Будзь воля Твая...
Ірына Жарнасек
Выдавец: Про Хрысто
Памер: 436с.
Мінск 2023
— Ведаеш, што сказаў айцец Антоні сёстрам, адыходзячы апошні раз з хаты? — запытаў айцец Юры. — Ён сказаў: «Будзьце мужныя. Маліцеся». Чуеш, Гэнька? Чалавек, калі ён толькі чалавек, заўсёды павінен быць мужны. Дзеля
чаго, пытаеш? Каб застацца чалавекам. Такое нам, Гэнька, даў Бог заданне, пасылаючы ў гэты страшны свет, — быць людзьмі. Разумееш?
Убачыў па Гэнькавых дарослых вачах: зразумеў. Нічога не сказаў, але зразумеў. Тым важней гэта для яго, бо мае шанец выжыць.
Айцец Кашыра пайшоў да алтара і, нізка звесіўшы галаву, доўга стаяў на каленях перад табэрнакулюмам. Ён усё сказаў Пану Богу ўначы. Ягоная ноч у Гетсіманіі скончылася. Цяпер сваім маўчаннем, сваёй смяротнай стомай ён прасіў блаславення на Крыжовы шлях, потым — на Кальварыю. Здалося раптам, што гэтага ж просяць у Бога і ўсе, хто быў у касцёле. Просяць у цішыні сваіх сэрцаў. Толькі цяпер заўважыў, якая нязвыклая ціша панавала ў касцёле: не было плачу, крыку, нараканняў, толькі змучаная, наструненая цішыня.
Ён спажыў Найсвяцейшы Сакрамэнт, старанна выцер пушку, паставіў яе назад у табэрнакулюм, замкнуў яго. Місія скончылася? Але ведаў: наперадзе яго чакала найважнейшая яе частка, і ён павінен быць мужным.
Вочы ў карніка маленькія, мітуслівыя, здаецца, яны ўвесь час штосьці шукаюць, а голас... Ну, дзе ж ён чуў гэты голас? I што ён усё кажа пра нейкія адзінаццаць гадзін?
— А што будзе ў адзінаццаць? — перапытаў айцец Юры.
Карнік замоўк на паўслове, нервова таргануў плячом, крэкнуў:
— Н-да-а... Змучыўся ты, ойча... Я ж табе кажу: у адзінаццаць пачнецца сарціроўка, дык ты там не лаві варон, a то гэтак во сама не пачуеш, куды цябе, — хіхікнуў і зноў таргануў плячом. — Я ж кажу: цябе наш афіцэр загадаў на работы выслаць. Так што... кхе... выжывеш, ойча...
А голас гэты ён усё ж недзе чуў... гэтае кхеканне...
— Чакай, ты прыносіў мне ў падвал салому? — здагадаўся нарэшце.
Карнік азірнуўся, па-змоўніцку адказаў:
— Што там... Свае ж людзі...
— Свае?..
Карнік неяк скоса зыркнуў на айца Кашыру, кашлянуў у кулак:
— Каб я ведаў, што тут такая каша заварыцца — не згадзіўся б... Нізавошта не згадзіўся б... Казалі: хутка ўсё будзе — парадак навядзем і дахаты, а тут... Ды што там — раз ужо ўлез... А ты, ойча, глядзі, не страляй варон на сарціроўцы... У Нямеччыну паедзеш, а там... Можа, будзеш некалі дзякаваць Богу, што так усё выйшла — хоць пажывеш па-людску, не тое што сярод гэтых...
Ён яшчэ пару разоў кхекнуў, пераступіў з нагі на нагу, скасіў вочы ў адзін, у другі бок і неяк асцярожліва, абмінаючы людзей, што сядзелі проста на падлозе, быццам баяўся іх разбудзіць, пайшоў прэч. I калі сыходзіў з прыступак прэзбітэрыя, айцец Юры раптам убачыў бардовую пляму на скроні і адразу ўзгадаў, дзе ён сустракаў гэтага чалавека. У Ворзаве. Ну так, у Ворзаве, калі ездзіў спавядаць старэнькую бабульку, а гэты чалавек піў самагонку з сынам тае бабулькі і ўсё рассусольваў, што латышы — лепшыя за беларусаў гаспадары. Добра памятаў, як прыкра яму было тое слухаць і як хацелася хутчэй пайсці прэч. Свае, кажа... «Па-сваяцку» ён і прыпёрся наводзіць тут парадак. Каб ведаў, што такая каша заварыцца... Але што ён казаў пра сарціроўку? Яму, ксяндзу Юрыю, прызначана выжыць? Кім прызначана?
