Энцыклапедыя прыроды Беларусі
У 5-і т. Т. 2.
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі
Памер: 522с.
Мінск 1983
Івалга звычайная.
ІВАНАЎСКАЕ БАЛОТА, пераважна нізіннага (96%) тыпу, на ПдУ Бярэзінскага р-на, у вадазборах рэк Клява (на Пн) і Ольса (на Пд). Пл. 2 тыс. га, у межах прамысл. паклада 1,8 тыс. га. Глыб. торфу да 6,9 м, сярэдпяя 2,9 м, ступень распаду 37 %, попельнасць 10%. 3 першапачатковых запасаў (11,3 млн. т) на 1.1.1978 засталося 8,6 млн. т. Торф здабываецца на паліва (вытв-сць брыкету). Ускраіпы балота асушаны, выкарыстоўваюцца пад сенажаць.
ІВАНАЎСКАЕ РАДОВІШЧА ГЛІН I СУГЛІНКАЎ, каля в. Іванаўка Крычаўскага р-на. Лінзападобны паклад звязаны з старажытна-алювіяльнымі адкладамі 2-й надпоймавай тэрасы Сажа. Разведаныя запасы 1,61 млн. т.
Гліны і суглінкі карычневыя, шэрыя шчыльныя, слабапластычныя, з праслойкамі тонказярністага і гнёздамі вохрыста-жоўтага пяскоў; SiO2 у іх 80 %. Магутнасць карыснай тоўшчы 1,4—4,2 м, ускрышы (пяскі, супескі) 0,2—1,2 м. Карысная тоўшча падсцілаецца дробназярністымі пяскамі, марэннымі супескамі. Гліны і суглінкі прыдатныя як крэменязёмісты дамешак у вытв-сці цэменту. Радовішча пе распрацоўваецца. ІВАНАЎСКІ РАЁН, на Пд Брэсцкай вобл. Пл. 1,5 тыс. км2. Горад Іванава — цэнтр раёна; 102 сельскія нас. пункты, 16 сельсаветаў.
Паверхня раёна плоскараўнінная. Паўн. і паўд. часткі заняты зах. ускраінай нізіны П рыпяцкага Палесся, міжрэчча Піны і Ясельды — раўнінай Загароддзе. 57 % тэр. на выш. 150—170 м, 43 % — на выш. 140— 150 м. Найвышэйшы пункт 179 м (каля в. Кротава Дастоеўскага с/с), найб. нізкая адзнака 136,5 м (урэз Піны).
Геалагічная будова і карысныя в ыка п н і. У тэктанічных адносінах тэр. раёна прымеркавана да зах. схілу Палескай седлавіны. Зверху залягаюць пароды антрапагенавага ўзросту магутнасціо 20—80 м, складзеныя пераважна з ледавіковых і водна-ледавіковых адкладаў дняпроўскага зледзянення. На Пн раёна развіты паазерскія азёрна-алювіяльныя адклады, на Пд у даліне р. Піна паазерскія і сучасныя алювіяльныя адклады. Ніжэй залягаюць утварэнні бярэзінскага зледзянення. Антрапагенавую тоўшчу падсцілаюць неагенавыя і палеагенавыя (15—20 м), мелавыя (да 88 м) адклады, пясчана-гліністыя і вулканагенна-асадкавыя ўтварэнні венду і рыфею (да 400 м). Магутнасць платформавага чахла 420—450 м. Паверхня крышт. фундамента на глыб. 300—400 м ніжэй узр. м. Вядомы 36 радовішчаў торфу з запасамі 26 млн. т (найб. балоты Пушыцавае. Дубовае, Моладавічы); 3 радовішчы глін (Фурманскае, Залужскае, Мотальскае); 2 радовішчы буд. пяскоў (Агоўскае і Баравіцкае) і Гайскае радовішча мелу. Пра кожнае радовішча гл. адпаведны артыкул.
