КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
«Уначы плыве папяросны дым, / Я сам-насам з кяліхам віна. / Ў мяне размова мужчынская з тым, / Каго кахае яна», — напісаў Караткевіч у паэме «Плошча Маякоўскага». Сустрэча, зразумела, закончылася нічым. «Прайшоў і амаль увесь май, як праходзіць усё добрае на свеце. Пару разоў Андрэй ездзіў у Мінск. У яго адносінах з Ірынай нічога не змянілася. Цяпер яна не мучыла яго, але ўсяляк пазбягала. Гэта станавілася нясцерпным. Андрэй ужо не мог ні есці, ні спаць. Гэрш за ўсё, што ён разумеў прычыну гэтага, але не мог не кахаць. Розум не меў ніякага дачынення да ўсяго, што з ім, Андрэем, адбывалася», — так расказваецца пра падзеі ў «Леанідах...». «...У канцы мая, — працягвае аўтар рамана, — вялікая група хлопцаў і дзяўчат разам з Гэравай і Галінай Іванаўнай (завучам літаратурных курсаў. — Д. М.) паехала на некалькі дзён у Аенінград. Гэта было нешта накшталт развітальнага падарожжа. У чэрвені большасць з іх павінна была назаўсёды раз’ехацца па сваіх гарадах, пакінуўшы Маскву і адзін аднаго. Таму навату весялосці прысутнічаў нейкі сум. I толькі Грынкевіч ехаў на поўнач радасны, бы ў вясельнае падарожжа. Быць з Ірынай у адным Barone, жыць у адной гасцініцы, цэлы тыдзень быць з ёю... <...> He, гэта было такім нясцерпным шчасцем, што кружылася галава. ...Гэта быў горад — мара. <_„> <...> Гэты горад быў падобны на тыя гарады, якія сняцца ў самых шчаслівых снах дзяцінства, аб якіх потым плачаш, не маючы змогі трапіць у згублены рай. <„_> / ён... ведаў: усе гэтыя дні яна аддасць толькі яму, толькі для яго. Усё. Цалкам. У гэтым быў нейкі горкі гонар, які даваў яму сілы жыць. Ірына сапраўды ўсё аддавала яму: кожны позірк, кожны рух, кожнае слова. <...> <„_> ...Дзесяць дзён здаваліся вечнасцю. Дзесяць дзён прайшлі. За два дні да тэрміну яна атрымала выклік з Масквы». Цікава, што вандроўка сапраўды доўжылася дзесяць дзён, з 21 да 31 мая 1960 года. У аддзеле рэдкіх кніг і рукапісаў ЦНБ захоўваецца яе план, напісаны рукой Караткевіча (ён не супадае з афіцыйным планам, надрукаваным на машынцы). Згодна з ім, 23 мая навучэнцы курсаў планавалі наведаць Эрмітаж і паглядзець горад «до Летнего сада по набережной (Знмннй, Адмнралтейство н т. д.) — на пароходе до Смоль- ного». 24 мая — зноў Эрмітаж і «Лнтературный Аенннград (Петербург Пушкнна, Достоевского, Блока)». На наступны дзень — Пецяргоф і Араніенбаум (па моры). 26 мая — зноў Эрмітаж, 27-га — Дзяржаўны рускі музей, Елагіны астравы і інш. За астатнія дні меркавалася паглядзець Разліў, кватэру Леніна, музеі-кватэры Някрасава і Пушкіна, ліцэй разам з Царскасельскім паркам, Музей крыміналістыкі і Волкавы могілкі (АРКІР. Ф. 11. Воп. 2. Адз. зах. 1027. Арк. 2). Неўзабаве пасля вандроўкі ў Ленінград адбылася вырашальная сустрэча. «/ тут яна павярнула да яго аблічча, нейкае такое незнаёмае аблічча, што ў Андрэя абарвалася ўнутры. Што ў ім было, у гэтым чужым абліччы? Вядома, было яно трохі больш змарнелым, чым заўсёды. Але галоўнае было не гэта, не пустыя вочы, нават не пасмяглыя вусны. Галоўным быў выраз. Быў на гэтым твары выраз такой грэблівай пагарды, што стакратна горшы / за самую нянавісць. ...Наступнае патанула ў тумане. Часу не было. Ён не ведаў, гадзіны прайшлі ці дні. Бы ў п’янага, у вачах засталіся толькі рэдкія ўрыўкі падзей. А між тым, ён не піў ні кроплі. Наўрад ці ён і еў нешта ўсе гэтыя дні. <...