Чужаніца
Альбер Камю
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 278с.
Мінск 1986
бязлітаснае адкрыццё, каб зноў паглыбіцца ў мары пра сваю зорку.
Калі ж Луіза зразумела, што Ёна цікавіцца толькі жывапісам, яна адразу пакінула літаратуру і захапілася выяўленчым мастацтвам. Яна пачала бегаць па музеях і выставах і паўсюль цягала за сабой Ёну, які кепска разумеў тое, што малявалі яго сучаснікі, і адчуваў некаторую сарамлівасць за прастату сваіх мастацкіх прыёмаў. Аднак яму падабалася атрымліваць такую багатую інфармацыю пра ўсё, што тычылася яго рамяства. Праўда, ужо назаўтра ён забываў нават імя мастака, творы якога бачыў напярэдадні. Але Луіза мела рацыю, калі безапеляцыйна нагадвала яму адну з тых ісцін, якія засвоіла падчас свайго захаплення літаратурай: у сапраўднасці мы ніколі ні пра што не забываемся. Зорка яўна спрыяла Ёну, які мог такім чынам спалучаць у сабе без ліхога намеру вартасці добрай памяці з выгодамі няпамятлівасці.
Але найболып яркім агнём перлы Луізінай адданасці зіхацелі ў будзённым жыцці Ёны. Гэты добры анёл пазбаўляў яго ад неабходнасці самому купляць сабе абутак, вопратку, бялізну — ад усяго таго, што кожнаму нармальнаму чалавеку пакарочвае дні і без таго нядоўгага жыцця. Яна самаахвярна прымала на сябе цяжар тысячы ўсялякіх хітрасцяў, якія ўтварае машына для марнавання часу — пачынаючы з незразумелых квіткоў службы сацыяльнага страхавання і канчаючы вечна новымі пастановамі падатковай сістэмы. «Безумоўна,— казаў Рато,— усё гэта добра. Але ж не можа яна пайсці замест цябе да дантыста». Яна і не хадзіла, але тэлефанавала і дамаўлялася аб прыёме ў найболып зручны час; яна займалася запраўкай Ёнавай малалітражкі, здымала месцы ў гатэлях падчас адпачынку, дамаўлялася наконт вугалю, каб Ёну было чым паліць у сваім хатнім камінку, сама купляла падарункі, якія ён хацеў паднесці, выбірала і пасыла-
ла замест яго кветкі, а часам, калі яго не было дома, паспявала забегчы да яго на кватэру і заслаць ложак, каб перад сном Ёну не было пра што клапаціцца.
3 такім жа імпэтам яна заняла ў гэтым ложку сваё месца, потым уладкавала ўсе фармальнасці з мэрыяй, завяла туды Ёну (гэта здарылася за два гады да таго, як быў прызнаны яго талент) і наладзіла вясельнае падарожжа такім чынам, каб можна было наведаць усе вартыя таго музеі. Між іншым яна загадзя паклапацілася знайсці — у самы разгар жыллёвага крызісу — трохпакаёвую кватэру, у якой па прыездзе яны і асталяваліся. Потым., амаль адно за адным, яна нарадзіла двое дзяцей, хлопчыка і дзяўчынку, што было згодна з яе планам, які прадугледжваў і трэцяе і быў неўзабаве выкананы — пасля таго, як Ёна пакінуў выдавецтва, каб цалкам прысвяціць сябе жывапісу.
Зрэшты, абрадзіўшыся, Луіза ўвесь свой клопат аддавала ўжо толькі свайму, а пасля — сваім дзецям. Яна часам яшчэ старалася дапамагаць і мужу, але часу ёй бракавала ўсё болып. I хоць яна шкадавала, што не можа дагледзець Ёну, як раней, рашучы характар не дазваляў ёй занадта зважаць на гэту прыкрую акалічнасць. «Тым горай,—■ казала яна,— кожнаму свой варштат». Гэты выраз зачароўваў Ёну, бо, як і ўсе сучасныя яму мастакі, ён таксама хацеў лічыцца за рамесніка. Дык вось, рамеснік аказаўся крыху запядбаны і вымушаны быў сам купляць сабе чаравікі. Рэч гэта звычайная, але і ў ёй Ёна імкнуўся бачыць толькі прыемны бок. Вядома, каб хадзіць па магазінах, яму трэба было рабіць пэўнае намаганне, але аддзякай гэтаму была адна з тых гадзін адзіноты, якая дазваляе па-сапраўднаму ацаніць сямейнае шчасце.