К л і м а т. Тэр. раёна належыць да Пінскага агракліматычнага раёна. Сярэдняя т-ра студз. —5, ліп. 18,6 °C. Ападкаў 609 мм за год. Вегет. перыяд 202 сут. Метэаралагічпыя паказчыкі гл. таксама ў арт. Пінская метэаралагічная станцыя. Гідраграф і я. Рэкі раёна адносяцца да Прыпяцкага гідралагічнага раёна. На Пн р. Ясельда, на Пд Дняпроўска-Бугскі канал (у яго ўпадаюць Няслуха з Самароўкай і Піліпаўка). Значпыя азёры: Пясчанае, Завішчанскае, Мотальскае, Скорань. Густата натуралыіай рачной сеткі 0,35 км/км2. Даўж. меліярацыйнай сеткі каля 10 тыс. км, у т. л. адрэгуляваных водапрыёмнікаў 28 км. магістральных і падвадных каналаў 1,3 тыс. км, агараджальных 15 км, рэгуляцыйных каналаў болып за 900 км. Г л е б ы. Большая цэнтр. частка тэр. раёпа ў межах Б рэсцкаДр агічынска-І в анаўскага аграглебавага раёна, паўн.— Ганцавіцка-Лунінецка Жыткавіцкага аграглебавага падраёна, паўд. ў межах Маларыцкага аграглебавага падраёна. Глебы с.-г. угоддзяў (у %): дзярнова-падзолістыя 6,4, дзярновападзолістыя забалочаныя 43, дзярновыя і дзярнова-карбанатныя забалочаныя 20,8, поймавыя (алювіялыіыя) 4,6, тарфяна-балотныя 25,2: паводле мех. складу (у %): сугліністыя 0,2, супясчаныя 44,7, пясчаныя 30, тарфяныя 25,1. Плоскасная эрозія на 6,2 %, у т. л. на 5,4 % слабая. Р а слінны і жывёльны с в е т. Прыродная расліннасць палежыць да Бугска-Палескай геабатанічнай акругі. Лугі невял. ўчасткамі, пл. 36 тыс. га. Сухадолы займаюць 14 %, нізінііыя 69, заліўныя 17 %, пераважна ў пойме Ясельды. Пад лясамі, якія адносяцца да падзоны шыракаліста-хваёвых лясоў, 29 % тэр. раёна. Найб. лясістасць на У, найменшая на ПнЗ. Пераважаюць масівы па 800 га, найб. Завішчанскае, Загута, Расош, Буса, Губа. Склад лясоў (у %): хваёвыя 66,4, яловыя 0,2, дубовыя 7,2, грабовыя 0,3, ясянёвыя 0,1, бярозавыя 15,5, асінавыя 0,7, чорнаальховыя 9,6. 37 % лясоў — штучныя насаджэнні. 36 нізінных балот (належаць да Драгічынска-Пінскага тарфянога раёна) пл. 20,7 тыс. га (часткова асушаныя). Найб. балотныя масівы Пушыцавае, Дубовае, Агдэмер, Моладавічы. 3 паляўнічапрамысл. жывёл водзяцца лось. дзік, вавёрка, заяц-русак, заяц-бяляк, янот, чорны тхор, ліс чырвоны, воўк, гарнастай, крот, пацук вадзяны.
Прыродакарыстанне і ахова прыроды. Пад с.-г. ўгод-
дзямі 57,7 % тэр. (32,4 % ворных зямель, 24 % сенажацей і пашаў). Асн. землекарыстальнікі — 20 калгасаў (76,8 тыс. га с.-г. угоддзяў агульнага карыстання) і 5 дзяржгасаў (4,2 тыс. га с.-г. угоддзяў). Асушапа 42,9 тыс. га с.-г. угоддзяў. Сярэдні бал банітэту с.-г. угоддзяў 33, найвышэйшы 42, найніжэйшы 24. Спецыялізацыя калгасаў і дзяржгасаў — мяса-малочная жывёлагадоўля са значнымі пасевамі цукр. буракоў, пашыраны пасевы збожжавых культур і бульбы. Прадпрыемствы харч., дрэваі металаапрацоўчай прам-сці. Лясной гаспадаркай раёна займаецца Пінскі лясгас. Зоны адпачынку Завішша, Буса і часткова Малоткавічы. 3 ахоўных жывёл і раслін, занесеных у Чырвоную кнігу Беларускай ССР, трапляюцца жаўтушка тарфяпікавая, гарлачык белы, званочак персікалісты, пылкагалоўнік чырвоны, венерын чаравічак, гайпік цёмна-чырвоны, чараўнік зеленакветкавы. На 1.1.1982 у раёне 51 ка-
1. Плоская марэнная раўніна з лагчынамі. Глебы дзярнова-падзолістыя, дзярнова-падзолістыя забалочаныя супясчаныя, тарфянабалотныя. Ворныя землі, участкі пазапоймавых лугоў.
