КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
яла майму імкненню да вяршынь. Яна пазбаўляла мяне горкай крыўды на маіх блізкіх, якім я заўсёды рабіў паслугі, але нічога не быў вінен. Яна ставіла мяне вышэй за суддзяў, якіх я сам судзіў у сваю чаргу, і вышэй за падсудных, якіх я прымушаў быць мне ўдзячнымі. Заўважце, шаноўны, што сам я жыў бяскарна. Мяне не датычыў ніякі прысуд, мяне наогул не было на судовым памосце — я лунаў недзе там, пад скляпеннем, як багі ў антычным тэатры, якіх адмысловай машынай спускалі, каб надаць дзеі патрэбны кірунак і сэнс. Урэшце, жыць на вяршыні — пакуль што адзіны сродак, каб цябе заўважыла 1 ўшанавала як мага большая колькасць людзей. Некаторыя з маіх мілых злачынцаў ішлі на забойства, кіруючыся менавіта гэтаю думкай. Чытанне газет у тым незайздросным становішчы, у якім яны былі, вядома, давала ім слабае суцяшэнне. Як і большасць людзей, яны не маглі болей вытрываць сваёй невядомасці і з такой нецярплівасцю імкнуліся хутчэй быць заўважанымі, што часам гэта штурхала іх на сумныя крайнасці. Каб зрабіцца вядомым, увогуле, досыць забіць кансьержку ў сваім пад’ездзе. Але, на няшчасце, гэта хутка мінучая слава, бо — надта ўжо многа кансьержак сапраўды заслугоўваюць і дастаюць нож у спіну. Толькі злачынства стала трымае галоўную ролю на сцэне, а злачынца — злачынца ўзнікае на ёй на імгненне, і адразу падмяняецца іншымі. I за такі кароткі трыумф яму даводзіцца нарэшце вельмі дорага заплаціць. А вось абарона нашых няшчасных шукальнікаў славы прыносіла мне якраз сапраўдную вядомасць, прычым у той жа час і ў тым самым месцы, але намнога болей эканамічнымі сродкамі. Гэта натхняла мяне рабіць усе вартыя ўхвал намаганні, каб яны заплацілі як мага меней; бо часткова яны плацілі і за мяне. Шчырае абурэнне, талент і гарачыя пачуцці, якімі я шчодра аздабляў свае прамовы, былі той кампенсацыяй, якая пазбаўляла мяне ўсякіх даўгоў перад імі. Суддзі каралі, асуджаныя выкуплялі сваю віну, а я, свабодны ад усіх абавязкаў, бяскарны і непадсудны,— лунаў на волі, асветлены райскім праменнем. Ну сапраўды, пане, ці ж гэта не рай — такі непасрэдны кантакт з жыццём? А я жыў менавіта так. Вучыцца жыць мне не даводзілася ніколі. Тут мне ўсё было ясна ад самага нараджэння. Ёсць людзі, у якіх галоўная праблема — унікнуць падобных да сябе ці, прынамсі, неяк ужыцца з імі. У мяне ж ужыўлівасць была прыроджаная якасць. Калі трэба, я мог быць маўклівы, калі трэба — па-сяброўску гаваркі, я мог паводзіць сябе бесцырымонна або паважна, але заўсёды трымаўся так, як вымагалі таго абставіны. Таму папулярнасць мая расла і буйнела, і я ўжо збіўся з ліку сваіх перамог у самых розных кампаніях. Я быў даволі прыгожы з твару, лічыўся за нястомнага танцора і сціплага эрудыта, любіў адначасова і жанчын, і правасуддзе — што, паміж іншым, не так ужо лёгка спалучаць,— я займаўся самымі рознымі відамі спорту, цікавіўся выяўленчым мастацтвам, паэзіяй, музыкай, карацей кажучы... тут я мушу спыніцца, каб вы не западозрьілі мяне ў самалюбаванні. Але ўсё-такі, уявіце сабе мужчыну ў росквіце сілы, поўнага здароўя і шчодра надзеленага самымі рознымі талентамі, аднолькава добра спрактыкаванага і з пункту погляду фізічнага, і інтэлектуальнага, які не ведае, што такое бяссонніца, і цалкам задаволены сабой, але выяўляе гэта адно ііраз сваю шчырую таварыскасць да іншых. Вы мусіце пагадзіцца, што нават пры ўсёй сціпласці я маю права сказаць, што жыццё ў мяне