КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Вялікі круг на поўнай хуткасці. Потым імпэтны, як падзенне, палёт дном яра, — мільгаюць хмызы над галавой. <.„> Мезанін. Снеданне з моцнай кавай... Звычайна першыя радкі даюцца цяжка... Прымусь сябе. Сілком... / вось ужо цябе ўладна ўзяло ў рукі нейкае адчайнадушнае захапленне працай, калі шкада працягнуць руку за папяросай, калі ўспрымаеш як катастрофутое, што ў ручцы скончылася чарніла. <...> <...> Падаюць са стала лісты: адзін... другі... трэці... I потым, у гадзіну ночы, вячэра і зноў лыжы: не больш чым на трыццаць хвілін. Гэта каб спаць. Яму вельмі трэба спаць. Заўтра зноўдзень працы». А вось што пісаў Уладзімір Сямёнавіч пра свой лад жыцця самой Н. Молевай 2 студзеня 1960 года: «Сел работать м работаю как черт, часов по двенадцать в день. Работал бы н больше, но тогда хуже выходнт, я знаю. Больше ннчего не делаю. Только утром на час на лыжах. Бегу через Днепр, ухожу в поля нлн в блнжннй поредевшнй лес. Спортсмены за мой бег н гроша не далн бы, но ведь главное не в красоте, а в вынослнвостн». Навошта ён так знясільваў сябе? 3 аднаго боку, каб не думаць увесь час пра каханую. Але, з другога, была яшчэ адна прычына. «Уж лучше драться, чем помнрать — в этом я убежден, — пісаў Караткевіч Гальперыну 21 снежня 1959 года. — A то, что неплохой боец — узнают все. Очередные задачн таковы: к лету нужно заработать двестн тысяч. Многовато? Попробуем. Еду в Оршу, шлнфую сценарнй м посылаю его на конкурс. Делаю две пьесы. Напрягу все снлы — только бы не надорваться. Пмть м гулять броснл, на счету каждая мннута. Ты знаешь, я ннкогда не гнался за этнм, но раз нужно, так нужно. Зачем мне это? Куплю в прнгороде Москвы домнк н машнну, чтоб она могла езднть на работу (сейчас у ннх прекрасная квартнра в районе плоіцадн Маяковского). Она не пошла бы на это, еслм б знала, но моя гордость ннкогда не позволнт мне, чтобы она стала хужежмть» (БДАМЛМ. Ф. 56. Воп. 2. Спр. 14. Арк. 38-39). За гэты час ён напісаў Ніне Міхайлаўне некалькі глыбокіх, пранізлівых лістоў. «Чатыры лісты...» — кажа Грынкевіч у рамане сябру Янісу. У рэальнасці іх было тры: ад 2, 7 і 16 студзеня. Усе, згодна з папярэдняй дамоўленасцю, былі адпраўлены на адрас бацькоў Молевай (АРКІР. Ф. 11. Bon. 1. Адз. зах. 276. Арк. 3 — 3 адв.). Караткевіч не хацеў, каб яны трапілі ў рукі мужа: «Зачем я себе, еслн вас нет рядом? Зачем мне рукн, еслм я не могу обнять вас, глаза, еслн я не могу смотреть нмн в вашн глаза, стнхн, еслн я не могу пнсать о вас н для вас. Вы моя первая, которой не было, вы моя самая всеснльная н последняя. Поннмаете, мы вечны. Может быть, я нскал вас пятьсот лет назад н вы скрылнсь от меня. Но я все равно, все равно вас найду. Мне уже не стыдно м не страшно нн людей, нн землн, нн слов — разве не все равно? M^лaя моя, мой хохлнк с фонарнком, моя глазастая снняя продеска, птнца-снннца, добрый огонек в метель, пушнстый мой заяц — дайте уж мне сказать то, что не смог сказать в глаза. Вашн голубые рукн — целую нх. He могу без ннх». Працягнем фразу Андрэя ў рамане: «Чатыры лісты, і ні на адзін няма адказу». 