КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Надта шмат у свеце людзей, якім ніхто не дапамог прачнуцца. Некалькі гадоў таму, у час адной доўгай паездкі па чыгунцы, мне захацелася агледзець гэтую дзяржаву на колах, у якой я невылазна сядзеў ужо трое сутак — вязень несціханага перастуку і грукату, быццам марскі прыбой варочаў гальку, і мне не спалася. Я падняўся. Было каля гадзіны ночы. Я прайшоў увесь цягнік з канца ў канец. Мяккія спальныя ваго- ны былі пустыя. Вагоны першага класа таксама пуставалі. Затое вагоны трэцяга класа былі забіты сотнямі вытураных з Францыі польскіх рабочых, якія вярталіся ў сваю Польшчу. У калідорах мне даводзілася пераступаць цераз змораных сном людзей. I ў адным з вагонаў я прыпыніўся. У гэтым вагоне без перагародак, які ў святле начнікоў нагадваў казарму ці прыёмную паліцэйскага ўчастка, перада мной варушылася сапраўднае качэўе, штурханае і тасаванае рухам цягніка. Цэлы народ, апанаваны цяжкім сном, які вяртаўся ў сваю галечу. Буйныя паголеныя галовы пакалыхваліся на голых лаўках. Усе — мужчыны, жанчыны, дзеці — мерна калываліся туды-сюды, быццам іх нават і ў забыцці не адпускалі вэрхал і калатня жыцця. Нават сон не быў ім надзейным прытулкам. Эканамічныя прылівы і адлівы шпурлялі іх з аднаго канца Еўропы ў другі, яны страцілі свой дамок у дэпартаменце Hop, невялічкі садок, тры вазоны герані, якую я некалі бачыў у вокнах польскіх шахцёраў, і мне здавалася, яны напалову страцілі і чалавечы воблік. Яны пахопліва ўвязалі ў клункі толькі кухонны посуд, прасціны ды дзяружкі, захапілі толькі нейкія ўбогія манаткі. А ўсім тым, што яны сапраўды любілі і песцілі, што ім патрапіла прыручыць за чатырыпяць гадоў жыцця ў Францыі — катам, сабакам і геранню,— давялося ахвяраваць, і яны везлі з сабою адны гэтыя кухонныя чарапкі. Немаўлятка ссала грудзі маці, такой стомленай, што здавалася, яна спала. Сярод недарэчнасці і вэрхалу гэтага бадзяжніцтва перадавалася дзіцяці жыццё. Я паглядзеў на бацьку. Цяжкі і голы, як камень, чэрап. Цела, скурчанае ў нязручным сне, засунутае ў рабочую спяцоўку — адны бугры ды перапады. He чалавек, а куча сырой гліны. Так уначы на лаўках крытага рынку бясформна валяюцца бяздомныя бадзягі. I я падумаў: галеча, бруд, выродлівасць — справа зусім не ў гэтым. Пазнаёміліся ж аднойчы гэты чалавек і гэтая жанчына, і мужчына ж, напэўна, усміхнуўся жанчыне: напэўна ж пасля работы ён прыносіў ёй кветкі. Нясмелы і нязграбны, ён так баяўся, магчыма, што яму скажуць «не». А ёй, упэўненай у сваёй прывабнасці, з чыста жаночай какетлівасці, магчыма, прыемна было яго памучыць. I ён, ператвораны цяпер у нейкую машыну, толькі і здольную капаць ці каваць, адчуваў тады ў сваім сэрцы дзівосную салодкую трывогу. I проста розуму недаступна, як жа яны абое сталі гэтымі кучамі гліны. Праз якія страшныя жорны прайшлі яны, пад які штампавальны прэс трапілі? Жывёла і на старасці захоўвае сваю прывабнасць. Чаму ж скасавалася такая цудоўная гліна, з якой вылеплены чалавек? I я рушыў далей між гэтага народу, чый сон быў трывожны, як заклятая мясціна. Ад хрыплага сапення, няўцямнага жаласлівага мармытання, шоргату грубых башмакоў, калі сонны, навярэдзіўшы адзін бок, пераварочваўся на другі, трапятаў глухі, бясконцы шум. А за ўсім гэтым — несціханы рокат, быццам варочаецца галька пад ударамі прыбою. Сядаю насупраць спячай сям’і. Паміж мужам і жонкай, сяк-так прымопічанае, спала