Хрустальны калодзеж: Казкі народаў Еўропы
Выдавец: Юнацтва
Памер: 367с.
Мінск 1996
— Гэта вось ён глуханямы? Ды гэты ашуканец проста здзекуецца над вамі! Нябось у яго хапіла горла, каб крычаць на ўсю вуліцу: «Саступі з дарогі! Саступі з дарогі!», і ён крычаў так моцна, што дай бог кожнаму!
Тады алькальд засмяяўся:
— Ідзіце дахаты, красуні. Вы зразумелі, што вы толькі што мне сказалі? Вы засведчылі самі, што Санча выканаў мой загад і папярэджваў вас крыкам, ды такім, што дай бог кожнаму! Давядзецца ўжо вам самім латаць вашы прыгожыя карункавыя мантыльі.
Прысаромленыя жанчыны пайшлі, а суддзя загадаў альгвасілам вызваліць селяніна.
СЕЛЯНІН I МАЛАДЫЯ СЕНЬЁРЫ
Селянін жыў у вёсцы, а кароль — у сталіцы, у Мадрыдзе. Вёска была далёка ад Мадрыда, і, канечне, кароль нічога не чуў пра селяніна. Затое селянін ведаў многае пра караля.
Ён ведаў, што кароль жыве ў вялізным палацы, што есць ён самыя лепшыя стравы, якія падаюць яму на золаце, што ў яго мноства слуг і ўсе яго баяцца — не толькі слугі, нават міністры, разадзетыя ў шоўк і аксаміт. «I канечне, гэты кароль ростам з велікана! — так думаў селянін.— Калі б ён не быў такі высозны і дужы, то чаго людзі сталі б яго баяцца!» Адным словам, захацелася селяніну на караля падзівіцца, паглядзець на яго ўласнымі вачыма.
Прыйшоў ён да жонкі і кажа:
— Марыана, ці не пайсці мне ў сталіцу караля паглядзець? Што ты на гэта скажаш?
— Я скажу табе, што ты апошні дурань, і не дам грошай на дарогу,— разважліва адказала жонка.—
У нас у доме ўсяго тры рэалы, да зімы трэба купіць і тое і другое, а кароль абыдзецца і без цябе!
Вось марока! Бачыць селянін — нялёгка з жонкай дамовіцца. А сам думае: «Як бы не так! Я ж не малады, а да гэтага часу караля не бачыў. Калі зараз не выберуся ў Мадрыд, дык і не давядзецца мне на караля паглядзець!»
Рабіць няма чаго — пусціўся на хітрыкі. На другі ж дзень зноў прыходзіць да жонкі, стогне:
— Жоначка, зуб баліць! Да цырульніка1 трэба бегчы: няхай выцягне! — I за шчаку рукой трымаецца.
Жонка ведала, што часцяком у мужа баляць зубы. Паверыла, пашкадавала:
— Дык чаго стаіш? Ідзі!
— Аднак цырульнік у Мадрыдзе жыве!
— У Мадрыдзе?
А муж як упадзе на падлогу, як закрычыць:
— Ой, не магу цярпець, так баліць!
Перапалохалася гаспадыня: •
— Вось табе тры рэалы. Бяжы зараз жа, ды хутчэй вяртайся назад!
Селянін схапіў грошы — і за дзверы.
Ідзе па дарозе, радуецца, песні спявае. Але мы ведаем, што ад вёскі да сталіцы няблізка. Тры дні ішоў селянін, за тры дні ледзь не ўсе грошы праеў: засталося ўсяго толькі паўрэала!
Прыйшоў у Мадрыд — на плошчы мітусня. Народ шуміць, коні скачуць — ледзь з ног не збілі.
— Што такое?
— Кароль з царквы выходзіць!
Праплішчыўся селянін бліжэй, бачыць: выходзяць з дзвярэй прыдворныя міністры, саветнікі, а вось і сам кароль!
— Віват! Жыві многа гадоў! — закрычаў народ.
А селянін нават плюнуў з прыкрасці:
— Ну і кароль! Глядзець няма на што! I зусім не велікан. Праўда, золата на ім начапляна багата: на
1 Цырульнік — майстар, які выконваў таксама некаторыя абавязкі лекара.
грудзях — золата, на плячах — золата, на капелюшы, на рукавах — усюды золата, а ростам такі, як усе! Што за дзіва! — раззлаваўся селянін.
Есці захацеў. Пайшоў на рынак.
Палічыў грошы — усе кішэні абмацаў: паўрэала, і ні больш! А тут і на самой справе зуб разбалеўся.
Спыніўся селянін насупраць лаўкі пірожніка, а прадавец аж надрываецца — так ужо расхвальвае свой тавар:
— Піражкі румяныя, Свежыя, духмяныя, Смачней не бывала, За тузін — паўрэала!