8 лютага 1960 года Караткевіч піша Гальперыну з Оршы: «Ф-фу-у! Как гора с плеч свалнлась. Сделал, наконец-то, большую часть работы н только что вернулся нз Мннска, где бегал по редакцням... Пьесу отдал Макаёнку на прочтенне, емуже однн кнносценарнй... Второй Галка (жонка сябра Караткевіча — Валянціна Краўца. — Д. М.) отнесет на тайный конкурс... Кроме того, отдал в “Полымя” поэмку н два рассказа, в “Маладосць’’ кое-какме стнхн, на телевнденне кое-какне стнхн н т. д. Н все это, кажется, зря. За месяц — нн слова от нее. Печально. Но что же сделаешь. He прнкажешь ведь» (БДАМЛМ. Ф. 56. Воп. 2. Спр. 15. Арк. 1-2). Трэба дадаць, што менавіта падчас знаходжання ў Оршы Уладзімір Караткевіч задумаў адзін са сваіх найлепшых твораў — аповесць «Сівая легенда» і пачаў працаваць над ім. 20 студзеня 1960 года ён прызнаваўся Ераніму Стулпану: «Напнсал 17 страннц нсторнческой повестн “Сказанне олюбвн”... которую думаю посвятнть Н. М., потому что это будет настояшуій гнмн любвн н чнстоте. Рассказ ведется от лнца наемного солдата-швейцарца. Его слегка цнннчный, веселый н чнстосердечный рассказ позволнт все оттеннть ярче» (АРКіР. Ф. 11. Bon. 1. Адз. зах. 276. Арк. 3). У студзені наступнага года Караткевіч удакладніў: «...моя “Седая легенда” раньше... называлась “Сказанне о любвн"» (АРКІР. Ф. 11. Bon. 1. Адз. зах. 276. Арк. 16). Больш падрабязныя звесткі пра рэакцыю Ніны Молевай на лісты Караткевіча знаходзім у тым жа лісце да Ераніма Стулпана: «Вот уже 21 день я здесь н не получнл за это время нн одного пнсьма. <...> Нн ответа, нн прнвета, нн слова. С глаз долой — нз сердца вон. He знаю, на операцнн она, непрнятностн у нее нлн просто я не нужен? Скорее всего, последнее. Ну что же, так нлн нначе, а надо нестн на плечах н недоуменне, н тоску, н неутоленную нежность. Проснть поідады не у кого, хотя, еслн бы я знал, у кого ее проснть, я вымолнл бы ее даже самой жнзнью. Что же такое, Ероннм? Чем я мог прогневнть судьбу? Н что я мог сделать плохого Н. М., что она так поступнла co мной? Ты знаешь меня, с нею я до конца был бы такнм, как до снх пор, очень вннмательным, очень нежным н верным. Ну что ж, суждено, так суждено. Буду молчать. Остаются еіцедрузья, вроде тебя, бумага, — еслн только я не лншусь способностн пнсать, — н людн, н музыка, н внно. Бог с нею, я не могу счнтать за ней обнд, я не могу счнтать ее худшей, чтобы нн случнлось, даже еслн бы она оскорбнла меня до смертн н предала. Пусть она прожнвет сто лет, пусть будет счастлнвее всех, пусть ннкогда не оставнт ее талант. П пусть все, кого она встретнт, любят ее так же смльно, как я. Лншь бы ей было хорошо» (АРКІР. Ф. 11. Bon. 1. Адз. зах. 276. Арк. 3-3 адв.). Гульня з каханнем У лютым Караткевіч вярнуўся ў Маскву. Ці дапамагло Н. Молевай лячэнне за мяжой? У рамане пра гэта паведамляецца наступнае: «Нічога не змянілася. Аперацыю палічылі немагчымай». Што ж адбывалася ў рэальным жыцці? Уладзімір Сямёнавіч пісаў Янку Брылю з Масквы 29 лютага 1960 года: «На выкацыях я паміраў кожны дзень: яна была ў Вене, у клініцы. I там адмовіліся. А стан усё пагаршаецца. / вось прыгожы, поўны сіл чалавек, чалавек вялікай душы і мужнасці, адна з самых разумных жанчын, якіх я сустракаў, гіне. Як апошняе — вырашылі зрабіць аперацыю тут, — нейкія звышмоцныя магніты. / шансаў на поспех — адзін з сотні. <.