КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
У згодзе мацнеюць нават нязначныя сілы. Параўн.: Згода даражэй грошаў.
365. Concordia res parvae crescunt, discordia maximae dilabuntur {SI).
При согласии и малые дела крепнут, при раздорах и великие приходят в упадок.
NB! Из речи, в которой нумидийский царь Миципса (II в. до н.э.) перед смертью обратился к своим малолетним сыновьям и к племяннику Югурте, которого оставлял их опекуном.
Згода i малыя справы мацуе, свара вялікія разбурав.
366. Concordia victoriam gignit.
Согласие порождает победу.
Згода спараджае перамогу. Параўн.: Без ворагаў не пражывеш, не шукай згоды з кожным.
367. Confessio est regina probationum.
Признание — царица доказательства.
Прызнанне — царица доказу.
368. Confirmatio est nostrorum argumentorum expositio cum asseveratione (77).
Доказательство есть изложение наших доводов и их утверждение. = Доказ ёсць выкладанне наших довадаў і іх сцвярджэнне.
369. Conjugium sine prole est quasi dies sine sole.
Брак без детей — как день без солнца.
Шлюб без дзяцей — як дзень без сонца. Параўн.: Дзеці — радасць: калі мёду зашмат, ён гарчиць. Любая маці за дзіця вочы любому выдзярэ. Бацькі не стане — напалову страта, маці — поўная страта. Адно дзіця ў сям’і — няма дзяцей, двое — палова дзіцяці, трое — ёсць адно дзіця.
370. Conscia mens recti famae mendacia ridet (O).
Чистая совесть смеется над клеветой.
Чыстае сумленне смяецца над наклёпам. Параўн.: Бедны, але не злодзей. Сумления і праўды на ўсіх людзей хапае.
371. Conscia mens recti scandit bene stramina lecti.
Человек с чистой совестью спокойно спит.
Чалавек з чистым сумлением спакойна спіць. Параўн.: Вялікім казаць праўду ці хлусню аднолькава цяжка.
372. Conscia mens ut cuique sua est, ita concipit intra Pectora pro facto spemque metumque suo (O).
Какие кто деяния сознает за собой, такие надежды или страхи порождает это в глубине его сердца.
Якія хто дзеянні ўсведамляе за сабой, такія надзеі ці страхі спараджае гэта ў глыбіні яго сэрца.
373. Conscientia bene actae vitae multorumque bene factorum memoria jucunda est.
Сознание хорошо прожитой жизни и воспоминания о множестве добрых дел приятны.
Усведамленне дастойна пражытага жыцця і ўспаміны пра мноства добрых спраў прыемныя.
374. Conscientia mille testes.
Совесть — тысяча свидетелей.
Сумленне — тысяча сведкаў. Параўн.: Сумленне ні суда ні золата не баіцца — усюды наверх усплывае. Сумленнага абылгаць — гнеў неба выклікаць.
375. Consequens est beatam vitam virtute esse contentam (Cie).
Мы неизбежно приходим к выводу, что счастливая жизнь — в добродетели. = Мы непазбежна прыходзім да высновы, што шчаслівае жыццё — у дабрадзейнасці.
376. Considera quid dicas, non quid cogites.
Следи за тем, что говоришь, а не за тем, что думаешь. Ср.: Слово не воробей: вылетит — не поймаешь. Лучше споткнуться ногою, чем словом.
Сачы за тым, што гаворыш, а не за тым, што ду.маеш.
377. Consonus esto lupis, cum quibus esse cupis.
Будь в согласии с волками, с которыми хочешь жить. Ср.: С волками жить — по-волчьи выть.
Жыві ў згодзе з ваўкамі, з якімі хочаш жыць. Параўн.: Воўк двойчы ў адзін капкан (яму) не трапіць. Гора, калі чалавек жыве па воўчых законах. Воўк не чалавек: самы злы воўк роўню не рве.
378. Consuetudo est altera natura (Cic).
Привычка — вторая натура.
Привычка — другая натура. Параўн.: Прывыкнеш — не адвыкнеш. Привычка ад звычкі, звычка ад традыцыі, традыцыя ад веры, вера ад выхавання, выхаванне ад сям’і.
