КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
самалюбаваннем, рас- казваючы вам усё гэта. Калі я прыгадваю той перыяд свайго жыцця, калі я патрабаваў усё, нічога не даючы наўзамен, прымушаў столькі людзей служыць мне, нібы засоўваў іх у лядоўню, каб заўжды мець у патрэбны час пад рукой,— ува мне ўзнікае нейкае дзіўнае пачуццё. Далібог, я нават не ведаю, як яго назваць. Можа быць, гэта сорам? Скажыце, дарагі суайчыннік, ці не можа ад сораму трошкі пячы ў грудзях? Можа? Значыцца, гэта ён. Ці нейкае іншае дзіўнае пачуццё, якое таксама датычыцца гонару. Так ці інакш, але гэтае пачуццё, здаецца, ужо не пакідала мяне пасля Taro, як з глыбінь маёй памяці ўсплыла яшчэ адна сумная гісторыя. Я больш не магу адцягваць свайго расказа пра яе, нягледзячы на ўсе мае выкруты і адступленні, хоць, спадзяюся, вы на мяне не вельмі за іх крыўдуеце. Го, а дождж перастаў! Зрабіце ласку, правядзіце мяне дадому. Нешта я стаміўся. I што самае дзіўнае — не ад таго, што доўга гаварыў, а ад адной толькі думкі, што мне яшчэ трэба будзе вам расказаць. Хадземце. Мне не спатрэбіцца многа слоў, каб апісаць сваё галоўнае адкрыццё. Дый наогул — навошта казаць лішняе? Няхай статуя пакажацца вам ва ўсім сваім непрыкрытым выглядзе, таму — далоў напышлівыя фразы! Дык вось... Гэта здарылася цёмнай лістападаўскай ноччу, за два ці тры гады да таго, як у спіну мне прагучаў ужо вядомы вам смех. Вяртаючыся дадому, я ішоў да Каралеўскага моста, каб перайсці на левы бераг ракі. Была першая гадзіна ночы, церусіў дробны дождж, нават не дождж — імжа, у якой расплываліся абрысы рэдкіх прахожых. Толькі піто я развітаўся са сваёю сяброўкай, якая, напэўна, ужо спала, і мпе было прыемна адчуваць лёгкую стому ў супакоеным целе. Кроў ціха пульсавала ўва мне, як гэты асенні дождж. На мосце я заўважыў нейкі сілуэт, ён схіліўся над парэнчамі і нібыта ўзіраўся ў ваду, Падышоўшы блі- жэй, я ўбачыў маладую стройную жанчыну, якая была ва ўсім чорным. Толькі паміж цёмных валасоў і каўнерам паліто выглядвала палоска прывабнай і мокрай ад дажджу шыі. Яна ўсхвалявала мяне. Але я крыху павагаўся і прайшоў міма. Я спусціўся з моста, павярнуў на набярэжную і рушыў да бульвара Сэн-Мішэль, на якім тады жыў. Я прайшоў ужо метраў пяцьдзесят, калі раптам да мяне данёсся шум. Нават на такой адлегласці ён здаўся мне аглушальным у начной цішыні — гэта быў шум цела, якое абрушылася ў ваду. Амаль адразу пачуўся крык, потым яшчэ і яшчэ, яго зносіла плынню, ён аддаляўся. I раптам знік. Апалая цішыня ў нечакана застылым змроку здавалася мне бясконцай. Я хацеў пабегчы, але не мог варухнуцца. Я ўвесь дрыжаў, напэўна, ад холаду і неспадзяванасці таго, што адбылося. Я казаў сабе, што трэба хутчэй нешта зрабіць, і адчуваў, як маё цела скоўвае неадольная млявасць. Ужо не памятаю, якія ў мяне былі думкі. «Надта позна, надта далёка...» ці нешта падобнае. Але я ўсё стаяў на месцы і да чагосьці прыслухоўваўся. Церусіў дождж. Нарэшце я паволі рушыў далей. Я нікога не папярэдзіў пра тое, што здарылася. Ну, вось мы і прыйшлі. Гэта мой дом, мой прытулак. Заўтра? Добра, калі вы не супраць. 