> Сустрэў на вуліцы суседа па інтэрнаце. Той казаў нешта аб тым, што яго шукаюць тры дні... <„.> Значыць, тры дні не начаваў там. А дзе? Гэтага ён не помніў». Потым «дома, перад тым як легчы спаць, ён знішчыў вершы, прысвечаныя Ірыне, знішчыўусе паперы, дзе хаця б прыпаміналася яе імя. Ён падаў з ног ад стомы, але не мог спаць, пакуль у пакоі заставаліся сведкі яго слабасці і яго ганьбы». А вось сведчанні самога пісьменніка. 28 чэрвеня 1960 года Уладзімір Караткевіч пісаў Юрыю Гальперыну: «Предстонт лето работы. Кончена Москва. А жаль немного. П хуже всего, что... оставнл в Москве едва лн не самого дорогого мне человека. Так ннчего у меня н не вышло. Н ведь знаю, что не такой уждобрый она человек, что, может, нжалеть не стонт, а все равно так скверно на душе, что дальше некуда. Что называется, "не везет”. Напоследок нз-за всей этой неуряднцы, нз-за огорченнй й предстояіцей разлукн неделю беспробудно трескалн с ребятамн внннше. Уж мы его жралн, лакалн, унмчтожадн. Н все равно много осталось этой пакостн в мнре» (БДАМЛМ. Ф. 56. Воп. 2. Спр. 15. Арк. 6). Дарэчы, як сцвярджаў Валянцін Кравец, да навучання на літаратурных курсах Уладзімір «мог выпй ць, але не піў». А вось там «была багема. Калі сёння я атрымаў ганарар, дык павінен з сябрамі яго прапіць. Заўтра ты атрымаў ганарар...». Магчыма, на стаўленне да алкаголю ўскосна паўплывала і сітуацыя ў асабістым жыцці? Але вернемся да ліста Юрыю Гальперыну. «А до этого был Ленннград н короткне днн вместе: музен, сады, улнцы. М о каждом доме легенда, н о каждой картнне в музее хоть новеллу пншн. Я влюблен в этот город, в горбатые мостнкн, в начало белых ночей, в блоковскне острова, в закат над стрелкою, в тенн рогатых колонн на нем. Н каждая улнца освяідена ею. Нескоро я теперь, парень, смогу полюбнть, много, наверное, огорченнй прннесу другнм н нескоро, наверное, попаду в Ленннград. Только когда прнтупнтся все окончательно, а нначе — как на дорогую могмлу ехать. Может, еш,е н сведет бог. Мон, на студнн, предлагают через год отправнть меня на два года в Москву на курсы сценарнстов. Условня те же, н я не внжу прнчнн отказываться. Все же это лучше, чем те два года вкалывать в редакцнн газеты» (БДАМЛМ. Ф. 56. Воп. 2. Спр. 15. Арк. 6). Доўгае развітанне Той намер ажыццявіўся. У 1960-1962 гадах Караткевіч зноў жыў і вучыўся ў сталіцы Саюза. Гэта была тая і не тая Масква. Здавалася б, горад не паспеў істотна змяніцца. Нават жыў пісьменнік у тым жа інтэрнаце, што і раней. Але побач не было Ніны. Дакладней, была. Толькі не на яве, не побач, а на старонках рукапісаў, лістоў і ва ўяўленні. Яшчэ 16 сакавіка 1960 года Уладзімір Сямёнавіч напісаў Янку Брылю: «I калі-небудзь, калі ўсё будзе скончана назаўсёды, я паспрабую апісаць гэта, каб самому яшчэ раз прайсці гэтай дарогай і правесці па ёй блізкіх і дарагіх людзей, для якіх я пішу заўсёды. I, магчыма, трошкі супакоіцца». Тая ж думка сустракаецца і ў лісце да Ераніма Стулпана ад 27 ліпеня 1960 года: «Все еш.е трудно бывает без нее, но я знаю, я справлюсь с собой. А когда справлюсь — сяду м отпншу все это как было (вылучана Караткевічам. — Д. М.), не пытаясь делать себя лучшнм, а ее худшей» (АРКіР. Ф. 11. Bon. 1. Адз. зах. 276. Арк. 7 — 7 адв.). «Другі маскоўскі перыяд» стаў часам стварэння paMana «Леаніды не вернуцца да Зямлі», які пачаў пісацца ў верасні 1960 года. 3 кастрычніка Караткевіч пісаў Ераніму Стулпану: «А я еше пмшу роман “Нет забвенья” с посвяіценнем “другу моему в днн горя н радостн, поэту Ероннму Студпану — посвяіцаю”. Ндажеуже п^шy сцену ночного марша по корндору Грннкевнча н Вайвадса с нгрой на губной гармошке н топаньем ногамн» (АРКІР. Ф. 11. Bon. 1. Адз. зах. 276. Арк. 13). 