Дабрадзеі і гармідар квантавай літаратуры
Алесь Бычкоўскі
Выдавец: Галіяфы
Памер: 162с.
Мінск 2018
якія ўзніклі на глебе алхімічных містэрый. To вы ўжо паверце мне як спецыялісту: у абодвух прыкладах сапраўдная крыніца натхнення хаваецца ў глыбінях апраметнай, прама ў пекле, зусім не ў небе. Хвароба Надзеі ў гэтым святле выглядае наступствам не ўжывання наркотыкаў, а кантакту з замагіллем. Падобныя кантакты забаронены Богам. Недзе дзяўчынка ўлезла ў забароненае, і яе знарок засмактала ў твань.
— Вушам не веру, і вы з блэк-рокераў?
— Я з былых. Цяпер спяваю ў праваслаўным хоры.
У цішыні гадзіннік прабіў на ўвесь дом дзевяць вечара. Час ляцеў неўпрыкмет.
Бацька Надзі прапанаваў выклікаць таксі, я не пярэчыў. Развітваліся па-сяброўску. Я пранікся павагай.
— Паверце, калі крыніца чорнага натхнення ў пекле, то ўратаваць, вызваліць Надзю можа толькі Той, Хто на нябёсах. Толькі сіла Збавіцеля Госпада Ісуса Хрыста здольная разарваць кайданы помраку, вярнуць чалавека на святло.
Я ўздыхнуў напрыканцы. Ужо мне гэта было добра вядомым.
Артур Аляксандравіч паціснуў маю руку і па-бацькоўску ўсміхнуўся.
★ ★★
Пасталеўшы, я перастаў баяцца масак і больш не ўспамінаў старэйшую сястру, што так любіла пужаць мяне маскай людажэрнай Бабы-Ягі. Прынамсі, маскі носяць усе дарослыя. Маскі бываюць розныя: для жонкі, мужа, сям’і, падатковага інспектара, міліцыянта, выбарчай акругі, калег па рабоце. У каго адна маска на ўсё жыццё, а хто мяняе іх па сто на дню. А што ж там пад маскай? Пакажыце твар!..
I вось сёння я зноўку сутыкнуўся з жахам з уласнага дзяцінства і прыгадаў сястру. Зараз я збіраўся высветліць важную рэч (о, справа гонару!): якая з дзвюх асобаў
была сапраўднай. Усё ж Надзея супраць уласнага жадання насоўвала маску Багіры, калі псавалася надвор’е, або Багіра апраналася ў Надзею, калі ліставалася са мной у сеціве? Без штучных твараў, бадай, толькі дзеці, таму іх і ёсць Царства Нябеснае. Дзеці не носяць масак.
Адшукаць адказы я спадзяваўся ў дзённіку Надзеі, які знайшоў паміж папер у спальні, калі аглядаў уразіўшую мяне карціну. Невялікую памерамі кніжачкунататнік я ўпотай паклаў у прасторную кішэню джынсаў.
Яны нешта ведалі, чагосьці мне не дасказалі, Надзея і яе бацька. А я меў намер разабрацца. Першая старонка дзённіка пачыналася са слоў “чорнае натхненне і як яго дасягнуць”. Менавіта тут усе адказы і прычыны немачы маёй каханай. Я хацеў, каб Надзея вылечылася. Але ж варта ведаць, з чаго гэта пачалося, у якую бездань зазірнула недасведчаная душа. Даведацца асцярожна, каб выпадковым чынам не зазірнуць туды і самому.
Аднак дзённік можна і не чытаць, каб з упэўненасцю паўтарыцца: душэўныя хваробы лекуе толькі Творца душаў, Валадар Сусвету, Спрадвечны Бог.
Што ж, здані мінулых жахаў, прывіды знявечаных лёсаў калі-некалі прарываюцца да нас скрозь таўшчыню часу. I тады мы сутыкаемся з тым, што проста так не растлумачыць.
Усе яны сведчаць, нагадваюць няўмольнае — вечнасць блізка.
Яна сярод нас...
БЛУКАЧ
Дзядзька Хведар менаваў ровар лісапетам і дадаваўтлумачыў следам: “Па-навуковаму — віласапет”, чым вельмі весяліў Тамаша, наваспечанага суседа. Тамаш на свой лад намагаўся выправіць маўленне дзядзькі Хведара, але ўпустую, бо, вядома, на вёсцы — свая мова, не тая, што ў горадзе, а ў Жальніцы дык і пагатоў існаваў уласны дыялект. Увогуле ўся Жальніца была асаблівай, рыхтык тут іншы народ жыў, са сваім забабоннем і паданнямі.
