Энцыклапедыя прыроды Беларусі
У 5-і т. Т. 2.
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі
Памер: 522с.
Мінск 1983
карыстання радыеактыўнага рубідыю-86 і стабільпага рубідыю-85 для мечапня калію пры вывучэнні калійнага жыўлення раслін. Дзярж. прэмія БССР 1976.
Тв.: Фнзнко-хнмнческнй режнм фосфатов торфов п дерново-подзолнстых почв,— Мн., 1962; Колнчественные закономерностп пнтання растеннй нз удобренпй на дерново-подзолнстых почвах.— Агрохнмня, 1972. № 6.
ІВАН-ЧАЙ (Chamerion), род шматгадовых травяністых раслін сям. скрыпнёвых. Вядома каля 30 відаў, пашыраных пераважна ў нетрапічных абласцях зямнога шара. У СССР 6 відаў, з іх на Беларусі — І.-ч. в у зк а л і с т ы, або капорскі чай (Ch. angustifolium). Расце на ўзлесках, высечках, каля капаў, дарог, на месцы вогнішчаў. Цвіце ў чэрв,— жніўні. Нар. пазвы баравое зелле, залётнік, дзікая фіялка. Лек. (вяжучы, кроваспынялыіы, слабільны, змякчальны, рапагаючы сродак), харч. (лісце і карані ядомыя, з іх гатуюць салаты, лісце заварваюць як чай), каштоўная кармавая і ме-
Іван-чай вузкалісты: 1 — верхняя частка расліны; 2 — кветка; 3 — плод; 4 — семя.
даноспая (з 1 га зарасніку можпа атрымаць да 600 кг мёду) расліна. 3 лек. мэтай выкарыстоўваюць сцяблы, лісце, кветкі (збіраюць у чэрв.'— ліп.).
Расліна выш. 60—120 см, з прамастойнымі цыліндрычнымі малагалінастымі сцябламі. густа ўкрытымі лісцем. Лісце чаргаванае, сядзячае, ланцэтнае, завостранае, суцэльнакрайняе або з залозістымі зубчыкамі. Кветкі пурпурова-ружовыя, 4-пялёсткавыя, у доўгай канцавой гронцы. Плод — 4-гранная стручкападобная каробачка. Насенне шматлікае, з пушыстым белым чубком.
ІВАНЬКАУСКАЯ ПУШЧА, лясны масіў у Сенненскш р-не на тэр. Багушэўскага доследнага лясгаса, за 1 км ад в. Рудніца. Пл. 1018 га. Рэльеф раўніпны, паніжаны. Глебы дзярнова-падзолістыя сугліпістыя. Склад лясоў: бярэзнікі (80%). асіпнікі (10%), чорнаалешнікі (5%), хвойнікі (3%), ельнікі (2%). Пераважаюць сніткавыя тыпы лесу.
ІВАНЬКбУСКАЕ РАДОВІШЧА ПЯСЧАНА-ЖВІРОВАГА МАТЭРЫЯЛУ, за 0,5 км на ПдЗ ад в. Іванькова Віцебскага р-па. Лінзападобны паклад звязапы з краявымі адкладамі паазерскага зледзянення. Разведаныя запасы 205 тыс. м3.
Пясчана-жвіровая парода шараватажоўтая. шэрая; жвіру буйней за 5 мм у ёй 28—69 %, гліністых і пылаватых часцінак 0,4—5,2 %. Гіяскі-адсевы розназярністыя. палевашпатава-кварцавыя. Магутнасць карыснай тоўшчы 3,6—7 м, ускрышы (супескі, гліністыя пяскі) 0,2— 4 м. Жвір і пясок прыдатныя ў дарожным буд-ве, на выраб бетону. буд. раствораў. Радовішча распрацоўваецца Белміжкалгасбудам.