1 ліпеня 1961 года дадае гэтаму ж адрасату: «Кроме того, в нздательстве уже ждут романа, а у меня еіце сто страннц не напнсано (нзвестный тебе “Нетзабвен^я”)» (АРКІР. Ф. 11. Bon. 1. Адз. зах. 276. Арк. 17). У рамане Ірына Горава ўсё ж злучыла свой лёс з Андрэем Грынкевічам. I адначасова згадзілася на аперацыю. Пасля яе правядзення сэрца жанчыны не вытрымала. Як складваліся ўзаемаадносіны У. Караткевіча і Н. Молевай «у другі маскоўскі перыяд»? Якім жа быў вынік рэальнай аперацыі? На апошняе пытанне адказаць прасцей. Калі ўлічваць факт, што Молева, на радасць сваім чытачам, жыве і сёння, відавочна, усё прайшло добра. У рэальнасці адначасова з напісаннем рамана адбывалася балючае пераасэнсаванне адносін з Молевай. Асобныя ўспаміны сведчаць, што ў той час у пісьменніка прысутнічалі іншыя захапленні. Гаворка пра іх ідзе ў наступных раздзелах. Тут жа паспрабуем разгледзець, як змянялася стаўленне Караткевіча да каханай жанчыны. Спярша ў душы паэта змагаліся расчараванне, пагарда і абыякавасць. 27 ліпеня 1960 года Караткевіч пісаў Ераніму Стулпану з Оршы: «П все же мне в Орше м в Мннске стало немного легче. Постепенно уходмт куда-то безнадежность н злость, прнходят равнодушне н пренебреженне. Все еше трудно бывает без нее, но я знаю, я справлюсь с собой. <...> Знаешь, друже, нехорошая она, все же, женіднна, как бы нн трудно нам с тобой повернть в это. Такнмн ветамн, как большое чувство, не шутят н не нграют. Н еслн она не поняла этого за всю свою жнзнь — тем хуже для нее. He стану я ее переубеждать в этом. Тем более что она co своей pseudologia phantostica любнт, кажется, только самое себя. А я-то еш,е думал все-все, что у меня было в жнзнн, сменять на нее. Ннчего, еіце через месяц она уже нн в чем не будет властна надо мной. Только ты прн встрече нн слова не говорн ей обо мне н не вступай в разговоры на эту тему. Я просто запрешаю тебе» (АРКІР. Ф. 11. Bon. 1. Адз. зах. 276. Арк. 7 — 7 адв.). Прайшоў час, і Молева сама напісала ліст Караткевічу, каб... папрасіць у яго грошай на дапамогу нейкаму старому скульптару. Але ў той сітуацыі Уладзімір ёй не вельмі паверыў. Летам 1960 года ён пісаў Ераніму Стулпану: «ЙІсторня с Н. М., я думаю, вот такая. М пусть меня простнт бог, еслн это не так, н я зря наговарнваю на жентнну. Мне кажется, деньгн нужны ей не для помошуі старому скульптору... а нменно для взморья. Ведь ее последняя кннга вышла довольно давно, а новую она лнхорадочно спешнт закончнть, но пока не закончмла. Поскольку нз-за этнх обстоятельств я не мог ссуднть ее деньгамн, даже не пнсал после той встречн (н не намерен), то она ждала-ждала м вот, напнсала. Мне бы очень хотелось, чтобы это была ошнбка, чтобы это было не так, но такне мыслн у меня появнлнсь. й еслн это так, какая же она фальшнвая н, в обшем, нехорошая женшуіна. Потому что нн ум, нн знання, нн прнвлекательность ннкогда не заменят хорошей, правднвой н ясной душн, душн без лжн н крнводушня, той душн, которая, может быть, не будет ннтересно говорнть обо всем на свете, но способна любнть самозабвенно н отдавать себя друзьям н дорогнм людям всю до конца, находя в этом счастье.