Тамашу ўлетку стукнула дваццаць сем, і з той нагоды халасцяк набыў за капейкі ў Жальніцы лецішча, бо “ўсё жыццё накапляў”. 3 дзядзькам Хведарам пасябравалі з першага дня, калі толькі Тамаш пачаў даводзіць набытак да “прыстойнага стану”. Старой хацінцы патрабаваўся добры рамонт: дзе падбіць, дзе падфарбаваць, падладаваць. Дзядзька Хведар адразу па-бацькоўску паставіўся да Тамаша, дапамагаў, выдатнага суседа паслаў Бог! Пасля дваццацівасьмідзённага адпачынку Тамаш вярнуўся ў горад, унурыўся з галавой у газетную працу, шчыраваў у раёнцы, але па выходных наведваўся ў сваю хацінку ў Жальніцы, бо свет не надта далёкі — кіламетраў з дваццаць ад горада.
Навіна пра прыезд археалагічнай экспедыцыі ды раскопкі ўсяго ў некалькіх кіламетрах ад лецішча ўзрушыла Тамаша, і ён зазбіраўся ў камандзіроўку,
праўдамі-няпраўдамі вымантачыў з рэдактара дазвол затрымацца на некалькі дзён. “Шчыра паміж намі: каб і па гаспадарцы на лецішчы дарабіць недаробленае за водпуск”, — патлумачыў. Заўжды строгі рэдактар дбайна завярнуў дулю (“А хто пісаць будзе?”), але Тамаш паставіў на стол трохлітровік вясковых пачастункаў “ад дзядзькі Хведара і цёткі Машы”. Газетны начальнік падумаў, узважыў, дастаў з трохлітровіка гурок, захрумсцеў з асалодай і несхаць мовіў “добра”. I ў сваёй традыцыі нагрувасціў зверху заданнем. “Бракуе краязнаўчых матэрыялаў. Разнюхай новенькае, незацяганае і напішы!” — дабраславіў шэф, і Тамаш хуценька ногі ў рукі, пакуль рэдактар не перадумаў, што гэтаксама было ў традыцыі.
У зямельцы беларускай багата археалагічных помнікаў і размаітых артэфактаў-выкапняў. Ды закон пракаветны даецца ў знакі — збяруцца навукоўцы са студэнтамі раскопкі ладзіць, як амаль адразу непагадзь на тыдзень. I тут не выключэнне. Дождж сцябаўу твар, калі Тамаш саскочыў з прыступак аўтобуса і паклыпаў да лецішча мясіць чаравікамі бруд. Вырашыў адразу: надвор’е не перашкода, тым болей сярод археолагаў даўні сябар-гісторык, з якім працяглы час не бачыліся.
На просьбу пазычыць ровар на пару дзён дзядзька Хведар згадзіўся без праблем, не пярэчыў, толькі параіў рухацца сцярожка, бо дзе-нідзе дужа слізка.
Калі на кароткі час з неба спыніла ліць, Тамаш выкаціўся з вёскі і пастырнаваў прытаптанай сцежкай праз лес. Ехаўдаволі хутка насуперак дзядзькавай парадзе. Часам спыняў хаду, пехатой абмінаў паваленыя дрэвы. Напаткаў старадаўнія могілкі, каменныя жорны выпіралі з купін, затым перасек леснікоўскую дзялянку. Карцела дацямна дабрацца. Шпарка круціў педалі, нарываўся на галлё і трэскі, часам з такой моцай, ажно падкідвала колы. Тое і сыграла злы жарт. Шкада, не прыслухаўся да парадаў добрага дзядзькі.
Ровар наляцеў колам на перашкоду. Падкінула ўверх, штурханула, Тамаш на імгненне страціў кантроль. Стырно вырвала з рук, заслізгацела пад шынамі, павольна, рыхтык у замаруджанай кінастужцы, “лісапет” пачаў завальвацца на бок. Бліснула адчайная думка: “Капец!” — і Тамаш паляцеў кулём. На бяду сцежка змяілася ўзбоч дзялянкі, дзе днямі плённа адпрацавалі леснікі. Неверагодным злучэннем абставін Тамаш з размаху ўлупіўся лбом у невялікі, але ўсё ж цвёрды пень. Зазвінеў свет, зайграла музыка...
Дождж валіў сабе. “Струмені дажджу рыхтык металёвыя струны”, — выплыла на памяць празаічная паэтыка Бёля, Тамаш расплюшчыў вочы. На пні сядзела жаба і з цікавасцю разглядала Тамаша.
— Ты хто? — спытала квакля.
“Божа, я здурнеў”, — вырашыў хлопец і паварухнуўся. Рукі-ногі, здаецца, ацалелі, але па целе разлілася нечаканая слабасць. Відаць, добра ўперыўся лабэшнікам. “Б’юць чалом, як пісалі ў летапісах”, — і Тамашу зараз жа ўспомнілася, чаму ён мусіў перціся праз непагадзь у лес да археолагаў. Увушшу крыху гуло, лёгкая кантузія. Ён страсянуў галавой. Шчымеў лоб, торгала пад скурай.