ІВАЦЭВТЦКАЕ РАДОВІШЧА ПРЭСНАВОДНЫХ ВАПНАВЫХ АДКЛАДАУ, за 2,5 км на У ад г. Івацэвічы, на правабярэжпай пойме р. Грыўда. Паклад складзены з сучасных азёрна-балотных адкладаў (торф, прэспаводныя ваппавыя адклады). Прагнозпыя запасы 0,8—1 млн. м3. Карбапатныя пароды ў выглядзе донпых адкладаў залягаюць па ўсёй плошчы торфамасіву Івацэвічы. Магутнасць карыспай тоўшчы 0,5—2 м, ускрышы (торф) 1,7—2,5 м. Прэснаводныя ваппавыя адклады прыдатныя на ваппаванне кіслых глеб, разам з торфам — па ўгнаенне. Радовішча не распрацоўваецца.
ІВАЦ9ВІЦКАЯ ДбСЛЕДНА-МЕЛІЯРАЦЫЙНАЯ СТАНЦЫЯ Б е л ар у с к a г а НДІ меліярацыі і в о д н а й г а с п а д а р к і. Засн. ў 1939, да 1976 наз. Косаўская доследная балотпая станцыя. Цэнтр. сядзіба ў пас. Майск Івацэвіцкага р-на. Асн. кірункі яавук. даследаваппяў: вывучэнне метадаў асушэння і рацыянальнага выкарыстання тарфяна-балотных глеб, характэр-
ных для Палескай ніз., насенняводства траў і бульбы, мяса-малочная жывёлагадоўля.
Прапанаваны і ўкараняюцца ў вытв-сць удаскапаленыя метады гідратэхн. меліярацый балот, эксплуатацыі асушальных сістэм на глыбокіх тарфяпіках з мэтай рэгуляцыі воднага рэжыму глеб. Распрацоўваюцца прыёмы апрацоўкі цалінных і ворных тарфяна-балотных глеб, сістэмы ўгнаенняў і нормы іх прымяпення, вывучаюцца асаблівасці агратэхнікі вырошчвання палявых і кармавых культур на асушаных землях, аптымальныя прыёмы апрацоўкі тарфяна-балотных глеб у сістэме севазвароту і інш. У складзе станцыі Косаўская метэаралагічная станцыя.
ІВАЦ9ВІЦКАЯ МЕТЭАРАЛАГІЧНАЯ СТАНЦЫЯ, МС I в а ц э в і ч ы, на паўн. ускраіне г. Івацэвічы. Даныя метэаназіранпяў з 1926. 3 1939 працуе па праграме метэастанцый 2-га разраду. Матэрыялы назіранняў паказальныя для тэр. на 25—35 км вакол стаыцыі (найважнейшыя сярэднямесячныя і сярэднегадавыя метэаралагічныя паказчыкі гл. ў табл.). Працягласць перыяду з сярэднясутачнымі т-рамі вышэй за 0 °C 246 сут, вегет. перыяд 198 сут, безмарозны — 155 сут. Апошні замаразак у паветры ў сярэднім 30 крас., пер-
шы — 3 кастрычніка. Сярэднямесячная т-ра паветра ў студз. ад 0,9 (1975) да —14 °C (1963), у ліп. ад 14,5 (1979) да 20,9°C (1959). Гадавы абс. мінімум т-ры паветра ніжэй за — 34 °C, абс. максімум болыіі за 35 °C раз у 20 гадоў. Т-ра паверхпі глебы раз у 20—30 гадоў апускаецца да —42°. Раз у 8 гадоў назіраюцца павышапа-вільготныя гады (ападкаў болып за 710 мм), у асобныя засушлівыя гады ападкаў выпадае да 300 мм. Сярэдняя макс. вышыня снегу за зіму 14 см, у асобныя гады да 40 см. Вільготных дзён (з адпоспай вільготнасцю ^80%) за год 118, сухіх (з вільготнасцю за адзін з тэрмінаў назірання ^30%)-8. Сярэдняя колькасць сутак з мяцеліцай за год 18, макс.— 44, з туманам адпаведна 51 і 76,
У лабараторыі меліярацыі Івацэвіцкай доследна-меліярацыйнай станцыі.