Аднак найбольш вострай з усіх праблем маладой пары была праблема жыццёвай прасторы, бо прастора, як і час, звужаліся вакол іх з аднолькавай хуткасцю. Нараджэнне дзяцей, новы занятак Ёны, цеснае
памяшканне і сціплы заробак, які не дазваляў наняць большай кватэры, пакідалі вельмі абмежаваную плошчу пад дзейнасць Луізы і Ёны. Іх кватэра была на другім паверсе колішняга асабняка XVIII стагоддзя, у старым квартале сталіцы. У гэтым раёне жыло шмат мастакоў, верных таму прынцыпу, што ў мастацтве пошук новага павінен праходзіць у межах старажытных традыцый. Ёну, які падзяляў гэтае перакананне, жыць у такім квартале вельмі падабалася.
Да старажытнасці ва ўсякім выпадку яго кватэра мела самае непасрэднае дачыненне. Праўда, некаторыя занадта сучасныя перабудовы надалі ёй даволі арыгінальны выгляд, які заключаўся ў тым, што кватэра давала сваім гаспадарам вялікі аб’ём паветра, займаючы адначасова маленькую плошчу. Пакоі з надзвычай высокімі столямі і раскошнымі рамамі вокнаў, несумненна, некалі прызначаліся, мяркуючы па іх велічных памерах, пад урачыстыя прыёмы і святочныя балі. Але гарадская цесната і прыбытковасць нерухомай маёмасці прымусілі новых домаўладальнікаў падзяліць гэтыя занадта шырокія пакоі перагародкамі і такім чынам павялічыць колькасць стайняў, якія яны за вельмі кругленькую цану аддавалі ў наймы статку сваіх кватэранаймальнікаў. I тут яны не забываліся падкрэсліць тое, што па-іхняму называлася «значная кубатура паветра». Гэтую перавагу адмаўляць было нельга. Проста яе трэба было тлумачыць тым, што домаўладальнікі сутыкнуліся з немагчымасцю перагарадзіць пакоі яшчэ і ўвышыню. Каб такое было магчыма, яны б без ваганняў пайшлі на ўсе неабходныя ахвяры, каб даць некалькі дадатковых прытулкаў вельмі ахвочаму на шлюб і плоднаму ў той час маладому пакаленню, Кубатура паветра давала, зрэшты, не толькі перавагі. Яна мела ў сабе і тую загану, што ўзімку нагрэць пакоі было цяжка, а гэта, на няшчасце, вымагала ад уладальнікаў павелічэння платы за апал. Улетку ж,
праз вялізныя памеры вокнаў, кватэра літаральна нясілела ад спякотнага сонца: жалюзі не было. Уладальнікі не парупіліся іх усталяваць, збянтэжаныя, відаць, вышынёй вокнаў і коштам сталярных работ. Зрэшты, тую ж ролю маглі выконваць і тоўстыя шторы, кошт якіх ніякім чынам не ўплываў на прыбытковасць, бс набываць і падвешваць іх мусілі самі кватаранты. Трэба, аднак, зазначыць, што домаўладальнікі не адмаўляліся дапамагаць ім у гэтым і прадавалі па нечуваных цэнах шторы з уласных крам. Чалавекалюбства, якое яны выяўлялі праз такое сваё стаўленне да нерухомай маёмасці, было іх сапраўднаю слабай стрункай. У будзённым жыцці гэтыя сучасныя князькі гандлявалі паркалём і аксамітам.
Ёна быў зачараваны ўсімі выгодамі кватэры і без нараканняў пагаджаўся з яе заганамі. «Хай будзе павашаму»,— адказаў ён домаўладальніку, калі той абвясціў, якой будзе плата за апал. Што ж да штораў, дык тут Ёна цалкам падтрымліваў Луізу, на думку якой вокны даволі было завесіць толькі ў спальні, а ў астатніх пакоях можна пакінуць і голыя. «Нам няма чаго хаваць»,— казала гэта бязвінная душа. Асабліва вабіў Ёну самы вялікі пакой, столь у якім была такая высокая, што не магло быць і гаворкі, каб прыстасаваць да яго нейкую годную сістэму асвятлення. Дзверы з лесвіцы вялі непасрэдна ў гэты пакой, а ўжо з яго па вузенькім калідорчыку можна было трапіць у астатнія два, значна меншыя і сумежныя. У глыбіні кватэры побач з кухняй месціліся прыбіральня і невялічкая каморка, якая насіла гучнае імя душавой. Яна і сапраўды магла б замяніць сабой душавую, каб толькі паставіць у ёй душ, усталяваць яго вертыкальна і згадзіцца прымаць дабратворны струмень без ніводнага руху.