— Мяне завуць Тамаш Ян, — падказала памяць.
Жаба вытарашчылася і быццам з паразуменнем паставілася да пачутага.
— А ты і насамрэч здурнеў. Падумаць толькі: размаўляеш з жабай, — здзекавалася квакля.
Яна з’едліва бліснула правым вокам і спрытна скочыла з пня. Здаровая, з ёмісты кулак, брыдкая да ванітаў.
Тамаш прыўзняўся на карачкі, ізноўку страсянуў галавой, каб прагнаць мароку, тады падняўся ўвесь. Хацелася злякана перажагнацца. Жаба хутка знікла, быццам і не было, і Тамаш вырашыў, што бачыў здань, наплылую пасля пацалунку з пнём. Ён абтрусіў з адзення
бруд з ігліцай, сплюнуў нешта ёлкае і колкае. Ледзь соўгала ў бакі.
Крыху панявечаны ровар ляжаў побач. Стырно можна было параўняць, а вось пярэдняе кола патрабавала замены: перакрывіла абод, не хапала спіцаў. I як цяперака ехаць? Дый назад вяртацца няёмка, сорамна перад дзядзькам Хведарам. Скажа: “З’еў лісапет сухім ротам”.
Тамаш учапіўся за стырно і так-сяк пакаціў ровар павольнай хадой, ледзь узняўшы пярэдняе кола, — нязручна! Куртка з джынсамі змакрэлі, дый не бяда, хутка высушыцца ля вогнішча ў археолагаў. Прызнацца, тутэйшыя сцежкі Тамашу не знаёмыя, рушыў так, як папярэдне тлумачыў па тэлефоне сябрук.
Сутонела ў лесе хутка, прыцемкі неўзабаве накрылі наваколле. Тамаш меркаваў па разліках праз якіх трыццаць-сорак хвіль ужо дашкандыбаць. Наважыўся зазваніць, але сувязь не працавала, словамі Хведара — “не лавіла антэну”. Ён сплюнуў і ўпарта пакрочыў. Сцежка закружляла, але раптам вывела да паляны, сярод якой месцілася драўляная спаруда. Пра гэтае месца сябрук не згадваў, калі тлумачыў шлях. “Заблукаў”, — вырашыў Тамаш. Ён павярнуў назад. Каб шыбаваць спрытней, усклаў ровар рамай на плячо. Абмінуў могілкі, дабраўся да знаёмай дзялянкі. Але толькі ўпэўніўся, што нідзе не мог збіцца са сцежкі. Задуменна пашкрэб патыліцу. Было не да смеху. 3-за дажджу пахаладнела. Тамаш патупаў ізноў, было мулка плечуку.
Тамаш успамінаўтлумачэнні сябра. Дзялянка, затым старадаўнія могілкі, пасля колькі часу праз лясок — і заўважыш кастрышча і чырвона-белыя намёты. Во скулля табе, а не намёты. Сцежка ўпарта выводзіла да драўлянай спаруды на паляне. Спаруда выглядала спраўнай. Прыземістая ды раскінутая ўшыркі, не як звычайныя хаты. Дах “пірамідкай”, ча-
тырохскатны. Дзіва. Тамаш разглядзеўу помраку комін, патыхнула дымам і смажанінай. “Мо леснічоўка ці дом паляўнічага”, — мільганула здагадка. Зафыркаў конь у стаенніку па-за будовай. “Нішто сабе гаспадарка”, — Тамаш здзіўлена павагаўся і вырашыў завітаць і ўдакладніць, у які бок ісці да ўрочышча Чорны Смык, дзе атабарыліся археолагі: тутэйшыя павінны ведаць. Ён зрабіў колькі крокаў.
“Но, пайшла, халера”, — прагучала дзесьці наперадзе. Тамаш знерухомеў і ўчапіўся ў ровар. 3-за хаты выехаў вершнік, вусаты мужык кіжлаватага выгляду ў зацухмоленым рыззі. Навідавоку на падпітку, ледзь сядзеў на рабрыстай кабыле і трымаў лейцы, на разявіўшага рот Тамаша не звярнуў увагі. “Но, пайшла, воўчае мяса”, — вершнік вылаяўся, памянуў нячыстую сілу, і кабылка патрушляла з вялікай неахвотай. Тамаш доўга глядзеўуслед, не заўважыў, калі перастала зверху ліць. У пэўным ачмурэнні прасунуўся бліжэй. Вочы выхапілі вялікую шыльду “Халодныя ногі. Кубоўнік пана Шмуйлы”.
КНІГІ ОНЛАЙН
