Хрустальны калодзеж: Казкі народаў Еўропы
Выдавец: Юнацтва
Памер: 367с.
Мінск 1996
— Вылазь адтуль, ды жвавей!
Янка выскачыў з катла, а кароль у яго скочыў. Тут конік выдыхнуў усю гарачыню назад у кацёл, кароль і зварыўся.
А залатая дзяўчына выйшла за Янку, якога цяпер выбралі каралём. 3 таго часу і яму жылося добра, і яго коніку.
СЛАВЕНСКАЯ КАЗКА
ДВАНАЦЦАЦЬ КАЧАК
Служыў у адным далёкім палку вайсковы барабаншчык. Былі яны з жонкай бяздзетныя. Але жонцы барабаншчыка вельмі хацелася сына.
У тым жа горадзе жыў нечувана багаты купец. Яго жонка нарадзіла цудоўнага хлопчыка. Акурат у гэты час полк, у якім служыў барабаншчык, пераводзілі ў другое месца. Жонка барабаншчыка не змагла з сабой саўладаць, украла ў купца дзіця і схавала яго ў барабан.
I пачаў хлопчык расці ў сям’і вайсковага барабаншчыка. На барабане ён еў, на барабане спаў, на барабане гуляў. I вырас дужым, прыгожым і разумным юнаком, з умелістымі рукамі. Але вось памерлі яго прыёмныя бацькі, і застаўся ён адзін. Узяў тады юнак адзіную сваю спадчыну — барабан і пайшоў блукаць па беламу свету, шчасця і прыстанку шукаць.
Hi дзень, ні два хадзіў ён і трапіў у густы лес. Забрыў ён у самы гушчар і не ведаў, як адтуль выбрацца. I тут убачыў велізарнае дрэва. Хутка ўскарабкаўся юнак на самую яго макаўку. Скрозь гушчар лесу ўдалечыні ён убачыў слабы агеньчык і папусціў у той бок на зямлю шапку, каб не страціць правільнай дарогі.
Доўга ён ішоў, пакуль не выбраўся ў рэшце рэшт, стомлены і змучаны, з лесу. Тут ён убачыў невялікую хатку пасярод зялёнага лугу. Пагрукаў ён у дзверы, і яму адчыніў маленькі дзядок — пустэльнік. Ён моўчкі завёў госця ў хатку і паставіў перад ім міску варанай садавіны і кубак халоднай вады. Потым саступіў яму сваю пасцель, засланую мяккімі травамі і мохам.
Раніцай стары гэтак жа моўчкі пайшоў, а юнак падняўся і пабег на сажалку мыцца.
Раптам ён пачуў шум крылаў, на сажалку апусціліся дванаццаць качак.
Яны скінулі пер’е і перакінуліся ў дванаццаць цудоўных дзяўчат. Хлопец схаваўся за дрэвам, а дзяўчаты выкупаліся ў сажалцы, апрануліся ў птушынае пер’е і паляцелі туды, адкуль з’явіліся.
Ледзь дачакаўся юнак старога, каб расказаць, што бачыў.
— Ведаю,— сказаў пустэльнік,— гэта дванаццаць зачараваных сясцёр. Жывуць яны на Залатой гары пад уладай ліхой мачахі-чарадзейкі.
— I ніяк іх нельга выратаваць? — пытаецца юнак.
— Можна,— адказаў пустэльнік.— Заўтра да ўсходу сонца схавайся каля сажалкі ў кустах. Як прыляцяць качкі, вазьмі пер’е той, якая прыляціць апошняй. Тая, чыё пер’е ты схаваеш, стане жонкай тваёй. Але хавай пер’е добра. Калі яна яго знойдзе, паляціць, і больш ты яе не ўбачыш.
На наступную раніцу зноў прыляцелі качкі. Юнак пачакаў, пакуль апошняя — малодшая — скіне пер’е, схапіў яго і схаваў у хатцы. Толькі паспеў ён сунуць пер’е ў барабан, як пад вокны прыбегла голая дзяўчына і пачала прасіць пустэльніка даць ёй якое-небудзь адзенне.
Стары сплёў ёй з сухой травы сукенку. А потым пад тысячагадовым дубам, што раскінуў свае галіны над хаткай, павянчаў юнака і дзяўчыну-качку.
— Цяпер у цябе ёсць маладая жонка,— сказаў пустэльнік.— Ты павінен яе завесці да сваіх бацькоў.
— У мяне няма бацькоў,— сумна сказаў юнак.
Тады пустэльнік напісаў штосьці на шматку паперы і падаў яго юнаку.
