КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
днасці я растлумачыў сваю думку наступным чынам: «Дапусцім, што я пагадзіўся абараняць якогась чуллівага пана, які з рэўнасці забіў сваю жонку. Сваю прамову я пабудаваў бы так: «Панове прысяжныя! — сказаў бы я.— Зірніце, наколькі мізэрным робіцца грэх гэтага чалавека, калі мы бяром пад увагу яго прыродную дабрыню, якая на міг падупала агіднай спакусе плоці. Ці ж не пачварней быць па гэты бок адгародкі, сядзець вось на гэтай адвакацкай лаве і ўсведамляць, што ты ніколі не быў добры і ніколі не пакутаваў, калі табе здраджвалі? Я свабодны, непадуладны ні суду, ані вашай волі, але паглядзіце — хто я? Пыхлівы, як сонца, юрлівы, як асёл, гняўлівы, як фараон, ленаваты, як усходні ўладар! Я нікога не забіў? Што ж, праўда,— пакуль што нікога! Але ці не я даў памерці многім шаноўным людзям, нават пальцам не варухнуўшы, каб ім пасобіць? Магчыма? Але магчыма і тое, што я здольны яшчэ не раз гэта паўтарыць. А гэты — вы зірніце на яго! — гэты не паўторыць ніколі. Ён і цяпер яшчэ не можа апамятацца ад здзіўлення, што так спрытна ўсё правярнуў». Такая прамова крыху збянтэжыла маіх юных калег. Потым яны вырашылі, што гэта быў жарт, і ім трэба пасмяяцца. I зусім ужо супакоіліся, калі на заканчэнне я пачаў красамоўна гаварыць пра чалавечую асобу і яе ўяўныя правы. Што зробіш, звычка ў той дзень аказалася мацнейшая за мяне. Час ад часу паўтараючы падобныя мілыя выбрыкі, я дасягнуў толькі таго, што крыху збіў з тропу грамадскую думку. Збіў з тропу, але не абяззброіў, як і не абяззброіў самога сябе. Збянтэжанасць, якую я звычайна выклікаў у сваіх слухачоў, і маўклівае здзіўленне, накшталт таго, якое цяпер адчуваеце вы,— о, ды вы не адмаўляйцеся, гэта ж натуралыіа,— не давалі мне ніякага суцяшэння. Усё ў тым, што абвінава- ціць сябе яшчэ не дастаткова, каб зрабіцца бязвінным, іначай я быў бы чысценькі, як ягнятка. Абвінавачваць сябе трэба ўмець, гэта трэба рабіць адмысловым спосабам, і, каб выпрацаваць яго, мне спатрэбілася нямала часу. Калі ж нарэшце я яго знайшоў, аказалася, што ўсе мяне ўжо даўно пакінулі. А пакуль ішлі пошукі, смех нястомна гучаў вакол мяне, і мае хаатычныя намаганні не маглі пазбавіць яго той добразычлівай і амаль што пяшчотнай ноткі, якая болем працінала мне сэрца. Але па-мойму, пачынаецца прыліў. Значыць, хутка наш параход паплыве назад. Вось дзень і канчаецца. Зірніце, галубы зноў збіраюцца ў небе. Яны туляцца адзін да аднаго і амаль не варушацца. А сонца паціху гасне. Давайце памаўчым і пацешымся гэтай змрочнай карцінай. Вы не хочаце? Ах, вам цікава, што было далей! Вы вельмі прыязны. Але я, можа быць, рызыкну зацікавіць вас яшчэ больш. I раней як растлумачыць, хто такі суддзя-пакаяльнік, раскажу сёе-тое пра распусту і ўстрыманне. Вы памыляецеся, шаноўны, наш параход плыве, і даволі хутка. Але Зэйдэрзее — мёртвае мора ці — амаль што мёртвае. Яго роўныя берагі схаваны ў тумане, і невядома, ні дзе яно пачынаецца, ні дзе канчаецца. Мы плывём і плывём, і воку няма за што зачапіцца — мы не заўважаем сваёй хуткасці. Нічога не мяняецца вакол, хоць мы ўвесь час рухаемся наперад. Гэта не плаванне — гэта сон. На грэчаскім архіпелазе мяне агортвала зусім іншае пачуццё. На даляглядзе бесперастанку ўзнікалі новыя астравы. Іх бязлесыя хрыбты выразна акрэслівалі мяжу неба і сушы, скалістыя берагі рэзка ўкліньваліся ў мора. Ніякай расплывістасці, у зыркім дзённым святле ўсё тут было арыенцірам. I хоць наш ма- ленькі караблік ледзь пасоўваўся між астравоў, у мяне ўзнікала ўражанне, нібы я імкліва лячу ў шуме смеху і пеністых хваляў. 