складвалася ўдала. Сапраўды, мала хто жыў такім натуральным жыццём, якім жыў я. Я прымаў яго такое, як яно ёсць, цалкам, не адмаўляючыся ні ад яго дзівацтваў, ні ад яго вялікасці, ні ад яго рабскіх абавязкаў. У прыватнасці, усё плоцевае і матэрыяльнае, ці, карацей кажучы,— усё тое, што належыць да фізічнай сферы жыцця і так часта бянтэжыць ці вядзе да разгубленасці многіх людзей у іх каханні або адзіноце, прыносіла мне заўжды толькі ўцехі. Але я не быў сляпым рабом свайго цела. Яно было натуральнай, неадрыўнаю часткай майго існавання. Усё ўва мне было гарманічна, і мая спакойная, разважная ўпэўненасць у сабе перадавалася людзям, якія часам прызнаваліся, што гэта дапамагае ім жыць. Многія імкнуліся са мной пазнаёміцца. А пазнаёміўшыся, часта лічылі, што недзе ўжо мяне бачылі. Жыццё, яго дары і людзі самі ішлі мне насустрач, і я прымаў гэтую пашану з дабрадушнаю гордасцю. Праўда ж, я жыў настолькі паўнакроўна і беззаганна, што нават лічыў сябе крыху звышчалавекам. Я нарадзіўся ў паважанай, але зусім нязнатнай сям’і (мой бацька быў афіцэр), але, мушу прызнацца, часам, прачынаючыся на світанку, я адчуваў сябе прынцам ці нейкім стварэннем ад бога. Гэтае пачуццё, заўважце, тлумачылася зусім не маёю ўпэўненасцю, што я разумнейшы за ўсіх. Такая ўпэўненасць, зрэшты, нічога не вартая, бо яе падзяляюць нямала бяз- глуздых тупіц. He, у мяне ўсё было іначай, я быў такі задаволены, што лічыў — мне нават няёмка прызнацца,— я лічыў сябе божым выбраннікам. Але, выбраннікам, адзіным з усіх, каму лёсам наканаваны трывалы і вечны поспех. Гэтым, увогуле, і тлумачылася мая сціпласць. Я не дазваляў сабе прыпісаць гэты поспех толькі сваім заслугам, я не мог дапусціць, каб спалучэнне такіх разнастайных і часам супярэчлівых якасцей у адным чалавеку было вынікам звычайнага выпадку. I таму, калі я і жыў сярод шчасця, я адчуваў, што яно мне дазволена, калі так можна сказаць, загадам ад неба. Калі ж цяпер я вам скажу, што не меў ніякай прыхільнасці да рэлігіі, вы яшчэ лепей убачыце, наколькі дзіўнае і незвычайнае было такое перакананне. Так ці інакш, было яно звычайнае ці не, але яно доўга дапамагала мне ўзвышацца над усімі дробязямі жыцця. Я лунаў, літаральна лунаў у паднябёснай вышыні цэлымі гадамі, пра якія, па праўдзе сказаць, і цяпер яшчэ захоўваю шкадаванне ў душы. Я лунаў да таго самага вечара, калі... Але не, гэта ўжо зусім іншая гісторыя, і яе трэба забыць. Зрэшты, я, можа быць, перабольшваю. Мне паўсюль лачувалася добра, што праўда, то праўда, але я нічым не мог задаволіцца. Кожная здабытая радасць прымушала мяне шукаць новую. Я лётаў са свята на свята, з балю на баль. Здаралася, я танцаваў цэлую ноч і ўсё болей шалеў ад людзей і жыцця. I часам, велымі позна ўначы, сярод скокаў, на лёгкім падпітку, калі я адчуваў сябе ўжо зусім раскавана і ахунаўся ў нейкае млявае, радаснае і чароўнае забыццё, мне на імгненне здавалася, што з глыбіні маёй поўнай знямогі да мяне выплывае разгадка ўсіх таямніц і сакрэтаў сусвету. Але назаўтра знямога праходзіла, і разгадка—знікала; усё пачыналася зноў. Вось так я ганяўся за ўцехамі, заўсёды іх здабываў, але ніколі не наталяўся, я не ведаў, дзе мне спыніцца,— да таго самага дня ці, дакладней, ве- чара, калі раптам абарвалася музыка і пагаслі агні. Той баль, дзе я быў шчаслівы... Але дазвольце, я гукну нашага сябра-прымата. Кіўніце яму ў знак удзячнасці, а цяпер — што галоўнае — выпіце разам са мною, мне вельмі патрэбна вашае