Вочы ў селяніна разгарэліся:
«Вось гэта піражкі! Ніколі такіх не еў! На ўсе грошы б накупляў, ды нельга — зуб баліць. He выцягну зуба — не дайсці да вёскі, а не паем — таксама ног дадому не давалачэш!»
Так ён стаяў і думаў і ўсё на здобныя піражкі паглядваў, не заўважыў, як падышлі тры маладыя сеньёры. Плашчы да пят, капелюшы з пер’ямі, адным словам,— славутыя паны. Убачылі, што стаіць чалавек, на румяныя піражкі ўтаропіўся, і вырашылі над ім пажартаваць.
— Гэй ты, вёска! — закрычалі яму сеньёры.— Колькі з’ясі піражкоў за адзін раз?
— Я хіба? — адклікнуўся селянін, а сам з піражкоў вачэй не зводзіць.— Хоць сотню з’ем!
— Сотню? — здзівіліся сеньёры.
— I яшчэ папрашу!
Як узяліся яны рагатаць:
— Hi за што табе не паверым. He з’есці табе сотні.
— З’ем! Чаму не з’есці?
Разгарэлася спрэчка. Селянін даводзіць: з’ем ды з’ем! А сеньёры — сваё: ніколі не з’ясі! Сабраўся народ. Рагочуць, таксама крычаць, адны: «З’есць!», другія: «Не з’есць ні за што!»
Нарэшце кажуць сеньёры:
— Аб заклад пабіся, што з’ясі. А мы за ўсе піражкі заплацім.
А які заклад у селяніна? Вось тут ён і скумекаў,— кажа сеньёрам:
— Добра! Няхай аб заклад! А не з’ем — што хочаце са мной рабіце. Хочаце — пабіце, хочаце — ды што там: нічога для спрэчкі не пашкадую. Вось зуб, бачыце,— і паказвае ім на свой хворы зуб: — He з’ем сотні — няхай вырве мне зуб мадрыдскі цырульнік!
— Еш, пачынай! — разрагаталіся сеньёры.— Быць табе, дурніла, без зуба!
Натоўп расступіўся, глядзяць: падышоў да піражкоў селянін, адзін з’еў няспешна, па другі цягнецца.
— Адзін! — лічаць сеньёры.
А ён ужо і другі праглынуў.
— Другі! — крычыць натоўп.— Трэці! Чацвёрты!
А селянін часу не марнуе — піражкі ў рот кладзе.
— Дзесяты! — крычаць сеньёры.
— Дзесяты! — крычыць народ.
— Дваццаты!
— Дваццаты!
А селянін усё есць ды есць.
— Ды што ён — бяздонны? — смяюцца ў натоўпе.
— Дваццаць пяты! — лічаць сеньёры.
Але селянін ужо наеўся. Жарт сказаць — дваццаць пяць піражкоў з начынкай з’еў! А піражкі ж адзін за другі большы! З’еў і рот рукавом выцер.
— Даруйце,— сказаў,— сеньёры, я прайграў! He Mary сотні з’есці.
Што тут было!
— Прайграў! — зашумеў натоўп.
— Прайграў! — узрадаваліся сеньёры.— Клічце хутчэй цырульніка.
А цырульнік ужо тут як тут са сваімі шчыпцамі.
Убачыў яго селянін і зрабіў такую маркотную міну, што сеньёры яшчэ мацней разрагаталіся.
— Разяўляй рот! — крычаць.
Быццам нехаця, разявіў рот селянін, а цырульнік ухапіўся за зуб і давай цягнуць. Цырульнік цягне, селянін крычыць, а сеньёры смяюцца. Чым мацней крычыць, тым весялей смяюцца. Нарэшце выцягнуў цырульнік зуб.
Расплаціліся сеньёры за піражкі, далі і цырульніку
колькі трэба і сказалі людзям, якія яшчэ ўсё тоўпіліся навокал:
— Бачылі дурня? За нейкія піражкі ён расквітаўся з зубам!
А селянін у адказ:
— Ну не, я зусім не дурань. Ці не засталіся вы дурнямі, паважаныя сеньёры?
— Як ты смееш?!
— Вы плацілі за піражкі?
— Плацілі.
— I цырульніку заплацілі?
— Спаўна.
— Вось і дзякуй. Бо зуб жа ў мяне і на самой справе балеў. А цяпер я і наеўся і здаровы. Пазбавілі вы мяне адразу ад двух няшчасцяў: ад голаду і ад балючага зуба.
Сказаў і пайшоў сваёй дарогай.
Насунулі сеньёры капелюшы да самых вачэй і бягом з плошчы.
А ім услед ляцелі рогат, свіст і кпіны.