2. Пласкахвалістая марэнна-зандравая раўніна з марэннымі і камавымі ўзгоркамі, дзюнамі, лагчынамі. Глебы дзярнова-падзолістыя, дзярнова-падзо-
ЛАНДШАФТЫ ІВАНАЎСКАГА РАЁНА
Цэнтр раёна
Цэнтры сельсаветаў
О
і тарфяна-балотныя. Ворныя землі, участкі хваёвых, шыракаліста-яловых лясоў, дуброў.
3. Спадзістахвал істая тэ-
раса намі,
дзюнамі, катлавіагчынамі. Глебы
дзярнова-падзолістыя, часта забалочаныя пясчаныя, тарфяна-балотныя. Хваёвыя, шыракаліста-хваёвыя лясы, участкі вярховых балот, драбналістых лясоў.
4. Пласкахвалістая тэраса з астанцамі марэннай раўніны, дзюнамі, лагчынамі, катлавінамі. Глебы дзярнова-падзолістыя, дзярновыя забалочаныя пясчанасупясчаныя. Ворныя землі, участкі хваёвых лясоў, нізінных балот.
5. ГІлоская тэраса з дзюнамі, астанцамі водна-ледавіковай раўніны, азёрамі, катлавінамі. Глебы дзярнова-падзолістыя пясчаныя, тарфяна-балотныя. Драбналістыя лясы, участкі нізінных балот, ворных зямель.
6. Плоская азёрна-алюві-
яльная нізіна з астан-
цамі тэрас, далінамі, рэліктавымі азёрамі. Глебы тарфяна-балотныя, дзярнова-падзол істыя, забалочаныя пясчаныя. Нізінныя балоты, участкі ворных зямель.
лект. і 20,6 тыс. індывід. членаў т-ва аховы прыроды.
ф. Ф. Бурак, Р. I. Лявгцкая, Г. П. Рудава, М. Ф. Янюк. ІВАН-ДЫ-МАР’Я, расліна сям. залознікавых. Гл. ў арт. Братаука. ІВАНОВА Вольга Аляксееўна (н. 28. 9.1901, Тула), беларускі сав. вучоны ў галіне генетыкі і селекцыі с.-г. жывёл. Праф. (1935). Засл. дз. нав. БССР (1971). Чл. КПСС з 1946. Скончыла Маск. вышэйшы зоатэхн. ін-т (1926). У 1953—74 заг. кафедры развядзення с.-г. жывёл Віцебскага вет. ін-та. Працы па генетыцы і селекцыі буйн. par. жывёлы. Распрацавала методыкі генетычнага аналізу ў папуляцыях. планавання племянной работы ў племгасах і на дзярж. плем. станцыях. Даследавала перадачу ў спадчыну прыкмет, якія могуць быць паказчыкамі прадукцыйнасці жывёл пры адборы ў раннім узросце.
Те.\ Генетнческне основы разведенпя по лннням.— У кн.: Генетлческпе основы селекцнп жпвотных. М., 1969; Генетпка.— 2 нзд.— М., 1974.
'Опаль
Тышкаві
Псыйічава
•Р Моталь.