На гэты раз іх прыйшло ў касцёл шмат, людзей у чорнай форме. Прыйшлі і немцы на чале са сваім штурмбанфюрэрам. I напружаная касцельная ціша, якая спаткала іх, узарвалася раптам рэзкім Петэрсавым:
— Uzmanibu!68 Увага! Соблюдать порядок! Все-ем слу-ушать внн-нмательно! Tulit...69 Сейчас начнется сортн-ров-ка! Однп — направо, другне — налево! Кто не послушается — расстрел!
Штурмбанфюрэр падышоў і штосьці ціха сказаў Петэрсу. Той з гатоўнасцю матлянуў галавой, гукнуў:
— Мужчнны! Убернте все... скамейкн! Шнель! Бнстро!
Іх сапраўды знеслі вельмі хутка, прынамсі, так здалося айцу Юрыю. Ён стаяў каля алтара і глядзеў, як у касцёле ўсчаўся рух, нібы раптоўна падзьмуў аднекуль вецер, які прадвяшчаў штосьці больш страшнае.
— Мама! — закрычала высокая проставалосая кабета і, непрытомная, павалілася на падлогу. Паліцаі падхапілі яе пад рукі, адцягнулі да маладзейшых, а старую прыгорбленую кабету штурхнулі на сярэдзіну касцёла.
— Ты! — роў паліцай і тыцкаў на кагосьці ў натоўпе, — туды, а ты — сюды.
— Пшёл направо!
— А ты сюда-а-а! Кому сказал?
— Што робіце, звяр’ё?
— Змоўкні, падла!
He!
— Ах, ты яшчэ ўпірацца!..
— Маўчаць! Сюды!
— Давай гэтага сюды, яшчэ папрацуе.
— I гэты туды ж...
— А ты, старая, на сваю дарогу! Ну! Непанятлівая?
Карнікі не марудзілі — спрактыкаванымі рухамі, узмахамі аўтаматаў ды злоснымі воклічамі яны рабілі сваю «працу». Падобна, ім самім ужо нецярплівілася як найхут-
68 Увага! (лат.).
69 Зараз (лат.).
чэй яе скончыць. Тым болып, што за працай пільна назіралі цяпер іхнія гаспадары.
— Ойчанька! — гукнула Ганка і кінулася да айца Юрыя, але яе схапіў за руку таўсматы паліцай і, ні слова не кажучы, штурхнуў у бочную наву. Побач з ёй айцец Юры заўважыў таксама і Гэньку — усцешыўся: жывіце, дзеці!
Шарэнгі падзеленых людзей раслі. Паміж імі ланцугом стаялі карнікі з аўтаматамі наперавес: каб ніхто не надумаўся перабегчы з адной шарэнгі ў другую і тым самым зблытаць сарціроўку. Штурмбанфюрэр праходжваўся туды-сюды, гучна ляпаў пальчаткамі па плашчы.
Адным ударам карнік рассек сашчэпленыя рукі Сцёпкі з Аленай, гукнуў:
— Ты — направа, а ты — налева!
Алена, быццам аглухлая ці аслеплая, яшчэ паспрабавала пайсці за Сцёпкам, але яе балюча штурхнулі ў грудзі. Яна коратка й жаласна ўскрыкнула і, нібы параненая птушка, павалілася проста пад ногі сваім мучыцелям.
— Бывай, — узняў Сцёпка руку над галавой.
Яна падхапілася, ускінула ўгору рукі. «Не!» — гукнула адчайна і зноў асела на дол.
— Люлі, мой любы, засні, маё сонейка, — упрошвала Галіна свайго сына, гушкала яго, люляла і адступала, адступала ад тых, што хапалі людзей. Пакуль не наткнулася на сцяну. Далей адыходзіць не было куды. I захінуцца, схавацца не было за што. Прысланілася да халоднай сцяны, калыхала сваё дзіця, спявала яму, шаптала, угаворвала:
— Засні, мой родненькі, не глядзі на іх, не слухай іхніх слоў неразумных! — умольвала яна сына, але ён не хацеў заплюшчваць вочы, ён увесь час глядзеў на яе, сваю маці, нібы хацеў надоўга нагледзецца.
Нечая агромністая рука моцна схапіла яе за плячо, крутнула так, што Галіна захісталася. Рабаціністы карнік моўчкі штурхнуў яе ў бакавую наву, потым наморшчыў лоб, падумаў і выхапіў з ейных рук дзіця. Ён узняў яго, нібы нейкую выпадкова знойдзеную рэч, гукнуў тым, што стаялі пасярэдзіне касцёла:
— Забярыце хто-небудзь!
Людзі маўчалі. Галіна ўскінула рукі, хапала ротам паветра, не могучы крыкнуць. Другі карнік падскочыў балюча таўхануў яе да тых, каму яны пакуль што даравалі жыццё.
— Аддайце майго хлопчыка! — надрыўна гукнула адтуль Галіна.