ІТАЛЬЯНСКІЯ КАЗКІ
РАЗІНА Ў ПЕЧЫ
У аднаго бедняка памерла жонка і пакінула яму прыгожанькую дачку па імені Разіна. Бядняк з раніцы да ночы працаваў, а даглядаць дачку не было каму. Вось і вырашыў ён зноў ажаніцца. Другая жонка таксама нарадзіла яму дачку, і назвалі яе Асунтай. Была яна непрывабная і кепскага нораву. Дзяўчынкі разам раслі, разам хадзілі ў школу, але кожны раз Асунта вярталася дамоў вельмі сярдзітая.
— Мама,— казала яна,— не хачу я болей хадзіць з Разінай! Хто нас ні спаткае, усяляк толькі яе і хваліць: і прыгожая яна, і ветлівая, а мне кажуць, што я насупа і чорная, як асмалак.
Маці Асунту моцна любіла. Бачыць, што яна ад зайздрасці ледзь не лопае, і пытаецца аднойчы:
— Ну як жа мне дапамагчы твайму ropy?
— Пашліце Разіну пасвіць кароў,— адказвае Асунта.— I загадайце ёй спрасці маток ільняной кудзелі. А калі вернецца яна дахаты без пражы ды з галоднымі каровамі, надавайце ёй кухталёў. Сёння кухталі, заўтра кухталі — гэтак яна хутка пабрыдчэе і ветлівасць з яе зляціць.
Маці саступіла капрызам дачкі, паклікала Разіну і кажа:
— He думай болып хадзіць з Асунтай. Будзеш цяпер пасвіць кароў і рваць для іх траву, а яшчэ будзеш прасці за дзень па матку кудзелі. Глядзі ў мяне, калі дахаты вернешся без пражы, а каровы прыгоніш галоднымі, дык заслужыш добрую лупцоўку. Маё слова цвёрдае.
Разіна ад здзіўлення і слова не магла вымавіць, але мачаха ўжо схапілася за кій, і дзяўчынцы давялося скарыцца.
Узяла яна прасніцу з кудзеляй і пагнала кароў у поле. Ідзе і прымаўляе:
— Кароўкі вы мае, кароўкі! Як нарву я вам травы, калі ж мне прасці кудзелю? Хоць бы хто дапамог!
Тут самая старая карова і кажа ёй:
— He журыся, Разіна. Ідзі па траву, а мы табе кудзелю спрадзём і зматаем. Ты толькі скажы:
— Кароўка, кароўка, Прадзі маю кудзельку, Рагамі памагай, У клубочак наматай!
Пад вечар каровы напасвіліся ўволю. Разіна прыгнала іх дамоў і паставіла ў стойла. На галаве яна прынесла вялікі ахапак травы, а ў руцэ трымала клубок пражы.
Як убачыла гэта Асунта, ад злосці ледзь не задыхнулася. Кажа яна маці:
— Заўтра зноў пашліце Разіну кароў пасвіць, але дайце ёй два маткі кудзелі, а калі яна не спрадзе ўсяго, няхай зведае кія.
Але і на гэты раз варта было Разіне сказаць:
— Кароўка, кароўка, Прадзі маю кудзельку, Рагамі памагай, У клубочак наматай!—
і вечарам каровы былі пад’еўшыя, трава назапашана, а два маткі кудзелі спрадзены і навіты ў клубкі.
Асунта ўся пазелянела ад злосці:
— Як гэта ты ўсё паспяваеш зрабіць за адзін дзень?
— А так,— адказвае Разіна.— Ёсць жа добрыя сэрцы на свеце. Мне дапамагаюць мае кароўкі.
Асунта адразу бягом да маці.
— Мама, няхай заўтра Разіна сядзіць дома і гаспадарыць, а я з каровамі пайду. Дайце і мне кудзелі.
Вось з раніцы Асунта пагнала пасвіць статак. У руцэ яна трымала дубец і хвастала кароў што было сілы. Як дайшлі яны да лугу, Асунта навіла кудзелю на рогі каровам. А каровы стаяць сабе не варухнуцца.
— Вы што! Прасці не хочаце? — закрычала Асунта.— Вось я вас!
I давай хвастаць іх дубцом яшчэ мацней. Каровы заматалі галовамі і ў момант зблыталі ўсю кудзелю. Застаўся ад яе касмыль пакулля.
Няма спакою Асунце. Вось і кажа яна маці аднойчы вечарам:
— Мама, штосьці мне рэдзькі захацелася. Няхай Разіна нарве яе ў суседа на агародзе.
Каб дагадзіць дачцэ, маці загадала Разіне пайсці па рэдзьку ў суседскі агарод.
— Ды што ж гэта? — пачала прасіцца Разіна.—
КНІГІ ОНЛАЙН
