Хрустальны калодзеж: Казкі народаў Еўропы
Выдавец: Юнацтва
Памер: 367с.
Мінск 1996
Саветнікі кінуліся ў ногі каралю і пачалі маліць літасці.
— Добра, я дарую вам. Але вы павінны тройчы падпаліць дом гэтага старога.
— Тройчы падпаліць дом? — здзівіліся саветнікі.— Што гэта значыць?
— Гэта значыць, што вы павінны даць пасаг тром маім дочкам! — засмяяўся селянін.
I тры дурныя саветнікі караля, ратуючы свае галовы ад сякеры каралеўскага ката, далі багаты пасаг тром дочкам разумнага селяніна.
РУМЫНСКІЯ КАЗКІ
ГРУШАВАЕ ДРЭВА
Ішоў аднойчы па вёсцы стары сляпы жабрак з павадыром. Жабрак як жабрак. Вопратка на ім падраная, за плячыма — жабрацкая торба, у руках посах. Хадзілі яны з дому ў дом — ніхто не пускае іх начаваць. Пастукаліся яны да старасты, а той як закрычыць:
~ Вон з вёскі, абадранцы! Вон, а не дык я на вас сабак спушчу.
Дапляліся жабракі да ваколіцы. Раптам стары чуе — плача нехта, захліпаецца.
— Хто гэта плача? — пытаецца жабрак у павадыра.
. Гэта дзяўчына-прыгажуня сядзіць ля калодзежа і горкія слёзы лье,— адказвае павадыр.
Падышоў жабрак да дзяўчыны, апусціў ёй руку на плячо і пытаецца:
Чаго, дзяўчына, плачаш? Чаго бядуеш?
— Як жа мне не плакаць, як жа мне не бедаваць, дзядуля! 3 ранніх гадоў я засталася круглай сіратой. Жыву я з міласці ў стараставай хаце. Ды так жыву, што да мяне ў хату нават мухі не залятаюць — няма чым у мяне ім пажывіцца. Замуж мяне без пасагу ніхто не бярэ, толькі вось стараста сватаецца. «Не пойдзеш за мяне замуж — выганю з хаты!» — пагражае ліхі стары. А па мне, лепш утапіцца ў калодзежы, чым ісці за гэтага злыдня.
— Вось яшчэ што! У калодзежы тапіцца! — усміхнуўся жабрак і пагладзіў дзяўчыну па галаве.— Бяры мяне ў сваты — знайду я табе жаніха, што лепш і не трэба! Паўзямлі абыду, а сасватаю цябе за такога хлопца — табе на радасць, сяброўкам на зайздрасць!
Дзякуй табе, дзядуля, за ласку! Ты, напэўна, стаміўся з дарогі? Пойдзем да мяне ў хату, адпачні.
Стары, трымаючыся за павадыра, паплёўся ціхенька. Прывяла дзяўчына жабракоў у хату, абмыла іх, абагрэла і падзялілася з імі апошняй скібкай хлеба.
Кладзіся, дзядуля, на маю пасцель. У цябе, мабыць, усе костачкі ныюць, а я маладая мне і на лаўцы спаць мякка. . . „ ■
Пераначавалі жабракі ў дзяўчыны і раніцай пасунуліся далей. . u .
Чакай мяне, Стана, з жаніхом,— сказау на развітанне стары. м .
Доўга блукалі жабракі па зямлі. Нямала праншлі яны сёл і вёсак, нямала пабачылі розных людзей. Прыглядаўся, прыглядаўся да людзей стары, ды так і не знайшоў панараўнага жаніха для добрай дзяўчыны. Забрыу неяк восенню стары з павадыром у бедную весачку. А ў той вёсачцы жылі тры браты. Год назад памёр у іх бацька. Пасля пахавання, паводле звычаю, пачалі браты дзяліць спадчыну. А дзяліць жа і не было чаго. Засталося пасля бацькі ўсяго толькі адно грушавае дрэва. Ну як яго падзеліш? . .
Старэйшыя браты спрачаліся, спрачаліся паміж сабой, ды так ні аб чым і не дамовіліся. Тады малодшы сказаў: .
Браты, зірніце на грушавае дрэва. На ім акурат тры галіны. Няхай старэйшы брат возьме сабе самую вялікую галіну, сярэдні брат няхай возьме сярэднюю галіну, а я вазьму сабе самую маленькую галінку. Мне і яе хопіць. . . .
Братам спадабалася такая дзяльба, і яны згадзіліся. Вясною, калі ўсе дрэвы стаялі ў квецені, стукнуў мароз. Беласнежныя пялёсткі скруцміся, пачарнелі і упалі на зямлю. Дрэвы стаялі голыя, і вецер маркотна варушыу аголеныя шэрыя галіны.