3 той пары сама Грэцыя нястомна плыве ўва мне, на краі маёй памяці... Го! Ды я ўжо, гляджу, таксама паплыў — раблюся лірычны! Што ж гэта вы, шаноўны,— спыніце мяне, прашу вас. Дарэчы, вы ведаеце Грэцыю? He? Тым лепш! Ну скажыце, што б мы там рабілі? Каб жыць у Грэцыі, трэба мець чыстае сэрца. Вы можаце сабе ўявіць, што сябры там ходзяць па вуліцах парамі, трымаючы адзін аднаго за руку. Праўда-праўда! А жонкі сядзяць дома і глядзяць, як іх самавітыя, вусатыя мужы шпацыруюць па тратуарах, сплёўшы пальцы з пальцамі сябра. На Усходзе такое таксама можна ўбачыць? Дапускаю. Але, скажыце, адважыліся б вы ўзяць мяне за руку на парыжскім праспекце? Я жартую, вядома. Мы прыстойныя людзі — брудныя думкі прымушаюць нас трымацца напята. Таму — раней чым паехаць на грэчаскія астравы, нам давядзецца доўга адмывацца. Паветра там цнатлівае і празрыстае, мора і радасць — чыстыя, як сляза. А мы... Давайце прысядзем на гэтых шэзлонгах. Ну і туман! Дык я, па-мойму, хацеў вам нешта расказаць пра ўстрыманне? Зараз вы пачуеце, што я меў на ўвазе. Доўга змагаючыся сам з сабой і страціўшы ўсю свато сілу і самаўпэўнены выгляд, я нарэшце пераканаўся ў бясплённасці сваіх намаганняў і вырашыў пакінуць чалавечае грамадства. 0 не, я не кінуўся шукаць бязлюднай выспы — іх даўно ўжо няма. Я проста знайшоў сабе прытулак у жанчын. Вы ж ведаеце, яны ніколі па-сапраўднаму не ганяць нас за слабасць, наадварот — яны хутчэй здольны пастарацца прынізіць нашую сілу ці абяззброіць нас. I таму жанчыны — узнагарода і падтрымка — не ваяўніку, о не,— злачынцы. Жанчыны яму — ціхі порт, прыстанак, і не дзіва, што менавіта ў жаночым ложку яго часцей за ўсё і арыштоўваюць. Дый ці не жанчына — адзінае, што нам засталося ад зямнога раю? Вось і мяне, заблуднага і разгубленага, прыбіла да гэтай апошняй гавані. Цяпер я не казаў доўгіх прамоў. Я часам яшчэ гуляў, па звычцы, але выдумкі мне бракавала. Баюся вам прызнацца, бо не хачу казаць пахабных слоў, але ў той час я ўпершыню, бадай, адчуў патрэбу пакахаць і быць каханым. Агідна, праўда? Але ж я сапраўды пакутаваў, мяне апанаваў няясны сум, маёй душы чагосьці не ставала, і гэта навяло мяне на думку, што я нікому не патрэбен. I тады ці то прымушаючы сябе, ці то — праз цікаўнасць, я вырашыў узяць на сябе пэўныя абавязкі. Якія? Я ж адчуваў патрэбу ў каханні — вось я і палічыў сябе закаханым. Іначай кажучы, я зрабіў глупства. Я пачаў заўважаць, што часта задаю пытанне, якога раней, як чалавек спрактыкаваны, заўсёды пазбягаў. Я пытаўся: «Ты мяне кахаеш?» Вы, безумоўна, ведаеце, як прынята адказваць у такім выпадку: «А ты?» I калі я адказваў: «Кахаю»,— я, зразумела, перабольшваў свае сапраўдныя пачуцці. А калі адважваўся сказаць: «Не»,— рызыкаваў страціць каханне маёй сяброўкі, і гэта мяне мучыла. Чым болыпая небяспека пагражала пачуццю, у якім я спадзяваўся знайсці супакаенне, тым з большаю настойлівасцю я дамагаўся яго ад сваёй партнёркі. Гэта прымушала мяне даваць самыя пераканаўчыя абяцанні, і я патрабаваў ад свайго сэрца ўсё глыбейшага пачуцця. Кончылася тым, што я загарэўся ўяўнаю страсцю да адной чароўненькай дурнічкі, якая так начыталася любоўных гісторый, што гаварыла пра любоў з імпэтнай перакананасцю інтэлігента, які абвяшчае бяскласавае грамадства. Гэта даволі заразлівая ўпэўненасць, тут мы спрачацца не будзем. Вось і я — таксама паспрабаваў загаварыць пра каханне і нарэшце пераканаў сябе, што яно ў мяне ёсць. Гэтае пачуццё жыло ўва мне, прынамсі, да таго дня, калі яна зрабілася маёю каханкай і я зразумеў, што любоўная літаратура