дзіця. Але вось яно паварочваецца ў сне, і ў святле начніка я бачу ягоны твар. Ах, які цудоўны твар! Ад гэтай пары нарадзіўся дзівосны залаты плод. 3 гэтага цяжкага ярма нарадзіўся такі цуд зграбнасці і прывабнасці. Я глядзеў на пукаты лобік, на мяккія прыпухлыя вусны і думаў: вось твар музыканта, вось маленькі Моцарт, вось дзівосная абяцанка жыцця. Ен зусім як маленькі прынц з нейкай казкі: даць бы яму належны догляд, выхаванне, асвету — і ён апраўдаў бы самыя смелыя надзеі! Калі ў садзе пасля доўгіх пошукаў выведуць нарэшце новы гатунак ружы, дык усіх садоўнікаў ахоплівае хваляванне. Ружу пераносяць у асобнае месца, ружу даглядаюць і песцяць. А людзі растуць без садоўніка. Маленькі Моцарт, як і ўсе, трапіць пад той жа страшэнны штампавальны прэс. I стане цешыцца гнюснай музыкай нізкапробных корчмаў. Моцарт асуджаны. Я вярнуўся ў свой вагон. Я думаў: гэтых людзей зусім не трывожыць іхняя доля. Але, не жаль, не спачуванне мучыць мяне. Што плакаць над незагойнай ранай? Параненым яна не баліць. Бо паранены, панявечаны не асобны чалавек, а цэлае чалавецтва. I не веру я ў шкадаванне. Мяне мучыць клопат садоўніка. Мяне мучыць не гэтая галеча — у рэшце рэшт людзі звыкаюцца з галечай, як з лянотай. На ўсходзе шматлікія пакаленні жывуць у гразі, і гэта ім падабаецца. Тое, што мучыць мяне, нельга загаіць бясплатнымі супамі. Нясцерпная невыродлівасць іэтай бясформнай, скалечанай чалавечай гліны. Ня сцерпна тое, што ў кожным з гэтых людзей, мажліва, забіты Моцарт. Адзіна Дух сваім дыханнем на гліну здольны стварыць з яе Чалавека. МАЛЕНЬКІ ПРЫНЦ ЛЕОНУ ВЕРТУ Шчыра перапрашаю дзяцей за тое, што я прысвяціў гэтую кніжку даросламу. Скажу ў апраўданне: гэты дарослы — мой самы лепшы сябар. I яшчэ: ён разумее ўсё на свеце, нават дзіцячыя кнігі. I нарэшце: ён жыве ў Францыі, дзе цяпер і голадна, і холадна. I яму вельмі патрэбна суцяшэнне. Калі ж ўсё гэта не апраўдеае мяне, я прысеячу сеаю кніжку, таму хлопчыку, якім некалі быў мой дарослы сябар. Усе ж дарослыя былі спачатку дзецьмі. Праўда, мала хто з іх помніць пра гэта... To я выпраўляю сеаё прысвячэнне: ЛЕОНУ ВЕРТУ, калі ён быў маленькім Мне было шэсць гадоў, калі ў кнізе пра джунглі, якая называлася «Непрыдуманыя гісторыі», я ўбачыў аднойчы дзівосны малюнак. Змяя — страшэнны ўдаў — глытала драпежнага звера. У кнізе гаварылася: «Удавы глытаюць сваю ахвяру цалкам, не жуюць. Пасля гэтага яны ўжо не могуць варухнуцца і цэлых паўгода спяць, пакуль не перавараць ежу». Я шмат разважаў пра поўнае прыгод жыццё ў джунглях і таксама намаляваў тое-сёе каляровым алоўкам. Гэта быў мой малюнак № 1. Я паказаў свой шэдэўр дарослым і пацікавіўся, ці не страшна ім, калі яны глядзяць на мой ма* люнак. — А чаму капялюш павінен наводзіць страх? — здзівіліся яны. На маім малюнку быў зусім не капялюш. На маім малюнку быў удаў, які праглынуў слана. Тады я намаляваў удава знутры, каб дарослым было больш зразумела. Але ім ўсё роўна спатрэбіліся тлумачэнні. Дарослыя параілі мне не маляваць удаваў ні звонку, ні знутры, а лепей больш цікавіцца геаграфіяй, гісторыяй, арыфметыкай і правапісам. Вось так, у шэсць гадоў, мяне пераканалі адмовіцца ад бліскучай кар’еры мастака. Я быў збіты з панталыку няўдачай з малюнкамі. Дарослыя ніколі і нічога не могуць зразумець самі, а дзецям надта ж утомна вечна тлумачыць ім, што да чаго. Такім чынам, мне трэба было выбраць якую-нубудзь іншую