— Глядзіце, глядзіце! Усе дрэвы замёрзлі! — крычалі людзі.—Толькі адно грушавае дрэва з трыма галінамі не зачапіў сярдзіты мароз.
Летам на грушавым дрэве было так багата дзівосных пладоў, што людзі, праходзячы міма, любаваліся імі. А калі восенню грушы пачалі спець і налівацца, ад іх проста вачэй нельга было адвесці. 3 аднаго боку яны ззялі, як золата, а з другога пунсавелі, як полымя.
Грушы ўжо даспяваюць. Хутка іх можна будзе здымаць,— сказаў старэйшы брат,— У гэтым годзе неўраджай, і мы возьмем за свае грушы добрую цану.
Мы павінны пільнаваць свае грушы, a то іх украдуць,— затурбаваўся сярэдні брат.
Добра, згадзіўся малодшы брат, якога звалі Стэфан.
Першым пайшоў вартаваць грушы старэйшы з братоў.
Праходзіў паўз грушу жабрак з павадыром і спыніўся:
— Здаецца мне, што дзесьці паблізу спеюць дзівосныя грушы. Пайдзі выпрасі парачку. Скажы, што захацелася сляпому дзеду паспытаць груш пеоад смерцю. н
Пайшоў павадыр да дрэва з трыма галінамі і кажа:
Добры чалавек! Кінь мне ў шапку парачку гпуш для сляпога дзеда.
„ Зараз! ахвотна адклікнуўся старэйшы брат і кінуў у шапку павадыру некалькі груш. Але ён сарваў іх не са сваёй галіны, а з галіны сярэдняга брата.
Павадыр прынёс старому грушы і кажа:
— Ешце на здароўе!
„ буду я есці гэтыя грушы — яны крадзеныя,— сказау стары, кінуў грушы на зямлю і пайшоў далей.
На наступную ноч ён зноў прыйшоў да грушавага дрэва з трыма галінамі і кажа павадыру:
— Пайдзі выпрасі для сляпога дзеда парачку груш.
Паншоў павадыр да дрэва з трыма галінамі і бачыць — вартуе грушы '
нейкі чалавек.
Дооры чалавек! Кінь мне ў шапку парачку гпуш для старога дзеда.
3 задавальненнем! — адклікнуўся сярэдні брат і накідаў павадыру цэлую шапку груш. Але сарваў ён іх не са сваёй галіны, а з галінкі малодшага брата.
Прынёс павадыр старому грушы і кажа:
— Ешце на здароўе!
А стары ўзяў грушы і... кінуў на зямлю.
He буду я есці гэтыя грушы — яны крадзеныя.
і пабрыў далей, пагрукваючы посахам.
На наступную ноч стары зноў прыйшоў да грушавага дрэва і паслаў павадыра выпрасіць парачку груш.
Прыйшоў павадыр да дрэва з трыма галінамі. Ьачыць — ляжыць пад дрэвам чалавек, грушы сцеражэ.
— Добры чалавек! Кінь мне ў шапку парачку груш. 3 раніцы ходзім мы, міласціну просім, і ніхто нам скарынкі чэрствага хлеба не кінуў. Баюся, як бы з голаду ногі не выцягнуць! „
Падстаўляй хутчэй шапку! — крыкнуу малодшы брат. Нагнуў сваю галінку, нарваў груш і насыпаў шапку ўкоптур.— Ешце на здароўе!
Прынёс павадыр грушы. Узяў стары грушы і кажа.
Гэтыя грушы даў нам сумленны чалавек з доорым сэрцам і шчодраю рукой.
Прыселі жабракі на дарогу і ўзяліся за грушы, пакуль шапка не апусцела. Выняў стары з кішэні манету і кажа:
— Пандзі да малайца, папрасі прадаць нам яшчэ некалькі груш. Ужо ж вельмі яны смачныя!
Пайшоў павадыр да юнака і кажа:
— Прадай нам яшчэ некалькі груш. Захацелася старому хоць раз паесці груш уволю. Ужо ж вельмі яны смачныя! — I працягнуў юнаку манету,— Толькі не гневанся за малую плату. Ведаю, што твае смачныя грушы ў тры разы даражэй каштуюць.
— He вазьму я з вас платы за грушы! — пачырванеў юнак,— ліба можна ў жабрака апошні грош браць? Ды мяне пасля гэтага сумленне загрызе! Давай сюды шапку.
Нарвау юнак груш са сваёй галінкі поўную шапку
— Захочаце яшчэ — прыходзьце зноў.
Прынёс павадыр старому грушы. Калі з’елі яны rnvшы, паншоу стары да юнака і пытаецца ў яго: РУ
Чаго б ты больш за ўсё хацеў на свеце: багацця славы ці знатнасці? ’
— He хачу я багацця, не патрэбна мне слава ні да чаго мне знатнасць. Хацеў бы я толькі знайсці с’абе верную сяброўку жыцця.
