Будзь воля Твая...
Ірына Жарнасек
Выдавец: Про Хрысто
Памер: 436с.
Мінск 2023
...я клічу Цябе, Пане,
Пане, пачуй мой голас.
Ды голас раптам асекся, у грудзях забракавала паветра — ён аціх, моцна заціснуў далонямі вочы і адчуў, як гарачыя слёзы ўсё адно пацяклі скрозь пальцы. Яшчэ ўчора яны ўдвух маліліся гэты псальм, тады, калі карнікі прыгналі першых людзей у касцёл і Ганка штомоцы крыкнула: «Яны маму спалілі!» А сёння...
Плакаў. I не меў сілы падумаць пра тое, якой смерцю загінуў ягоны верны брат. Агонь... Напэўна, гэта быў агонь...
Прыхінуўся лобам да намерзлай сцяны, надоўга знерухомеў.
Вось і ўсё. Вось і сталася тое, чаго ён так баяўся ўвесь час, колькі быў у Расіцы — ён застаўся адзін, без Антонія. Заўсёды баяўся застацца адзін. Кожны раз, выпраўляючы Антонія ў дарогу, ён маліўся за ягонае шчаслівае вяртанне. I вось цяпер... ён не меў сілы маліцца за яго, памерлага. А яшчэ... за што яму трэба маліцца яшчэ? За шчаслівую сустрэчу з ім у небе? Ці хутка яна адбудзецца, гэтая сустрэча? Бог не захацеў забраць іх разам. Штосьці гэта таксама азначае, тое, што яны ідуць да Яго паасобку, штосьці ў гэтым ёсць. Калі айца Юрыя забіралі з касцёла, ён думаў, што першы пойдзе да Нябеснага Айца. Папрасіў у Антонія блаславення. Як добра, што ён гэта зрабіў! Як добра, што ім быў дадзены час на развітанне! А сустрэча... Ці хутка будзе іхняя сустрэча?..
He адразу зразумеў, што адбываецца, калі ўверсе пачуліся нечыя крокі, хтосьці завалтузіўся з дзвярыма, і нечы голас паклікаў:
— Эй! Свяшчэннік! Жывы?
He знайшоў у сабе сілы адгукнуцца. Пучок святла ад ліхтарыка замітусіўся па сцепах падвала, затрымаўся над вязнем:
— Выходзь, ксёндз!
Ён ступіў крок, пахіснуўся, абапёрся аб сцяну, але змог сваю слабасць — пераступіў задзервянелымі, чужымі нагамі, пачаў падымацца па прыступках...
Няўжо гэта праўда? Няўжо Сцёпка не сніць, што ён сядзіць побач з прыгажуняй Аленай і трымае яе за руку? Заўсёды ведаў: гэта немагчыма. Ці то хвацка рэзаў на ве-
чарыне Лявоніху, а Алена лёгка скакала яе, ці малацілі на таку, і Сцёпка, выцершы спатнелы лоб, выпростваўся ды шукаў вачыма Аленіну белую хустку, ці то гналі з поля кароў, і ён узіраўся наперад, дзе Алена вяла сваю Маліну, ён заўсёды ведаў: Алена не для яго. Ён заўжды памятаў, ні на хвіліну не забываўся на сваё калецтва і таму ні разу не дазволіў сабе наблізіцца да яе. Ці не ўпершыню ён сядзеў побач з ёю на хаўтурах па маці, у тую ноч... Маці ляжала на покуце, сашчапіўшы рукі, а яны ўдваіх сядзелі пры ёй і ціха размаўлялі. Сцёпка тады баяўся паглядзець на нябожчыцу, быццам яна магла адчуць, як шчасліва-радасна тахкала ягонае сэрца ў гэтыя хвіліны. I вось цяпер ён зноў сядзеў побач з Аленай і нават трымаў яе за руку. Нікога не саромеўся, ні ад каго не таіўся, бо ведаў як мала адведзена яму гэтага шчасця. Найбольшае — ноч, бо цяпер карнікі стаміліся і пайшлі спаць, а заўтра... He хацеў думаць пра тое, што чакае яго заўтра. Адно магло суцяшаць: у Алены быў шанец выжыць. Яе, маладую, здаровую, хутчэй за ўсё, павязуць на працу ў Нямеччыну, яго ж... Каму патрэбны няўклюдны работнік, чыё калецтва навідавоку?
Аленіны пальцы ў ягонай руцэ варухнуліся — павярнуў да яе голаў. Алена разняла вусны, хацела нешта сказаць, але ўсё яшчэ маўчала, гледзячы проста перад сабой.
— Што? — прашаптаў Сцёпка.