прафесію, і я пайшоў у лётчыкі. Дзе мне толькі не давялося быць! I геаграфія сапраўды спатрэбілася мне. Я мог з першага погляду адрозніць Кітай ад Арызоны. Гэта вельмі карысна, калі часам заблудзішся ўночы. За сваё жыццё мне давялося сутыкнуцца з многімі сур’ёзнымі людзьмі. Я многа часу пражыў з дарослымі, быў вельмі блізка знаёмы з імі. He скажу, каб пасля гэтага я стаў лепей думаць пра іх. Калі я сустракаў каго-небудзь з іх асяроддзя, хто здаваўся мне трошкі разумнейшым, я паказваў яму малюнак № 1,— я збярог яго і заўсёды насіў з сабою. Мне хацелася ведаць, ці сапраўды той чалавек кемлівы. Але кожны дарослы заўсёды адказваў мне: «Гэта капялюш». I я ўжо не гаварыў з ім ні пра ўдаваў, ні пра джунглі, ні пра зоркі. Я прыстасоўваўся да яго паняццяў. Гутарыў пра брыдж і гольф, пра палітыку і гальштукі. I дарослы быў дужа задаволены знаёмствам з такім разумным чалавекам. п Так я жыў у адзіноце, і не было ў мяне анікога, з кім бы я мог па-сапраўднаму адвесці душу. Але аднойчы, шэсць гадоў назад, мне давялося зрабіць вымушаную пасадку ў Сахары. Нешта зламалася ў маторы майго самалёта. Са мною не было ні механіка, ні пасажыраў, і трэба было самому ламаць галаву, як выратавацца. Я павінен быў адрамантаваць матор, альбо загінуць. Маіх запасаў пітной вады хапіла б ледзьве на тыдзень. I вось — мая першая ноч сярод бязмежных пяскоў пустыні, дзе на тысячы міль наўкол — ніводнага селішча. Чалавек, які пасля караблекрушэння ўсё-такі ацалеў дзесьці на плыце ў бязмежным акіяне, і той быў не такі адзінокі. Дык уявіце сабе маё здзіўленне, калі на досвітку мяне пабудзіў нечы тоненькі галасок: — Калі ласка... намалюй мне баранчыка! — Га! — Намалюй мне баранчыка... Я ўскочыў на ногі, нібы нада мной грымнуў гром. Працёр вочы. Агледзеўся. I ўбачыў незвычайнага мальіша, які сур’ёзна разглядваў мяне. Яго партрэт я намаляваў пазней. Канечне, на маім малюнку ён не такі прывабны, як на самой справе. Але гэта не мая віна. Калі мне было шэсць гадоў, дарослыя пераканалі мяне, што мастака з мяне не атрымаецца, таму я так нічога і не навучыўся маляваць, акрамя ўдаваў — звонку і знутры. Я на ўсе вочы глядзеў на гэты прывід. He забывайце, што я быў за тысячы міль ад людскіх селішчаў. Гэты ж малыш не быў ні разгублены, ні смяротна стомлены, ні смятротна галодны, ён не паміраў ні ад смагі, ні ад страху. Ен нічым не нагадваў дзіцяці, якое заблудзілася ў пустыні, за тысячы міль ад чалавечага селішча. Нарэшце мова вярнулася да мяне і я спытаў: — Але... што ты тут робіш? Ен не адказаў на маё пытанне, а толькі зноў ціха-ціха і надзвычай сур’зна папрасіў: — Калі ласка, намалюй баранчыка... Калі нешта цябе надта ўражвае, не паслухацца нельга. Якой бы недарэчнасцю ні здавалася мне гэта, але тут, за тысячы міль ад людскога селішча, перад смяротнай небяспекай, я дастаў з кішэні аркуш паперы і аўтаручку. Толькі раптам я ўспомніў, што вывучаў у асноўным геаграфію, гісторыю, арыфметьіку ды правапіс, і трошкі незадаволена сказаў малышу, што я не ўмею маляваць. — Усё роўна,— адказаў ён.— Намалюй баранчыка. Але я ж ніколі не маляваў баранчыкаў! Я падаў яму адзін з двух малюнкаў, на якія быў здольны. Той, на якім удаў у агульным выглядзе. Як жа быў я ўражаны, калі пачуў адказ малыша: — Не-не! Я не хачу слана ва ўдаве! Удаў вельмі небяспечны, а слон вельмі грузны. А ў мяне дома ўсё такое невялічкае. Мне патрэбен баранчык. Намалюй баранчыка.