3 задавальненнем завязу вас на востраў Маркен, паглядзіце на Зэйдэрзее. У адзінаццаць гадзін прыходзьце ў «Мехіка-Сіці». Што? Тая жанчына? He ведаю, далібог, не ведаю. Hi назаўтра, ні ў наступныя дні я газет не чытаў. Лялечная вёсачка, праўда? А якая маляўнічая — такой яшчэ пашукаць! Але я вас прывёз на гэты астравок не дзеля маляўнічасці, мілы дружа. Тут і без wane кожны мог бы вам паказаць і прыгожанькія каптуркі, і драўляныя чобаты, і квяцістыя хаткі з наво- шчанаю падлогай, дзе рыбакі паляць люлькі, напханыя духмяным мультанам. Я адзін з тых рэдкіх людзей, хто сапраўды можа паказаць вам тое, што тут варта было б паглядзець. Мы з вамі ідзсм да дамбы. Трэба як мага далей адысціся ад гэтых занадта зграбненькіх домікаў. Ну вось, цяпер давайце прысядзем. Што скажаце? Вы не лічыце, што гэта найлепшы з усіх нудлівых пейзажаў? Зірніце, як хораша! Злева куча попелу, якую ў іх называюць дзюнай, справа — шэрая дамба, пад нагамі — змярцвела-белы пясок, а перад намі — мора колеру бруднага лугу і бязмежнае неба, у якім адбіваюцца палінялыя воды. Нешта накшталт млявага, мяккага пекла. Спрэс адны гарызанталі, ніякіх бліскаў, ніякай іскаркі і ніводнай яркай плямкі на даляглядзе — жыццё нібы памерла. Сусвету няма, усё сцёртае ўшчэнт — тут на свае вочы можна ўбачыць, што такое нябыт. I галоўнае — ніводнага чалавека, ні душы! Толькі вы ды я, на ўсёй апусцелай нарэшце планеце! Што вы кажаце? Неба ўсё-такі жыве? Што ж, тут вы маеце рацыю, мілы дружа. Яно то хмурнее, то зноў праясняецца, будуе свае паветраныя лесвіцы і зачыняе брамы сваіх аблакоў. А вунь галубы. Вы не заўважалі, што неба ў Галандыі ўсё запоўнена галубамі? Але іх амаль не відаць — яны лётаюць надта высока. Яны махаюць крыламі і, нібыта хвалі, то ўздымаюцца ўвышыню, то зноў апускаюцца долу, і вецер часам даносіць мяккі шолах іх шэрага пер’я, якім поўніцца ўвесь нябесны абшар. Галубы чакаюць там, увышыні, чакаюць увесь год. Яны лунаюць па-над зямлёю, глядзяць і, напэўна, хацелі б спусціцца. Але ім няма куды — тут толькі мора, каналы, дахі з шыльдамі і ніводнай вяршыні, дзе б можна было адпачыць. Вы не разумееце, што я хачу сказаць? Прызнацца, я і сам вельмі стаміўся. Губляю нітку размовы, блытаюся... Няма ўжо былой яснасці розуму, якой так за- хапляліся Маё сябры! Зрэшты, якія сябры? Я гэта кажу чыста ўмоўна. У мяне даўно ўжо няма ніякіх сяброў, засталіся адны саўдзельнікі. Затое колькасць іх павялічылася — цяпер гэта ўвесь род чалавечы. I вы сярод іх — першы. Той, хто побач,— заўсёды першы. Адкуль я ведаю, што ў мяне няма сяброў? Вельмі проста: я зразумеў гэта, калі надумаў пакончыць жыццё самагубствам,— я хацеў выкінуць перад сябрамі добрую штуку і, пэўным чынам, іх пакараць. Але скажыце, каго б я пакараў? Некаторыя, можа, хіба што здзівіліся б, але пакараным — о не! — пакараным сябе ніхто б не адчуў. Тады я і сцяміў, што сяброў у мяне, аказваецца, няма! Дый нават калі б і былі, я ўсё роўна нічога б не зрабіў. Вось каб я мог памерці, а пасля ўбачыць, як выцягнуцца іх пысы,— тады, можа быць, аўчынка і была б вартая вырабу. А так — зямелька цёмная, мілы дружа, дошкі трывалыя, а саван гаматны. Вочы душы? О, вядома! Калі толькі гэтая душа ёсць, і калі яна не сляпая. На жаль, мы не можам быць у гэтым упэўненыя, у гэтым ніхто не ўпэўнены. Іначай гэта было б выдатнае выйсце, каб нарэшце прымусіць усіх прымаць сябе ўсур’ёз. Пакуль вы жывяце, людзі ніколі не пераканаюцца ў вашай праўдзе, яны ніколі не павераць у шчырасць вашых пачуццяў і глыбіню вашых пакут. Пакуль вы не памерлі, вашае жыццё ўсяго толькі сумніцельны выпадак, і да яго заўсёды будуць ставіцца скептычна. Таму, калі ў вас ёсць хоць самая маленькая ўпэўненасць, што вы здолееце пацешыцца