379. Consultatione re peracta nihil opus.
Когда дело сделано, совет не нужен. Ср.: После драки кулаками не машут.
Калі справа зроблена, парада непатрэбная.
380. Contemnuntur ii, qui nec sibi, nec alteri, ut dicitur;
in quibus nullus labor, nulla industria, nulla cura est (Cic).
Презренны те, которые, как говорится, ни себе, ни другим; в ком нет ни трудолюбия, ни усердия, ни заботливости.
Агідныя тыя, якія, як кажуць, ні сабе, ні другім; у кім ня.ма ні працавітасці, ні стараннасці, ні клапатлівасці. Параўн.: Не памагаць, а пагарджаць — справа няўмекаў і няздатнікаў. Позняе пакаянне і позняя мудрасць — ні сабе, ні людзям.
381. Contendere debet quam maxime possit, ut vincat (Cic).
Чтобы победить, следует приложить величайшее старание.
Каб перамагчы, неабходна прыкласці найвялізную стараннасць. Параўн.: Перамога без клопату не прылятае, не прыходзіць, не прыпаўзае. Нават Арыстоцель, хоць быў двойчы жанаты, не змог зразумець жанчыну да канца.
382. Contentum suis rebus esse maximae sunt divitiae (Cic).
Быть довольным своими делами наибольшее богатство.
Быць задаволеным сваімі справамі — найвялікшае багацце. Параўн.: Закончаныя паспяхова добрыя справы радуюць. Нараджэнне дзіцяці важней за любы матэрыяльны поспех.
383. Contentus abundat.
Довольному всего хватает. = Задаволенаму ўсяго ўдосталь. Параўн.: Справа спараджае поспех, поспех — дастатак, дастатак — задаволенасць, задаволенасць — справу. Нармальны стан нармальнага чалавека — супакой i задаволенасць наяўным.
384. Contra factum non est argumentum.
Против факта нет доказательства.
Супрань факта няма доказу. Параўн.: Супраць факта не папрэш. Факт перасільвае любыя слоўныя доказы. Не дужы б’е, а смелы. Арыстоцель напісаў 28 кніг, яны перажылі два тысячагоддзі, а ён казаў: я не ўсе факты абдумаў.
385. Contra principia negantem disputari non potest.
С отвергающим принципы спорить невозможно.
3 адвяргальнікам прынцьіпаў спрачацца немагчыма. Параўн.: Б’юць і хваляць — на розум ставяць.
386. Contraria contrariis curantur.
Противное излечивается противным.
NB! Принцип аллопатической медицины.
Процілеглае вылечваецца процілеглым.
387. Contra verbosos noli contendere verbis: sermo datur cunctis, animi sapientia paucis (Cato).
С болтливыми не состязайся в словах: речь дана всем, ум — удел немногих.
3 балбатлівымі не спаборнічай у словах: мова дадзена ўсім, розум — удзел нямногіх. Параўн.: Гультайны і баўбатлівы магілы не вартны. Філасофія пачынаецца з здзіўлення, баўбатцы — з выдумкі.
388. Contra vim mortis non est medicamen in hortis.
Против силы смерти в садах нет лекарств.
Супраць сілы смерці ў садах няма лекаў. Параўн.: Смерць лекі не адвернуць. Законам і смерці падпарадкоўваецца кожны. Смерці няма ў духоўных. Не клікаць смерць, але і не баяцца.
389. Contra vulpem vulpinandum.
Против лис хитрить по-лисьи. Ср.: Клин клином вышибают.
Супраць ліс хітраваць па-лісінаму.
390. Convenienter cum natura vive.
Живи сообразно с природой.
Жыві адпаведна прыродзе. Параўн.: Хто з прыродай — шчаслівы доўгажыхар.
391. Copia ciborum subtilitas animi impeditur (Sen).
Избыток пищи мешает тонкости ума. Ср.: Сытое брюхо глухо.
Лішкі ежы перашкаджаюць тонкасці мыслення.
392. Copia non est inopia.
Запас — не нужда. Ср.: Запас беды не чинит и хлеба не просит.