Моладава &
Дружылавічы
‘Нов. Стрэдьна
Дасшоева
Дяскавічы®
'Дяхавічы
Іванава
Бродніца
$ О Варацэвічы
Гарбаха (Д
Рудск
Крытышын
Яечкавічьн Гнеўчыцы~
Залядынне
воз.Пясчанае
®Махрс Адрыжын
.^.Калена
Аўтар: Г.Т.Харанічава
7. Плоская пойма з пратокамі, старыцамі. Глебы дзярновыя забалочаныя, тарфянч-балотныя. Нізінныя балоты.
ІВАНОВА Праскоўя Сцяпапаўна (23.10.1904, с. Вял Воспае Усцюжынскага р-на Наўгародскай вобл.— 25.4.1970), беларускі сав. вучоны ў галіне вет. паразіталогіі. Д-р вет. н„ праф. (1949). Чл. КПСС з 1929. Скончыла Лепінградскі вет. ін-т (1927). 3 1956 заг. кафедры паразіталогіі Віцебскага вет. ін-та. Працы па вывучэішю бабезіёзу і апаплазмозу буйн. par. жывёлы, піраплазмозу і нуталіёзу коней, балантыдыёзу свіней, какцыдыёзаў с.-г. жывёлы.
Тв.: Важнейшыя паразітарныя захворванні свіней.— Мн., 1959; Кровопаразптарные болезнп крупного рогатого скота.— Мн., 1963 (разам з Р. К. Гобземам). ІВАНОУ Аляксей Фядосавіч (28.3. 1913, в. Чачэвічы Быхаўскага р-на — 30.10.1976), беларускі сав. дэндролаг. Д-р біял. н. (1969). Чл. КПСС з 1945. Скончыў Бел. лесатэхн. ін-т (1938). 3 1948 у АН БССР, у 1969—76 заг. аддзела дрзвавых раслін Іп-та эксперым. батанікі. Працы па біялогіі і інтрадукцыі дрэвавых раслін на Беларусі. Вывучаў іх фізіялогію і рост у залежнасці ад кіслотнасці глебы, уплыву ўгыаенняў і іпш. фактараў асяроддзя. Адзін з складалыіікаў працы «Інтрадукаваныя дрэвы і кусты ў Беларускай ССР» (в. 1—3, 1959—61). Дзярж. прэмія БССР 1976 за марфал. і эколага-біял. даследавапні дрэвавых расліп.
Тв.: Отношенне древесных растенпй к влажностн н кнслотностн почвы.— Мн., 1966 (разам з А. У. Панамаровай, Т. Ф. Дзяругінай); Рост древесных растеннй н кнслотность почв.— Мн.. 1970; Бполопія древесных растенпй.— Мн., 1975 (у сааўт.).
ІВАНОУ Сяргей Несцеравіч (н. 20. 3.1909, в. Валынцава Горацкага р-на), беларускі сав. глебазнавец. Чл.-кар. All БССР (1961), Акадэміі с.-г. павук БССР (1959—61), д-р с.-г. н. (1958), праф. (1959). Засл. дз. н. БССР (1975). Чл. КПСС з 1942. Скопчыў БСГА (1931). У 1936-41 дырэктар Ін-та сацыяліст. сельскай гаспадаркі АН БССР, у 1945—58 заг. лабараторыі гэтага ін-та. 3 1958 у Бел. НДІ глебазпаўства і аграхіміі (у 1962—70 дырэктар), з 1970 заг. лабараторыі фізікахіміі глеб і радыеактыўных ізатопаў. Правёў даследаванні абменпых рэакцый катыёнаў і аніёпаў у глебах. Прапанаваў схему паглыпаішя фасфат-іонаў глебамі па тыпу патэпцыялвызпачалыіых іонаў, распрацаваў повы біял. метад вызначэнпя патрэбы раслін ва ўгнаеннях у залежнасці ад наяўнасці пажыўпых рэчываў у глебах. Прапапаваў радысхраматаграфічпы вадкасны метад вызначэппя адноскай ролі вокіслаў жалеза і алюмінію ў сорбцыі фасфат-іонаў глебамі, глінамі і торфам, а таксама метад вы-
КНІГІ ОНЛАЙН