спачуванне. Як бачу, мае словы вас крыху здзіўляюць? Няўжо ў вас ніколі не ўзнікала патрэбы ў нечым спачуванні, у чыёйсьці дапамозе, дружбе? Узнікала, вядома. А я навучыўся задавальняцца адным спачуваннем. Яго прасцей знайсці, і потым — яно ні да чога не абавязвае. «Паверце, я вам вельмі спачуваю»,— кажаце вы, а самі адразу думаеце: «Ну, досыць, цяпер пара заняцца іншымі справамі». Дарэчы, гэта дзяжурныя фразы ў старшыні ўрада: на іх ён не скупіцца ніколі, асабліва пасля нацыянальнай катастрофы. А вось з дружбай •—• зусім не так проста. Здабываць яе даводзіцца доўга і цяжка, але калі яна ёсць, яе ўжо нельга пазбыцца, за яе трэба плаціць. Вы толькі не думайце, што вашы сябры будуць званіць вам штовечар, няхай і павінны былі б гэта рабіць — хоць бы дзеля таго, каб даведацца, ці не той гэта вечар, калі вы вырашылі пакончыць жыццё самагубствам ці, можа, проста — хочаце з імі пабачыцца або прагуляцца. Не-не, крый божа, калі яны і пазвоняць, дык толькі тады, калі вы будзеце не адзін і свет вам будзе здавацца чароўным. А на самагубства — на самагубства яны самі вас падштурхнуць, бо, на іх думку, для вас гэта будзе святы абавязак і найлепшае выйсце. Ратуй нас неба, шаноўны пане, каб нашыя сябры былі пра нас такой высокай думкі! Што ж да тых, хто абавязаны нас любіць,— я маю на ўвазе бацькоў і тых, з кім мы павянчаныя (а слова якое, га!),— дык тут зусім іншая песня. Гэтыя заўсёды маюць патрэбнае слова, нават не слова — кулю! Яны вам звоняць так, нібы страляюць з карабіна. I цэляць заўсёды лучна. Вось хто сапраўдныя здраднікі! Што? Які вечар? Ах, той! Чакайце, я яшчэ дайду, са мною спяшацца не трэба. Зрэшты, усё, што я кажу пра нашых сяброў і крэўных, ужо, пэўным чынам, датычыцца гэтай гісторыі. Неяк мне расказалі пра аднаго чалавека, сябар якога сеў у турму. Дык уявіце сабе, кожны вечар гэты небарака клаўся спаць на падлозе, каб пазбавіць сябе тых выгод, якіх не меў той, каго ён любіў! Скажыце, шаноўны, хто будзе спаць на падлозе за вас? Ды ці сам я здольны на гэта? Паверце, я хачу быць здольным, і я буду. Мы ўсе некалі будзем здольныя на гэта, і ў гэтым будзе наш ратунак. Але гэта нялёгка. Нялёгка, бо дружба няўважлівая ці, прынамсі, бяссільная. Яна б і хацела, але не можа. Ці, можа быць, яна не так ужо моцна хоча? Можа быць, мы не так ужо моцна любім жыццё? Вы заўважалі, што толькі смерць абуджае нашы пачуцці? Як мы любім сяброў, што пакінулі нас назаўжды! Як захапляемся мы вялікімі майстрамі, якія ўжо змоўклі навекі, бо іх рот набіты зямлёй! Пахвала тады сама зрываецца ў нас з языка, тая пахвала, якую яны, мабыць, чакалі ад нас усё жыццё. I ведаеце, чаму мы заўсёды больш справядлівыя і зычлівыя да памерлых? Прычына вельмі простая! Перад імі ў нас няма абавязкаў. Яны не абмяжоўваюць нашай свабоды, і мы можам пахваліць іх тады, калі хочам, паміж кактэйлем і мілай каханкай,— калі нам, увогуле, усё роўна рабіць болей няма чаго. Калі ж яны і патрабуюць ад нас чагосьці, дык толькі ўспамінаў, а памяць у нас вельмі кароткая. Мы любім толькі нядаўна памерлых сяброў, пакуль у нас яшчэ жыве свежае хваляванне, пакуль не аціх наш боль — нарэшце, мы любім зноў-такі саміх жа сябе! У мяне быў адзін сябар, якога я стараўся часцей пазбягаць. Мне з ім бт.іло крыху нудна, і потым — ён назаляў мне сваімі маралыіымі настаўленнямі. Аднак калі ён апынуўся на смяротным ложы, будзьце спакойны, я адразу ж сядзеў ля яго. Кожны дзень я прыхо- дзіў да хворага, і ён памёр з