Надзвычай высокія столі і цесныя пакоі надавалі гэтай кватэры выгляд дзіўнага набору амаль цалкам
шкляных паралелепіпедаў, якія з усіх бакоў складаліся толькі з вокнаў і дзвярэй, так што мэблі не было куды прыткнуцца, а людзі, якія траплялі туды, адразу губляліся ў пранізлівым яркім святле і, нібыта ў доследным растворы, плавалі ў гэтым пастаўленым на бок акварыуме. Апроч таго, усе вокны выходзілі на двор, ці, дакладней, упіраліся на невялікай адлегласці ў вокны абсалютна такога ж суседняга будынка, за якімі амаль адразу бачыўся яшчэ адзін двор. «Гэта наш люстраны кабінет»,— узрадавана казаў Ёна. Паводле парады Рато спальню было вырашана размясціць у адным з маленькіх пакояў, а другі павінен быў прызначацца дзецям, якія неўзабаве ўжо меліся нарадзіцца. Вялікая зала ўдзень служыла Ёну майстэрняй, а ўвечары і калі сям’я ела — ператваралася ў агульны пакой. Зрэшты, есці можна было і ў кухні, адно каб нехта — Луіза ці Ёна — згадзіўся рабіць гэта стоячы. Каб дапамагчы сябрам, Рато панавыдумляў мноства розных мудрагелістых прыстасаванняў. Дзякуючы рассоўным дзвярам, адкідным столікам і раскладным крэслам яму ўдалося кампенсаваць нястачу мэблі і, адначасова, яшчэ больш павялічыць дзіўны выгляд гэтай і без таго арыгінальнай кватэры, ператварыўшы яе ў сапраўдны куфэрак сюрпрызаў.
Але хутка пакоі напоўніліся карцінамі і дзецьмі, і перад бацькамі паўстала пільная патрэба падумаць пра новую перастаноўку. Да нараджэння трэцяга дзіцяці Ёна працаваў у зале, Луіза вязала ў спальні, а двое малых займалі апошні, трэці пакой, пераварочвалі там усё дагары нагамі і потым, як апантаныя, насіліся па ўсёй кватэры. Цяпер жа, калі нарадзіўся трэці, яму было вырашана аддаць адзін закутак у майстэрні, які Ёна адгарадзіў палотнамі, утварыўшы нешта накшталт шырмы. Гэта дазваляла своечасова пачуць, калі дзіця пачынае галасіць, і адразу адгукнуцца на яго покліч. Зрэшты, Ёну праз гэта турбавацца ніколі не прыходзі-
лася — першая каля калыскі заўсёды была Луіза. Яна не чакала, пакуль дзіця пачне крычаць, і заходзіла ў майстэрню загадзя, прычым рабіла гэта вельмі асцярожна і абавязкова на дыбачках. Ёну замілоўвала такая далікатнасць, але аднойчы ён паспрабаваў пераканаць жонку, што ён зусім не такі ўжо чуллівы і выдатна можа працаваць, нават калі яна будзе хадзіць нармалыіа і трошкі шумець. Луіза на гэта адказала, што, апроч усяго іншага, яе хвалюе і сон малога. Ёна быў зачараваны дабрынёю матчынага сэрца, што адкрылася яму так нечакана, і ад душы пасмяяўся са сваёй прамашкі. Ён не адважыўся прызнацца, што сваімі засцярогамі Луіза перашкаджае яму больш, як тады, калі заходзіць не хаваючыся. Па-першае, такія наведванні цягнуцца даўжэй, а па-другое — Луізіны рухі (а яна з’яўлялася шырока расставіўшы рукі, крыху адкінуўшы ўсё цела назад і высока паднімаючы перад сабою ногі) усё роўна не могуць быць непрыкмечанымі. Такія захады нават супярэчаць яе намерам, бо кожны момант яна рызыкуе зачапіцца за якое-небудзь палатно, якімі пазастаўляна майстэрня. Дарэчы, гэта здаралася. Тады грук будзіў дзіця, і яно, як магло, выказвала сваю незадаволенасць, што атрымлівалася ў яго, паміж іншым, даволі пераканаўча. Бацька, зачараваны магутнасцю лёгкіх свайго сына, бег яго цешыць, і неўзабаве эстафету за ім пераймала жонка. Тады Ёна ішоў падымаць палотны, а пасля, з пэндзлем у р^дз, з захапленнем слухаў уладны і настойлівы голас сына.
У той жа час, дзякуючы поспе
КНІГІ ОНЛАЙН