Запас — не патрэба. Параўн.: Засталося жыць год — запасайся ўсім на стагоддзе, засталося жыць дзень — запасайся на год.
393. Corcillum est, quod homines facit, cetera quisquilia omnia (Pt).
Только сердце делает человеком, все остальное — вздор.
Толькі сэрца робіць чалавекам, усё астатняе — глупства. Па-
раўн: Сэрца не мае ні гневу ні ласкі, але без яго няма розуму, які спараджае гнеў і ласку. Не аддаў сэрца другой да сарака — і пасля не аддасі. Сэрца для чалавека, закон для дзяржавы, Бог для закона.
394. Cornu bos capitur, voce ligatur homo.
Быка ловят за рога, человека связывают словом. Ср:. Зверей укрощают силой, а людей ■— словом.
Быка ловяць за рогі, чалавека звязваюць словам.
395. Corpora juvenum labore firmantur (Cie).
Тела юношей закаляются (укрепляются) трудом.
Целы юнакоў загартоўваюцца працай. Параўн.: Праца і ўродзіну абшчасліўвае. Прыгожыя целам рэдка шчаслівыя— юнакі, жанчыны, птушкі. Ад прыгажосці і гора не ўцячэш.
396. Corporis et fortunae bonorum ut initium sic finis est, omniaque orta occidunt et aucta senectunt (SI).
Для тела и имущественных благ есть начало и конец, и все зарождающееся гибнет, а умножающееся оскудевает.
Для цела i маёмасных благ ёсць пачатак і канец, і ўсё, што зараджаецца, гіне, а што множыцца — збядняецца.
397. Corruptae menti vile est, quod licet, et animus, errore tentus, injurias diliget (Pt).
Испорченному уму кажется ничтожным позволенное, и душа, охваченная заблуждением, считает достойным противозаконное.
Сапсаванаму розуму здаецца нікчэмным дазволенае, i душа, ахопленая памылковасцю, лічыць дастойным супрацьзаконнае. Параўн: Не шукай розуму, калі яго не далі бацькі ці не развілі настаўнікі. Прырода нічога не стварае дарэмна, не шукай вінаватых у зацьменнях.
398. Corriiptio optimi pessima.
Падение доброго — самое злое падение.
Падзенне добрага — самае злое падзенне. Параўн: Грэх радавацца стратам добрага.
399. Corvus oculum corvi non eruit (Vr).
Ворон ворону глаз не выклюет. Ср: Змеи змей не кусают.
Груган гругану вочы не выклюне. Параўн: Крумкач крумкачу не дзярэ ваччу.
400. Cotidie damnatur qui semper timet (PS).
Вседневный страх есть та же казнь вседневная.
(Пер. М.Гаспарова)
Паўсядзённы страх ёсць тая ж кара штодзённая. Параўн: Не бойся — горш смерці не будзе. Не бойся i будуць цябе баяцца, а то й паважаць.
401. Cras, cras et semper cras et sic dilabuntur aetas.
Завтра, завтра и всегда завтра, и так проходит жизнь. Ср: Не откладывай на завтра, что можно сделать сегодня.
Заўтра, заутра і заўсёды заўтра, і так праходзіць жыццё. Параун.: Спяшаўся малым, маладым, сталым, старым — i жыцця не заўважыў. Да паспехлівых хваробы баяцца падступацца.
402. Crates, cum indoctum puerum vidisset, paedagogum ejus percussit (Q).
Кратет, когда видел невежественного ученика, бил его педагога. = Кратэт, калі бачыў неасветнага вучня, біў яго педагога. Параун.: Невуцтва вучня не проста хібы настаўніка — дурнота.
403. Crebro victus erit, alium qui sternere quaerit.
Тот часто проигрывает, кто другому подставляет ногу. Ср.: Что людям радеешь, то сам добудешь.
Той часта прайграе, хто другому падстаўляе нагу. Параўн.: Прыяцелю не памог — сабе страты нацёг.
404. Credebant hoc grande nefas et morte piandum, Si juventis vetulo non assurrexerat (J).
Считалось грехом, наказуемым смертью, если юноша не вставал перед старшим.