэта няпраўда!
Да алтара падышоў дзядзька Сымон: перажагнаўся, пастаяў трохі, закрыўшы рукамі твар, адняў іх і голасна сказаў:
— Памолімся, дарагія людцы, за ўсіх, хто сягоння аддаў Богу душу... — перадыхнуў і заспяваў: — Анёл Панскі звеставаў Панне Марыі...
— ...і пачала з Духа Святога, — падхапіў касцёл.
За каго яны моляцца? Хіба яны могуць ведаць, праседзеўшы цэлы дзень пад замком, хто і дзе сёння памёр? Адкуль ім гэта ведаць? Хто ім гэта сказаў?!
— Ксёндз! Чуеш, ксёндз, жывы ты тут?
Айцец Кашыра ледзьве разняў вусны, хацеў азвацца, але голас некуды падзеўся і ён адно здолеў кашлянуць.
— Жывы! — сцвердзіў хтосьці наверсе, за вакном — той нябачны чалавек нібы ўсцешыўся, што ён, ксёндз Кашыра, яшчэ жывы. — Чуеш? Прынёс во табе саломы ахапак, каб не акалеў тут зусім. Чуеш?
— Ага, — выціснуў нарэшце з сябе айцец Юры.
Чалавек пачаў прапіхваць кузлакі саломы цераз краты, айцец Юры адарваўся ад сцяны, каля якой нерухома прастаяў немаведама колькі, ступіў крок, другі... пайшоў да вакна, пачаў падбіраць салому.
— Зусім замерз? — паспачуваў чалавек і крэкнуў. — Ну, можа ж, хутка выпусцяць. Ты больш хадзі: туды-сюды, туды-сюды... Рухайся як-небудзь.
Здаецца, айцец Юры чуў некалі гэты хрыплаваты голас, але цяпер ужо не мог прыгадаць, дзе і калі.
— Што там? — запытаў.
— Дзе? — перапытаў чалавек зусім недарэчнае і закашляўся, памаўчаў і прабурчэў: — Акцыя... Гарыць усё. Кругом пажар. Во і ў цябе тут відаць.
Ружовыя водсветы і сапраўды рассоўвалі вечаровую цемру, фарбавалі неба ў злавесна чырвоны колер.
— Дзе айцец Антоні?
Чалавек прабубнеў штосьці неразборлівае і прамовіў гучней:
— Ладна. Пайду, а то я і так без дазволу... Агледзяцца яшчэ — не паздаровіцца. Ты, ксёндз, не сядзі на адным месцы — рухайся. А я там... можа, каму нагадаю пра цябе. Забыліся, хіба...
— Дзякуй. Але што з ксяндзом Антоніем?
— Ну, як ты не скеміш — не паложана мне гаварыць, — прабурчэў чалавек. — Акцыя ж... — ён выпрастаўся, і цяпер айцец Кашыра бачыў праз вакно толькі ягоныя ногі. I адтуль, зверху, да ягоных вушэй даляцела раптам дарэшты
дзікае: — Няма болей твайго... ксяндза... як яго... Антонія? Дык во — няма болей... Акцыя, разумееш... Ну, ладна, пайду я, a то яшчэ прыкмецяць... Пайду... Грэйся, ксёндз!
Ён пайшоў. Рыпенне снегу пад ягонымі нагамі аддалялася, пакуль нарэшце зусім не аціхла, а айцец Юры ўсё яшчэ стаяў пры вакне, не могучы зварухнуцца. У вушах звінелі нейкія бомы, быццам дзесьці далёка-далёка хтосьці біў у званы. Гукі гэтых далёкіх званоў блыталі думкі, перамешвалі іх, не даючы ўпарадкавацца, каб розумам змагчы прыняць пачутае. Толькі розумам, бо сэрца — ведаў — ніколі з тым не згодзіцца. Ведаў, што ён, святар, павінен рабіць цяпер — ён павінен маліцца сто трыццаты псальм, як маліўся заўсёды, калі чуў пра чыюсьці смерць. Ды язык так задзервянеў у роце, а вусны так знямелі, што нялёгка яму цяпер сабраць сілы нават на малітву. А яшчэ ён ведаў, што ўсё гэта ўжо не ад сцюжы, не ад марозу.
Клубастыя барвяныя хмары плылі над Расіцай, быццам хтосьці нябачны гнаў іх перад сабой. Здалося раптам: у густых клубах адной плыла постаць чалавека ў сутане. Моцна заплюшчыў вочы і... нібы на яве ўбачыў заўсёды спакойны твар свайго брата Антонія. I, здалося, аднекуль з вышыні даляцеў у сцюдзёны падвал ягоны нягучны, але заўсёды выразны, добры голас: «Молі-імся-я!» Нібы падпарадкоўваючыся гэтаму ўпэўненаму голасу, айцец Кашыра заплюшчыў вочы, прыціснуў кончыкі пальцаў да скроняў і здушана прахрыпеў:
КНІГІ ОНЛАЙН