відовішчам, якое адбудзецца пасля вашай смерці,— гэта ўжо варта клопату, каб даказаць ім тое, у што яны не верылі, і добра-такі іх здзівіць. А калі такой упэўненасці няма? Ну, заб’яце вы сябе — і што вам будзе да таго, паверылі яны вам ці не? Вас жа ўсё роўна не будзе. Вы не ўбачыце ні іх здзіўлення, ні раскаяння, няхай нават і вельмі кароткага. I вашая мара, якая жыве, дарэчы, у кожным чалавеку,— мара пры- сутнічаць на сваіх хаўтурах,— застанецца неспраўджанаю. I ўсё ж, як ні круціся, але каб пакончыць з недаверам да свайго жыцця, трэба пакончыць з самім гэтым жыццём — толькі ўсяго. А можа, гзта і добра, што мы нічога не ўбачым? Бо іначай нам давялося б дужа пакутаваць праз абыякавасць нашых блізкіх. «Ты мне за гэта заплаціш!» — пагразілася адна дзяўчына свайму бацьку, калі той забараніў ёй пабрацца з нейкім прылізаным фацэтам. I налажыла на сябе рукі. Але бацька нічога не заплаціў. Ён вельмі любіў рыбаліць са спінінгам. I праз тры дні зноў пайшоў да ракі — каб трошкі забыцца, як ён сказаў. Што ж, яго разлік спраўдзіўся, ён сапраўды ўсё забыў. I, шчыра кажучы, варта было б здзівіцца, каб здарылася іначай. Мы думаем, што, забіваючы сябе, мы гэтым караем сваю жонку. He, мілы дружа, наадварот — мы даём ёй поўную свабоду. I таму — лепш ужо нам гэтага не бачыць. Апроч таго, мы рызыкуем пачуць, чым яны тлумачаць такі наш учынак. Я ведаю, што б сказалі пра мяне: «Ён забіў сябе, таму што не мог вытрываць, калі...» He, мілы дружа, у людзей усё-ткі вельмі беднае ўяўленне. Яны заўсёды думаюць, што прычына ў самагубства — адна. Але ж у яго можа быць дзве прычыны! Такое ў галаву ім чамусьці не прыходзіць. Дык навошта тады паміраць па сваёй волі? Навошта прыносіць сябе ў ахвяру той нерэальнай думцы, што пасля вашай смерці пра вас будзе складзена менавіта такое ўяўленне, якога хочаце вы? Ды як толькі вы памраце, усе скарыстаюцца гэтым, каб надаць вашаму ўчынку самыя бязглуздыя ці пошлыя матывы. I таму, мілы дружа, вялікім пакутнікам трэба выбіраць нешта адно: або каб пра іх смерць адразу забылі, або каб пачалі з яе кпіць, або каб выкарысталі з пэўным намерам. Але каб яе зразумелі — ніколі! I потым, не будзем хавацца ад праўды,— я люблю жыцпё, і ў гэтым мая галоўная слабасць. Я люблю яго настолькі, што нават не магу ўявіць, што адбываецца па-за яго межамі. У такой празе да жыцця ёсць, напэўна, нешта плебейскае, вы не лічыце? Арыстакраты заўсёды ўмелі глядзець на сябе і сваё жыццё крыху збоку. Калі гэта было трэба — яны паміралі, іх хутчэй можна было паламаць, ніж сагнуць. А я — не, я гнуся, бо мне падабаецца жыць і так. Дарэчы, што, вы думаеце, сталася са мной пасля ўсяго, што я вам расказаў? Вы думаеце, я адчуў да сябе гідлівасць? Кіньце! Я адчуў гідлівасць да іншых. Безумоўна, я ведаў, у чым мае хібы, і бедаваў над імі. Але па-ранейшаму з пахвальнай упартасцю іх забываў. Затое я ніколі не забываўся асудзіць у душы іншых. Вас, напэўна, гэта шакіруе? Вы, напэўна, думаеце, што тут няма ніякай логікі? Але праблема зусім не ў тым, каб усё было лагічна. Праблема ў тым, каб увільнуць, выслізнуць і галоўнае — самае галоўнае! — унікнуць прысуду. Я не кажу: унікнуць пакарання. Бо пакаранне без прысуду знесці не так ужо цяжка. У яго, дарэчы, даволі бяскрыўдная назва, якая гарантуе вашу бязвіннасць: няшчасце. Таму галоўнае — менавіта пазбегнуць прысуду, зрабіць усё, каб прыгавор ніколі не быў вынесены. На жаль, зрабіць гэта не вел