„> Узяць бы яе сілай з гэтай хлусні, з гэтага вялікага, абыякавага да чалавечай пясчынкі горада. Нельга. Урачы даглядаюць. I так некалькі месяцаў. Там хірургічны скальпель. I так, як зараз, я не магу бачыць яе калі захачу, хоць бы адчуваць подых за сцяною, — так, я не магу стаяць каля клінікі, пытацца пра яе, насіць ёй кветкі. Гэта будзе другі ўсё рабіць. Проста так, як спакойны абыякавы муж. Без асаблівага болю сардэчнага». Пасля вяртання з-за мяжы адносіны паміж закаханымі істотна змяніліся. «Ты ведаеш, я зрабіў усё, што мог, — казаў у рамане Андрэй Янісу. — / вось я пяць разоў сустракаўся з ёю, і яна кожны раз пазбягала размовы аб гэтым... Тройчы прызначала спатканне і падманвала, не прыходзіла. А я, здаецца, зусім страціў гонар. Прызначае на пяць. Я чакаю да паловы шостай, потым кажу сабе, што пераблытаў, пэўна, і спатканне ў шэсць. Чакаю да паловы сёмай / даю сябе ўмовіць, што, можа, у сем. <...> / так было потым усе тры тыдні». А пасля «ён раптам зразумеў, што яна ніколі не будзе з ім. I адначасова ўцячы ад яе ён не можа, а без яе няма жыцця. Значыць, няма чаго супраціўляцца. Жыццё абрыдзела, жыццё не дало шчасця — нашто тады ўсё». Грынкевіч задумаўся пра самазабойства. Але ў апошні момант яму ў рукі трапіў ліст ад сябра з Мінска Якуба Каптура: «...Мне цяжка гаварыць аб гэтым... Палічы сабе ты мяне бурклівым дзядзькам, палічы нават пашляком, аде, слухаючы твае словы, я міжвольна думаў: колькі харошых, мілых, цудоўных, юных, разумных істот марыць недзе сустрэцца з такім чалавекам, як ты, дарагі мой дзівак, паэт, сумленны чалавек!» Менавіта ліст, а таксама перажыванні сябра Яніса выратавалі Грынкевіча ад паспешлівага ўчынку. Дык вось цяпер вядома, што за прыдуманым імем Якуба Каптура хаваўся Янка Брыль. Больш за тое, 8 сакавіка ён напісаў Караткевічу ліст, які з невялікімі скарачэннямі быў устаўлены ў раман! 16 сакавіка 1960 года Уладзімір Сямёнавіч зноў пісаў Брылю ў Мінск: «Разумееце, з астатнімі мне сум- 4 Зак. 676 81 на і нудна. Я і спрабаваў клін клінам выбіваць — не атрымоўваецца. Пуста. Заўсёды тыя самыя, — з невялічкімі варыяцыямі, — прыёмы флірта і тэмы для размоў. Я прайшоў той час, калі дастаткова цалавацца ў парку і ляжаць поруч (хоць, вядома, гэта добрыя рэчы). Мне патрэбны друг, на якога я спадзяваўся б як на самога сябе і нават больш, друг разумны, друг, які можа ўсё зразумець і не будзе патрабаваць лейцаў. Які верыць мнеда канца і якомуясам веру. <...> He скажу пра старэйшых жанчын, але з маладых гэта адзіная, з якой мне лёгка. Нам ніколі не бывае сумна, калі мы разам, у нас заўсёды ёсць што сказаць адзін аднаму. Нам добра нават маўчаць, думаючы аб адным». Між тым гульня з боку Ірыны Горавай працягвалася. «Або будзьце з ім, або пакіньце тлуміць чалавеку галаву», — казаў ёй у рамане Вайвадс. У рэальнасці 20 красавіка 1960 года Караткевіч пісаў Галыперыну: «В Москве тмхне, ясные н прохладные вечера. Н очень мне в этой Москве грустно на сердце. Потому что не ладнтся, в обіцем сушествованне то. С Ннной чепуха м заваруха. Н, кажется, я скоро возьму н женюсь на просвнрне, млн на вдове церковного старосты» (БДАМЛМ. Ф. 56. Воп. 2. Спр. 15. Арк. 4 адв.). Як развіваліся падзеі ў «Леанідах...» далей? «А ў адзін з першых дзён мая, калі нават Чыстыя Пруды расквітнелі зялёным колерам жыцця, калі нават мёртвыя дошкі рэдкіх драўляных платоў укрыліся пасля дажджу аксамітным налётам і калі ён сказаў ёй: “так альбо не”, — яна адказала з ледзянымі вачыма: — Выявіце раней свой шлях, а потым скажыце мне. <...> — Досыць гуляць у хованкі. Трэба, каб трэці ведаў усё. Застанецеся вы з ім альбо не — хай вырашаюць гэтыя дні. Бо я больш не магу». У той вечар на размову да Грынкевіча прыйшоў муж Горавай Міхаіл.