хоць і навучыла яе гаварыць пра любоў, але зусім не навучыла ёю займацца. Сталася так, што, пакахаўшы прыгожанькага папугайчыка, я мусіў спаць з халоднай змяёй. Такое становішча мяне не задавальняла, і я пачаў шукаць у іншым месцы каханне, абяцанае мне ў кнігах, але ніколі не сустрэтае ў жыцці. Але мне не ставала натхнення. Я больш за трыццаць гадоў любіў толькі сябе. Як жа было цяпер пазбавіцца ад такой звычкі? Натуральна, я быў на гэта не здольны. Я адно млява намагаўся распаліць у сабе страсць, усё шчадрэй раздаваў абяцанні, кахаў адначасова некалькіх жанчын — як у былы час меў некалькі любоўных сувязей адразу. Але цяпер, бадай, прыносіў жанчынам болей гора, чым раней, калі ставіўся да іх зусім абыякава. He памятаю, ці казаў я вам, што мой прыгожанькі папугайчык ад роспачы хацеў пакончыць сваё няшчаснае жыццё галоднай смерцю? На шчасце, я паспеў своечасова — я самаахвярна працягнуў руку і падтрымліваў яе да той пары, пакуль яна нарэшце не сустрэла нейкага інжынера з сівізной на скронях, які толькі што вярнуўся з вандроўкі на Балі і пра якога ўжо пісаў яе любімы штотыднёвік. Карацей кажучы, замест таго каб ачысціцца ад грахоў і з галавой, як той казаў, аддацца вечнай страсці, я толькі яшчэ больш памножыў цяжар сваіх памылак і аблуд. Усё гэта абудзіла ўва мне такую агіду да любові, што я не мог болей чуць пра «Светлае жыццё» і «Каханне і смерць Іжоты», каб не заскрыгатаць зубамі. Я паспрабаваў у пэўным сэнсе адмовіцца ад жанчын і пачаць цнатлівае жыццё манаха. Урэшце, мне павінна было хапіць і аднаго жаночага сяброўства. Але гэта азначала — адмовіцца ад гульні. Бо, як аказалася, ва ўсім астатнім, апроч кахання, жанчыны наводзілі на мяне нясцерпную нуду, яшчэ большую, чым я спадзяваўся, і, відаць, не меншую нуду наводзіў на іх я. Кончылася гульня — кончыўся і тэатр, я апынуўся ў самай гушчы праўды. А праўда, мілы дружа,— гэта самая смяротная нуда. Каханне і цнатлівае жыццё мне не прынеслі паратунку, і я вырашыў, што застаецца адно — кінуцца ў распусту, якая выдатна замяняе любоў, прыглушае смех, наводзіць поўнае маўчанне і, што самае галоўнае,— даруе бессмяротнасць. Калі позна ноччу ў стане таго ап’янення, калі ўсё робіцца ясным і зразумелым, ты ляжыш паміж дзвюма шлюхамі і не адчуваеш ужо ніякага жадання, надзея больш не здаецца пакутай, над усім запаноўвае поўная свядомасць, і боль жыцця ўяўляецца адоленым назаўжды. У пэўным сэнсе, я заўсёды жыў у распусце і заўсёды марыў быць бессмяротным. Ці не гэтая мара была сутнасцю маёй натуры і вынікам маёй любові да сябе? Ды я проста паміраў ад жадання жыць вечна! Я занадта сябе любіў, каб пагадзіцца, што аб'ект маёй любові можа некалі знікнуць назаўжды. Але на цвярозую галаву, як бы кепска я сябе ні ведаў, мне было ўсё-ткі цяжка знайсці разумныя довады, якія б гарантавалі бессмяротнасць такой пажадлівай малпе, як я. Заставалася — знайсці хоць бы сурагат такой бессмяротнасці. I вось, прага да вечнага жыцця штурхнула мяне да прастытутак, я пачаў піць, піць штоноч. Ранкам, вядома, як і кожнаму смяротнаму, мне дзёрла горыччу глотку. Але доўгімі начнымі гадзінамі я быў на вяршыні шчасця. Можа быць, у гэтым сорамна прызнавацца, але і цяпер я з пяшчотай прыгадваю тыя ночы, калі спяшаўся ў змрочны прытон на спатканне з адной танцоўшчыцай стрыптызу, якая адорвала мяне сваімі ласкамі. Аднойчы я нават пабіўся за яе гонар з занадта выхвалястым сутэнёрам. Цэлыя ночы я прастойваў каля стойкі пад пыльным чырвоным святлом гэтага цёплага месцейка, хлусіў, як наняты, і ўсё піў, піў. Я чакаў сві- тання, каб нарэшце апынуцца