Па ейным твары прабегла ледзь заўважнае падабенства пакутлівай усмешкі:
— Дзіўна так: сядзім, маўчым... Некалі думалася, каб давялося пагаварыць... А цяпер во... гавары колькі хочаш, дык як завязала ўсё адно.
Яна павярнула галаву, і на Сцёпку зноў зірнулі поўныя слёз вочы. Што б ён аддаў каб не было цяпер гэтых слёз у бясконца дарагіх вачах! Але ён анічога не можа зрабіць, каб яны зніклі. Анічога. Ад гэтае бездапаможнасці яму самому таксама пачынала рэзаць уваччу. Мабыць таму, на язык раптам узбрыло зусім недарэчнае:
— Усё хачу запытаць... толькі не крыўдуй... Чаму замуж не выйшла — сватоў жа не адных мела?..
— А ты сам здагадайся.
— He здагадлівы я...
Аленіны вусны зноў таргануліся ў змучанай усмешцы:
— Вось тое ж і бяда, што не здагадлівы, а так, можа, даўно ўжо была б... замужам... I ты ... быў бы... жанаты...
Адзіная свечка на алтары пачала раптам множыцца на мноства дробных агеньчыкаў, чамусьці каляровых. Значыць, гэта было магчыма — быць з ёю побач, штодня бачыць яе, чуць ейны голас, размаўляць, цалаваць... Гэта было магчыма?! Для яго, Сцёпкі?!
— Алена! Няўжо ты згадзілася б?..
Нізка звесіла галаву — пасма ільняных валасоў звісла і прысланіла твар.
— Што ж гэта... — прашаптаў Сцёпка і аціх, Алена таксама маўчала. — Чаму ж гэта... Алена! Дык што ж, я дурны быў?!
Алена яшчэ ніжэй апусціла галаву. Сцёпка набраў поўныя грудзі паветра, залпам выдыхнуў яго. Ад свае даўняе дурноты яму зрабілася так горка, быццам піў гарбату ды пераблытаў кубкі і замест пахкага чабору нагбом выпіў палын. Вось жа магчыма яно было, аказваецца, і для яго, Сцёпкі, тое жаданае шчасце... I, хто ведае, можа, было б яно прыгажэйшае ад усялякага іншага, бо прыгажэйшаю за ўсіх дзяўчат была Алена... Ён жа, Сцёпка, прагледзеў, правароніў яго, і цяпер ужо нічога не паправіш, не нагоніш таго, што ўцякло. Плывуць, расплываюцца ўваччу каляровыя агеньчыкі, быццам танцуюць нейкі свой танец. Немагчыма, нічога немагчыма выправіць, перайначыць, вярнуць. Алена побач і адначасна так далёка! Сядзяць во яны ў касцёле, за рукі трымаюцца — здаецца, клікнуў бы хто, і пайшлі б да алтара... Але ж... Можа, іхняе якраз і шчасце ў тым, што не пайшлі яны свойчас да алтара, не звілі сваё гняздо, у якім, напэўна ж, былі б ужо й дзеці... Дзеці, якіх сёння выгналі
б на мароз... Гэтая неспадзяваная думка нібы маланкай прашыла Сцёпкаву істоту. Ну так, яны, Алена і Сцёпка, павінны дзякаваць сёння Богу за тое, што ўсё ў іхнім жыцці сталася так, а не іначай. Бо калі б іначай, то... ці не плакалі б яны сёння ўдваіх па сваіх дзецях, якіх гэтыя вылюдкі кінулі ў агонь? Альбо як здарылася са Стасяй... з Аленінай сяброўкай Стасяй... He! He! Алену — у агонь? He!
Алена ўзняла голаў, павярнула да яго:
— Ты штосьці сказаў?
Сцёпка асцярожліва сціснуў яе далонь, нахіліўся і дакрануўся да халодных тонкіх пальцаў сасмяглымі вуснамі:
— He, мая любая, здалося табе...
Ужо гарэлі суседнія хаты. Крывава-чырвонае, траскучае полымя шугала ўвысь, сляпіла сваёй бязлітаснасцю, прымушала шалёна калаціцца сэрцы.
Сёстры маліліся, не запальваючы святла, — было відна ад агромністага пажару, што шалеў вакол іх. Яны былі ў самым цэнтры гэтага страшнага пажару, які паглынае ўсё на сваім шляху. Здавалася, ён вось-вось перакінецца і на іхнюю хату, захопіць і праглыне іх усіх разам. Але ветру не было, суседнія хаты гарэлі высознымі свечкамі, агонь над імі ўзносіўся высока ўгору, пагрозліва трашчаў, сыпаў на бакі іскрамі.