з навалыііцай 29 і 39, з градам 2 і 4. За год у сярэднім бывае 12 сут з галалёдам і 13 сут з шэранню.
в. Р. Жумар. ІВАЦЭВІЦКІ АНТЫКЛІНОРЫЙ (ад назвы г. Івацэвічы), тэктанічная структура крышт. фундамента ў межах Зах.-Бел. складкавай сістэмы архейскага ўзросту, у Слонімскім і Івац.эвіцкім р-нах. Распасціранне паўн.-ўсх. Даўж. да 200 км, шыр. ад 10 да 20 км. Падзяляе Навагрудскі і Карэліцкі сінклінорыі. Складзепы з метамарфічных парод пераважна кіслага саставу: біятытавых, амфібол-біятытавых гранітагнейсаў, гранітаў.
ІВАЦЭВІЦКІ ЛЯСГАС, на тэр. Івацэвіцкага, Бярозаўскага і часткова Кобрынскага р-наў. Арганізаваны ў 1939. Пл. 86,8 тыс. га, у т. л. пад лесам 73,4 тыс. га (1.1.1982). 11 лясніцтваў. Лясы 1-й (24,9 тыс. га) і 2-й (61,9 тыс. га) груп. Хваёвыя займаюць 55,1 %, бярозавыя 22,3, чорнаальховыя 15,5, яловыя 3,8, асінавыя 1,3, дубовыя 1,2, іншыя — 0,8 % укрытай лесам плошчы. Маладпякоў 59,8 %, сярэднеўзроставых 26,6, прыспяваючых 10,5, спелых лясоў 3,1 %. Агульны запас дрэвастою 6,88 млн. м3, у т. л. спелага 0,41 млн. м3, гадавы прырост драўніны 0,25 млн. м3. Сярэднія ўзрост лясоў 32 гады, банітэт II, паўната 0,67. Штогод аб’ём лесасечнага фонду 89 тыс. м3, высечак догляду 45 тыс. м3, лесааднаўленне на пл.
Метэаралагічныя паказчыкі за перыяд назірання на Івацэвіцкай метэаралагічнай станцыі
1
11
111
IV
V
VI
VII
V111
IX
X
XI •
хн
За " год
Тэмпература паветра, °C сярэднясутачная
5 5
—4,7
-0,9
G ,5
13,4
16,6
18,2
17,0
12,7
6,9
1,4
-3,0
6,6
абсалютны мінімум
-38
—33
—29
-16
-3
0
4
2
—4
— 19
-23
-27
— 38
абсалютны макс і м ум
10
11
22
29
33
36
36
36
31
27
23
13
36
Тэмпература паверхні глебы, СС
сярэднясутачная
—6
—э
—2
7
16
20
21
19
14
7
1
—3
7
абсалютпы мінімум
-42
—37
-32
— 17
—5
0
2
—4
— 19
-24
-30
—42
Сярэдняя тэмпература глебы на
т
глыбіні
0,2 М
0,0
-0,6
0,8
6,2
13,0
17,7
19.4
18,2
13,9
8,9
3,8
0,6
8,5
0,8 м
2,0
1,3
1,5
4,8
10,1
14,1
16,3
16,4
13,9
10,2
6 >4
3,2
8,4
3,2 м
7,2
6,2
5,4
5,2
6,3
8,1
9,9
11,3
11,9
11,4
10,2
8,6
8,5
Сярэдняя скорасць ветру, м/с
3,8
3,8
3,8
3,4
3,1
3,0
2,7
2,7
2,8
3,1
3,6
3,7
3,3
Сярэдняя колькасць сутак з вет-
рам 15 м/с і больш
0,6
0,8
1,1
0,7
0,2
0,1
0,1
0,5
0,5
0,2
0,5
0,6
5,9
Сярэдняя адносная вільготнасвь
паветра, %
86
85
80
73
69
70
72
76
80
84
89
88
79 -
Сярэдняя колькаспь ападкаў, мм
31
32
31
43
э7
69
88
71
52
45
39
37
595
Сярэдняя колькасць дзён
ясных
1,6
1,6
4,7
4,8
3,7
4,3
4,2
3,9
4,9
2,6
1,3
1,5
39
пахмурных
18,8
15,2
12,0
9,9
7,4
6,5
7,2
7,4
7, з
11,7
20,6
20,4
145
з ападкамі
16,0
15,0
12,5
11,5
12,8
11,9
13,5
12,8
12,2
11,2
16,0
16,0
161
Сярэдняя сума сумарнай радыяцыі
МДя'/м2
84
146
315
414
595
662
638
508
359
189
71
55
4036
270 га. На тэр. лясгаса помнік прыроды — Барэцкая дуброва.