— Твой бацька жыве ў вялікім прыморскім горадзе. Яго імя напісана на гэтым лістку. Аддай яго бацьку. Ён помніць цябе і шукае з таго няшчаснага дня, калі цябе ў яго ўкралі.
3 удзячнасцю юнак пацалаваў пустэльніка і разам з маладой жонкай рушыў у прыморскі горад. Каля брамы горада ён сказаў жонцы:
— Пачакай мяне тут. Спачатку я павінен адшукаць сваіх бацькоў. А потым ужо прывяду цябе ў іх дом.
— Добра,— сказала яму жонка.— Толькі ведай, калі твая маці пацалуе цябе раней за бацьку, ты забудзеш мяне і ўсё, што з табой было раней.
Юнак хутка адшукаў свайго бацьку, вядомага ў горадзе гандляра. Прыйшоў ён у дом купца і паказаў яму шматок паперы, які атрымаў ад пустэльніка. Купец тут жа пачаў чытаць яго ўголас. Ён адразу зразумеў, што перад ім яго даўно страчаны сын. А маці падбегла да юнака і са слязамі пачала цалаваць яго. I ў той жа момант ён забыў сваю жонку і ўсё, што з ім было раней.
А дзяўчына доўга чакала яго перад гарадскімі варотамі і нарэшце зразумела, што здарылася так, як яна і прадказвала. Паўз горад працякала чыстая рэчка. Успомніла яна, як купалася, калі была качкай, і акунулася ў празрыстую ваду. А ў гэты час міма праходзіла адна дурнаватая і пыхлівая служанка. Яна глянула ў ваду і ўбачыла там цудоўны жаночы тварык. Падалося служанцы, што гэта яе адлюстраванне.
— Вось не думала, што я такая прыгажуня! — усклікнула дурнаватая служанка.— I каб я з такой прыгажосцю заставалася простай служанкай?
Яна заспяшалася ў горад і сказала сваёй пані, што болей не жадае служыць у яе. А няшчасная дзяўчынакачка акурат прыйшла ў гэты дом прасіцца на працу. Старой гаспадыні спадабалася сціплая дзяўчына, і яна тут жа ўзяла яе да сябе. Новая служанка так добра спраўлялася з працай, што гаспадыня не магла ёю нахваліцца, хоць і была пераборлівай і бурклівай. Да таго ж яна закінула ўсе справы, акрамя адной — выдавала адзіную дачку замуж. А ў жаніхі ёй сватала сына багатага купца, які толькі што знайшоўся. Дзяўчына-
качка адразу здагадалася, што гэта ніхто іншы, як яе муж.
У дзень вяселля зачынілася яна ў сваім пакойчыку і выняла з рукава тры качыныя яйкі. Разбіла першае яйка і дастала з яго пунсовую, вышытую золатам сукенку. Прыбралася ў гэтую сукенку і накіравалася ў дом купца. Госці не маглі вачэй адвесці ад цудоўнай незнаёмкі. Вядома ж, ніхто не сумняваўся, што гэта прыезджая прынцэса. У каго яшчэ магла быць такая выдатная сукенка?
Муж, які забыў усё, што з ім было раней, канечне, не пазнаў у гэтай незнаёмцы сваю былую жонку. А яго цяперашняя нявеста вельмі захацела мець такое ж самае адзенне. Тады старая гаспадыня, яе маці, папрасіла незнаёмку прадаць сукенку за любую цану. Але тая адказала, што аддасць яго задарма, калі ёй дазволяць пагаварыць з жаніхом сам-насам. Хітрая бабуля згадзілася, але падмяшала жаніху ў пітво соннага зелля. I калі дзяўчына-качка засталася з ім сам-насам, ён моцна заснуў. Колькі дзяўчына яго ні будзіла, ён так і не прачнуўся. Тады яна пачала гладзіць яго па валасах і расказваць, як ёй цяжка жывецца, забытай і няшчаснай.
Раніцай юнак здзіўлена сказаў:
— Дзіўны сон мне сніўся, быццам успомніў я штосьці знаёмае. Але толькі не памятаю, што гэта было.
А дзяўчына-качка прыйшла да сябе ў пакойчык, разбіла другое яйка і з’явілася ў дом купца ў яшчэ лепшых строях, і зноў пазайздросціла ёй нявеста. I на другі раз бабуля напаіла юнака сонным зеллем. Білася, білася над ім няшчасная дзяўчына, але так і не змагла разбудзіць.
— О, няўжо ён мяне так моцна забыў? Гора маё! — заплакала яна. I горкія слёзы капалі на твар соннага юнака.