Гарэла Расіца, і плакаў па ёй снег. А людзі не тушылі вялізнага пажару, не плакалі, не крычалі, не спрабавалі хоць бы штосьці выхапіць з ненажэрнага полымя. He было каму ратаваць Расіцу. Мястэчка падзялілася на тых, чые целы датлявалі ў агні, а іхнія душы ўзносіліся ў нябесную высь, і на тых, што сядзелі ў замкнёным касцёле і па злавесна-чырвоным зарыве, што міталася ў вокнах, маглі толькі здагадвацца пра тое, што адбівалася з іхняй Расіцай.
Адзіным домам ва ўсім мястэчку, у якім у гэтую жудасную ноч яшчэ былі людзі, быў дамок тэрціяркі Гэленкі.
Сама гаспадыня выйшла са свечкай у руках з касцёла адной з першых і адной з першых ступіла ў агонь, а ейны дамок усё яшчэ стаяў. Напэўна, душа пабожнай Гэленкі цешылася цяпер у нябеснай вышыні, бо ў яе хаце ўсё яшчэ трывала ўпартая, настойлівая, непадуладная агню малітва.
Маліліся сёстры...
У суседнім пакоі маліўся, клаўся крыжам, зваў Нябеснага Айца ксёндз Кашыра.
Гарэла Расіца.
Чарнела ад гора зямля — скідвала з сябе снежнае покрыва, і калісьці белы снег бруднымі ручаямі сцякаў да затоенага, застылага ад жаху возера пасярэдзіне мястэчка.
Гарэла Расіца.
Курчыліся ад болю дрэвы, іхняе настылае голле бяссільна шыпела ў агні, ператваралася ў вуголле.
Маліліся ў касцёле людзі.
Маліліся законніцы ў Гэленчынай хаце.
Маліўся айцец Кашыра.
Усе чакалі заўтрашняга дня. Чакалі і баяліся яго, і радыя былі б запаволіць бег часу. Каб толькі маглі...
Ноч прамінулася. У агні. У трэску бярвенняў. У малітве.
Ціха, асцярожліва, быццам жахаючыся ўбачанага, святлела над Расіцай раніца. Айцец Кашыра зноў ішоў у касцёл. Ішоў, удыхаў горкае, насычанае дымам паветра. Вось і сталася. Айцец Антоні ўжо зліўся з зямлёю, растварыўся ў расіцкім папялішчы. Цяпер надыходзіць ягоная чарга. I лягуць яны абодва ў адну вялізную магілу пад назвай Расіца. Раней гэта было іхняе жыццё, іхняя місія, цяпер стане іхняй агульнай магілай. Дык што, сёння сканчваецца іхняя місія? Але ж... будзе працяг! He можа не быць, бо хтосьці ўсё ж выжыве з тых, што чакаюць вырашэння свайго лёсу. Хтосьці выжыве, і іхняя місія прадоўжыцца ў іх. Дзе б ні былі... He, не змогуць забыць... He павінны.
Хіба такое чалавек здольны забыць? Нехта некалі зноў народзіцца на гэтай зямлі... I, можа, зноў адчыніць дзверы гэтага касцёла... I хтосьці стане ў ім пры алтары...
Параўняўся з двума слупамі, на якіх вісеў звон, прыпыніўся каля яго, у думках папрасіў: «Калі-небудзь... пасля... пазвані па нас, звон. Пазвані, раскажы свету, як мы... каналі ў агні. Пан Бог усё бачыць цяпер, але нельга, каб свет гэтага не ведаў...»
На ганку касцёла стаяў той самы даўгалыгі латыш, які мае недзе жонку беларуску. У ягоных асавелых ад учарашняе п’янкі вачах мільгануў учарашні страх.
— Адчыні мне касцёл, — не папрасіў, але загадаў айцец Юры.
Hi слова не кажучы, даўгалыгі выхапіў з кішэні ключы, ды рукі дрыжэлі, і ён ніяк не мог патрапіць у замочную адтуліну. Айцец Кашыра ўзяў у яго свае ключы і адразу адамкнуў замок.
Гэнька сядзеў на сваім ранейшым месцы пры патухлым вогнішчы. У яго быў выгляд згорбленага, адзінокага, бязраднага дзядка. Айцец Юры прытуліў да сябе пашарэлы за гэтую ноч твар, Гэнька ж нават зарадавацца ўжо не меў сілы — адно прашаптаў:
— Няма... Нікога няма — ні Насці, ні Мані, ні ойчанькі Антонія, нікога.
Айцец Юры моўчкі трасянуў хлопчыка за плечы, памаўчаў, дзелячы з ім ягонае бясконца горкае «няма».
— Трымайся, Гэнька!
— А дзеля чаго? — ускінуў той голаў і на айца Юрыя зірнулі зусім не дзіцячыя вочы. — Дзеля чаго? — перапытаў.
КНІГІ ОНЛАЙН