В. М. Кіслякоў.
ІВАЦЭВІЦКІ ПАХАВАНЫ ВЬ'ІСТУП, тэктанічная структура, паўд. перыклінальная ч. Беларускай антэклізы, якая апускаецца ў бок Прыпяцкай седлавіны. Знаходзіцца на Пн Брэсцкай вобл. 3 Пн абмежавана зонаю сучлянення Ляхавіцкага і Свіслацкага разломаў, на У — Старобінскай цэнтрыкліналлю Прыпяцкага прагіну, на 3 — паўн.-ўсх. цэнтрыкліналлю Брэсцкай упадзіны, на Пд пераходзіць у Палескую седлавіну.
Найбольшая шырыня выступу каля 70 км. Паверхня фундамента спадзіста апускаецца з Пн на Пд ад -0,1 да —0,3 км, на У і 3 апусканне больш стромкае. Платформавы чахо” складзены з ся-
1. Дробнаўзгорыстае марэннае ўзвышша з камамі, западзінамі, лагчынамі. Глебы дзярнова-падзол істыя супясчаныя. Ворныя землі, участкі хваёвых лясоў.
1. Дробнаўзгорыста-градавае марэннае ўзвышша з камамі. Глебы дзярнова-падзолістыя сугліністыя. Ворныя землі, участкі шыракаліста-яловых, хваёвых лясоў.
3. Пласкахвалістая водна-ледавіковая раўніна з дзюнамі, марэннымі ўзгоркамі, лагчынамі, катлавінамі. Глебы дзярнова-падзол істыя, часта забалочаныя пясчаныя. Шыракаліста-хваёвыя, чорнаальховыя лясы, участкі ворных зямель.
4. Спадзістахвалістая водна-ледавіковая раўніна з дзюнамі, катлавінамі. Глебы дзярновападзолістыя, часта забалочаныя супясчаныя. Хваёвыя лясы, участкі ворных зямель.
5. Узгорыста-хвал істая водна-ледавіковая раўніна з марэннымі і камавымі ўзгоркамі, лагчынамі. Глебы дзярнова-падзолістыя супяс-
рэднерыфейскіх адкладаў пінскай світы, валынскай серыі 1 адкладаў валдайскай серыі на У. перакрытых мелавымі, палеагенавымі. неагенавымі і антрапагенавымі адкладамі. Магутнасць чахла 200—400 м. Зах. схіл I. п. в. залажыўся на каледонскім этапе ў сувязі з прагінаннем Брэсцкай упадзіны, усх. і паўд. схілы — на герцынскім этапе ў сувязі з залажэннем Прыпяцкага прагіну і канчатковым фарміраваннем Бел. антэклізы.
У. I. Шкуратаў. ІВАЦ9ВІЦКІ РАЁН, на Пн Брэсцкап вобл. Пл. 3 тыс. км2. Горад Івацэвічы — цэнтр раёна; г. Косава, г. п. Целяханы, 112 сельскіх нас. пунктаў, 19 сельсаветаў.
КНІГІ ОНЛАЙН