Jaabl п°ВДзем са мною! — узрадаваўся стары. Я таое дапамагу яе знайсці. He шкада табе пакідаць свае грушы? Немалую цану дадуць табе за іх на базары.
— Ну, прадаць іх я заўсёды паспею! Добрая жонка даражэн за грошы.
Пайшоў юнак з жабракамі. I прыйшлі яны ў тую чыну'’ ДЗе СПЭТКаЎ СТарЫ ля кал°Дзежа заплаканую дзяў. Ну’ пРыгажуня, прымай сватоў! — сказаў стапы ^Hixa;6™* Падарожнікі -йшлі ў хату.— Прывёў я табе
А ў хаце, разваліўшыся на лаўцы, сядзеў стараста:
„ Гэта яшчэ што за жаніх? Адкуль з’явіўся? Напэуна, такі ж жабрак, як і ты!
Я не жабрак! У мяне ёсць цэлая галіна з дзіСтэфаТ СПеЛЫМ1 гРушамі^ ~ пачырванеў ад сораму
— Хлусіш! Вясною мароз увесь цвет на грушах пабіў. Нават у караля за сталом не падаюць сёлета грушы. Яны зараз на вагу золата.
. А ў гэтага юнака грушам ліку няма, і ўсе вось такія! — I стары выняў з кішэні прыхаваную грушу.
У хаце разліўся водар спелай грушы. 3 аднаго боку груша ззяла, як золата, а з другога пунсавела, як полымя.
— Будзь маёй жонкай, прыгажуня! — прапанаваў юнак.
He магу я выйсці за цябе замуж! Няма ў мяне пасагу, няма за што мне нават вяселле справіць,— панурыўшыся, ціха прамовіла дзяўчына.
— He трэба мне ніякага пасагу, ты сама золата! Прадам грушы — спраўлю табе пасаг, і вяселле згуляем на славу!
— Прэч з маёй хаты! — зароў, як шалёны бык, стараста.— Каб і духу вашага тут не было!
Завязала дзяўчына свае рэчы ў хатулёк і са слязамі на вачах выбегла з хаты. Стэфан — за ёю. А за Стэфанам — павадыр.
— Ну, а ты чаго марудзіш? — закрычаў стараста на старога.
— Сядзець табе сіднем у гэтай хаце да канца сваіх дзён! — з парога крыкнуў стары, ляпнуў дзвярыма і пайшоў.
Кінуўся было стараста за старым з кулакамі, а падняцца не можа: ногі да падлогі прыраслі.
Развітаўся жабрак з маладымі, пажадаў ім шчасця і патэпаў разам з павадыром. А маладыя ўзялі адзін аднаго за рукі і весела пайшлі, паддічваючы, за колькі можна прадаць грушы і што можна купіць на выручаныя грошы. Прыйшлі яны да грушавага дрэва. Глянуў Стэфан на дрэва і ахнуў: стаіць дрэва голае, без адзінай грушы, а замест трох галін — усяго дзве. Трэцяя на зямлі валяецца. Пабег Стэфан да братоў і бачыць: сядзяць браты прыбраныя і грошы паміж сабой дзеляць. Убачылі браты Стэфана і грошы пад абрус схавалі.
— Браткі, дарагія! Што здарылася? Дзе мае грушы? Хто зламаў маю галіну?
— Гэта ў цябе трэба спытаць. Дзе ты быў, чаму ўцёк ноччу і кінуў сцерагчы грушавае дрэва? Прыйшлі ноччу зладзеі, укралі грушы і зламалі тваю галінку. Сам ва ўсім вінаваты! Ідзі прэч, ты нас зрабіў беднякамі і сам жабраком застаўся! — закрычаў старэйшы брат і грукнуў кулаком па стале.
Стол пахіснуўся, абрус з яго споўз, і грошы са звонам пасыпаліся на падлогу. Кінуліся браты збіраць грошы, поўзаюць, круцяцца па падлозе і крычаць:
— He чапай, гэта маё!
— Хлусіш, гэта мая манета!
Паглядзеў Стэфан на сваіх братоў, нічога не сказаў і пайшоў.
— Ну, жонка, благія нашы справы! Няма ў нас нічога, акрамя зламанай галіны грушавага дрэва, — горка ўздыхнуўшы, сказаў Стэфан.— Давядзецца начаваць нам пад адкрытым небам.
— Нічога, мілы! — суцешыла яго жонка.— Ляж адпачні, а я цябе папільную.
Лёг юнак на траву пад грушавым дрэвам; жонка паклала яго галаву да сябе на калені і накрыла яго сваім фартухом.
КНІГІ ОНЛАЙН