Раніцай ён выйшаў да гасцей задумлівы. Сабраў усіх каля сябе і сказаў:
— Раскажу я вам адну гісторыю. Слухайце ўважліва. Быў у мяне куфэрак з залатым замочкам і такім жа залатым ключыкам. Але здарылася няшчасце — я згубіў залаты ключык. Тады я замяніў яго сярэбраным. I вось
нядаўна залаты ключык зноў знайшоўся. Цяпер у мяне два ключыкі — залаты і сярэбраны. Як вы думаеце, які мне пры сабе пакінуць?
— Канечне, залаты! — у адзін голас закрычалі госці.
I тады юнак расказаў ім усё, што з ім адбылося раней. Давялося старой пані са сваёй дачкою пайсці ні з чым. А шчаслівую дзяўчыну-качку пасадзілі побач з жаніхом. Яна разбіла трэцяе яйка і прыбралася ў самую прыгожую сукенку. I банкет працягваўся, і гасцям на ім было яшчэ весялей, чым раней.
I зажыў юнак са сваёй маладой жонкай шчасліва. А барабан з качыным пер’ем схаваў у старую шафу і ключ ад яе заўсёды насіў пры сабе.
Але аднойчы, ад’язджаючы на паляванне, згубіў запаветны ключ. Жонка знайшла яго і з цікаўнасцю адамкнула старую шафу. Там яна знайшла дзіравы запылены барабан.
«Дзіўна,— падумала яна,— што б магло ў ім быць?»
Яна патрэсла барабан, і з яго выпала качынае пер’е. Толькі яна дакранулася да пер’я, як зноў перакінулася ў качку. Гучна залопала крыламі качка і вылецела ў адчыненае акно. Села яна на дрэва і пракрычала:
— Перадайце майму няшчаснаму мужу — цяпер я павінна жыць на Залатой гары!
I паляцела пад воблакі, жаласліва пакракваючы.
Нядоўга раздумваў юнак, а сабраўся і пайшоў напрасткі да пустэльніка.
Той яму вельмі зарадаваўся і пачаў распытваць пра жыццё-быццё. Юнак расказаў яму сваю журлівую гісторыю.
— 3 таго часу, як ты забраў адну з дванаццаці сясцёр, качкі больш на сажалку не прыляталі,— сказаў стары.— Але ты пайдзі да майго брата. Ён жыве за тры лясы адсюль. Ёсць у яго вялікая карта ўсяго свету. Магчыма, па ёй скажа, дзе стаіць Залатая гара.
Пасля доўгай і стамляльнай дарогі прыйшоў юнак да брата пустэльніка. Той быў рады пачуць вестку пра брата, якога ён не бачыў ужо сто гадоў. Але колькі ні шукаў ён па сваёй карце, так і не змог знайсці Залатую гару.
— He засмучайся,— сказаў ён юнаку.— Ёсць у мяне старэйшы брат, што жыве адсюль за тры лясы. Усе птушкі яго сябры. А ўжо яны лятаюць усюды. Магчыма, і над Залатой гарой праляталі.
Старэйшы брат доўга распытваў юнака пра сваіх братоў, якіх ён не бачыў сто гадоў. А потым расчыніў у сваёй хатцы ўсе чатыры акны і моцна свіснуў. 3 усіх чатырох бакоў пачалі злятацца птушкі. I ў кожнай старац пытаў пра Залатую гару. Тры дні і тры ночы прыляталі птушкі да хаткі, але ні адна не магла сказаць, дзе стаіць Залатая гара. Але тут прычыкіляла да акна сарока. Ніводнага пёрца не было на яе крылах.
— Чаму ты прыйшла пяшком, а не прыляцела? — спытаў у яе старац.
— Ох,— адказала сарока.— Няблізкі шлях ад Залатой гары. Ляцела я, усе пёрцы на дарозе згубіла, і рэшту дарогі давялося цягнуцца пяшком.
Зарадаваўся юнак і хацеў тут жа ісці да Залатой гары. Але сарока яго спыніла.
— Ты не дойдзеш,— сказала яна.— Па дарозе ў цябе будуць тры моры. Іх можна толькі пераляцець.
Тады старац свіснуў яшчэ мацней, і прыляцела велізарная птушка. Крыламі яна засланяла сонца, а дзюба ў яе была велічынёй са скалу. Старац засмажыў цэлага быка, разрэзаў яго на чатыры кавалкі. Адзін кавалак ён даў з’есці птушцы, а астатнія закінуў ёй на спіну. Узмахнула птушка крыламі і падняла юнака пад воблака. Адною рукой ён моцна ўшчаперыўся за шыю велізарнай птушкі, а ў другой трымаў сароку.
КНІГІ ОНЛАЙН