Карнік моўчкі замахнуўся на яе, а калі яна зноў крыкнула «аддайце!», ударыў прыкладам аўтамата.
Яны разабралі свечкі. Хтосьці спераду пачаў:
— Кірые элейсон!
— Хрыстэ, элейсон, Кірые элейсон, — адказала шмат галасоў.
Дзяўчынка гадоў дванаццаці павалілася да ног штурмбанфюрэра:
— Там... брацік, — загаласіла яна і паказала на малога хлопчыка, што трымаўся за руку худзенькай жанчыны і круціў галавою на бакі.
Штурмбанфюрэр ляпнуў пальчаткамі, перакінуў іх з рукі ў руку гукнуў:
— Пошел... малый... сюда...
Дзяўчынка выхапіла малога з шарэнгі асуджаных на смерць і прытуліла на момант да сябе. Потым яна зноў кінулася да ног штурмбанфюрэра: ён здзіўлена ўзняў бровы, дакрануўся канцом бота да ейнай шчакі:
-Что?
— Мама! Мама там! — гукнула малая, паказваючы на худзенькую жанчыну. Дзяўчо абхапіла чорны бот штурмбанфюрэра і пацалавала яго.
Нейкі час штурмбанфюрэр, схіліўшы галаву, глядзеў на дзяўчынку, распластаную каля ягоных ног, потым торкнуў пальцам на жанчыну і хітнуў галавой, маўляў, ідзі.
Айцец Кашыра якраз раздаваў свечкі і параўняўся з той жанчынай. Яна неяк разгублена, быццам вінавата, усміхнулася сваімі скусанымі да крыві вуснамі і падала яму свечку, якая цяпер была ёй не патрэбнаю. Ён узяў і перадаў Галінінай сястры Фэлі, што стаяла ў шарэнзе асуджаных, трымаючы на руках свайго хрэсніка. Іхнія вочы сустрэліся, і айцец Юры не ўбачыў у іх ні страху, ні плачу — адно чаканне. Павярнуўся і... сустрэўся з яшчэ адным позіркам: калюча і ўважліва, быццам вывучаў яго, на айца Юрыя глядзеў штурмбанфюрэр. Здалося, ён усё яшчэ нечага чакаў ад айца Кашыры. He дачакаўшыся ад айца Ляшчэвіча, ён усё яшчэ чакаў таго самага ад ягонага канфратра. Айцец Кашыра адвёў позірк убок і прайшоў паўз яго, пачуўшы на сабе шумнае, цяжкае дыханне штурмбанфюрэра.
Сарціроўка скончылася. Доўгая шарэнга людзей — ад алтара да самых дзвярэй — з ужо запаленымі свечкамі маліліся Літанію да Найсвяцейшага Сэрца Езуса:
— Сэрца Езуса, паслухмянае ажно да смерці,
— ...змілуйся над намі.
— Сэрца Езуса, дзідай прабітае,
— ...змілуйся над намі...
Тры свечкі засталіся ў руках айца Кашыры. Ён стаяў з імі на праходзе паміж шарэнгамі і чуў, як свінцовы цяжар напаўняе ўсю ягоную істоту. Трэба было пайсці і пакласці свечкі на алтар — каб хоць яны больш нікому не спатрэбіліся... Але потым... Потым трэба яшчэ вярнуцца і стаць
самому да людзей, у адну з шарэнгаў. Ведаў, дзе ягонае месца, вызначыў яго для сябе адразу, як толькі пачалася сарціроўка. Але як знайсці ў сабе сілы заняць яго па сваёй волі, без загаду і штуршкоў гэтых звар’яцелых варвараў, што вяршаць тут свой страшны, нялюдскі суд? А яны, быццам здагадваючыся, што творыцца цяпер у ягонай душы, жадаючы паздзекавацца яшчэ больш, маўчалі. Быццам забыліся на яго, быццам не бачылі, што ён усё яшчэ стаіць паміж шарэнгамі. У іх цяпер быў кароткі адпачынак, каб потым з новымі сіламі завяршыць найцяжэйшае... Але... хіба ад іх тут штосьці залежыць? Усё тут залежыць цяпер ад гэтага стаўбураватага чалавека ў плашчы і фанабэрыстай шапцы. Гэта ён тут карае і мілуе. Ён, калі захоча, даруе жыццё, калі не — адбірае яго. 3 ягонай жа маўклівай згоды — і гэтая перадышка, бо варта толькі яму ўзняць руку, аддаць загад — і ўсё тут прыйдзе ў рух. Ён мае ўладу: трымаць сваіх сабак на прывязі альбо спусціць іх на людзей. Цяпер яны чакаюць. Пабраўшыся за рукі і ачапіўшы жывым ланцугом перасарціраваных людзей, яны, набычыўшы каркі, чакаюць загаду свайго гаспадара...
КНІГІ ОНЛАЙН
